Теломералар, теломеразалық белсенділік | Скачать Реферат

5
2009 жылы үш ғалым теломерді зерттегендері үшін Нобел сыйлығымен марапатталған.
Табылуы
Эволюцияда жасуша теломері табылғаннан кейін ол барлық жасушалар үшін өте маңызды бір өзгеріс болды .Себебі теломердің әсерінен ол жасүша туады, өседі сосын өледі. Теломерден ескі жасушалар өлмейді. Теломер эволюцияның ең маңызды бөлігі болды. Өйткені әлемдегі барлық тірі ағзалардың күшті өзгеруіне себеп болды. Бұдан соң тірі ағзалардың бәрі өзара талас-тартысты. Аз мөлшердегі генетиқалық материалға ие болсажда бактерияларда, дөңгелек сияқты генетиқалық ақпарат жұмысының
жүруі үшін жетеді. Бірақ берілген уақыт бойынша жаңа мағлұматтар келгенше бұл дөңгелек қодты оқи алмағанға дейін немесе мағлұматтарды қорғай аламағанша өседі. Өйткені дөңгелекке қосылған 6-шы тізбек келді ЦЦГГГГ тізбекті Сүтқоректілерде ЦЦЦАГГ. Қайда барсада ол тізбекте берілген ол жерге тізбектеліп антонимдік шетпен араласу турақталады.
Бұл жағдайдан соң хромосоманың шетінде басқа бір ДНҚ тізбегті кездесоқ байланыса алмайды. Бірнешеден генетиқалық ақпараттада тұрақтылық пайда болады. Бірақ ең маңыздысы, хромосоманың шетіне орналасқан бұл қарапайым теломер тізбегі, ДНҚ-да болады көбейіп (дуплиқация) ферменттердін байлануы үшін керек болатын гендердің қасына тағы түзіледі. Мұнда ферменттің жасалуы а-РНҚ арқылы тұрақты жүреді.
Адам ДНҚ ларының шетінде ццаггг қайталанғанда болатын бөлшекті теломер деп айтамыз. Ракты жасушалар эмбриониқалық жасушалар және ұрпақтық жасушалардан басқа жасушаларда бұл тізбек реплике қатыспайды. ДНҚ сы қысқарған тірі ағза біраз уақыт өткенде өледі. Бұл бөлекті қайталаған теломераза ферментінің белокты бөлігін қоддаған гендер, басқаша тірі ағзаларға ұксайды. Бұл өзгергіш бір проблема мен бірге келеді. ДНҚ көбейгенде теломерге байланатын пример деген бір молекула бар. . Бұл тізбекше ДНҚ реплиқациясында полимераза ферменті үшін мықты бастауға себеп болады бірақ бұл қомплементтер қомегі мен оқуы мумкін емес қылады. Яғни әр жасуша бөліну кезінде ДНК шетінде болатын теломер тізбектерінің бір неше реттік реплиқациясын мүмкін емес және сонымен дублиқация белгілі ферменттердің жоғалуынан пайда
болады, мұның биологиядағы маңызы жасуша өледі.Бөлінген адам жасушасында хромосомалар 2 есе көбейгенімен онда 23 жұп хромосома болғанамен, жасушаны бір бөлмеге ұқсатсак 92 дана 23 басқаша түсте әрібірінің бойы мың км ден астам бірбірімен
араласып кеткен бір қатушқа түзеді. Бұлай араласқан жіптер, бөлінген жасушада ертурлі түстен бір болмаса 2 ден ажырайды. Сол себебтін бұл жіптерді бір қатушқа сияқты орау керек. Содан оралған бұл қатушқаң біз хромосома деп айтамыз . Барлық жасушалардын хромосома саны және турі басқаша болады. Орау гистондарымен бірге болатын. Тұрақты болсын деген гистондарға ораланады.
Бөлінуі біткен жаңа жасушада қатушқа босап хромосомалар қайтадан араласқан жіп сияқты болады және жұмыс істейді. Эуқариот жасушаларында . ДНҚ сырма (замок) сияқты ашылады. Бір тізбек бөліксіз синтезделеді, қасында болатын тізбек бөлек бөлек
реплиқация болады (ЛАГЫНГ) «оқазаки фрагменттери» сырмаңін байланған бөлшек орындарында , яғни теломерде, бұл реплиқация кезіндегі синтезделуі бір бөлек болады тізбекте, қасына келетін қомплементерде тізбекте реплиқация қарама-қарсы жүреді бұдан да оқазаки бөлшектері болатындыұтан, шет жақта бір бөлшек реплиқацияға ұшырамайды және бұл бөлшек кесіліп лактырылады. Себебі соңғы бөлешктің синтезделуі үшін РНҚ примердиңінің байлануы үшін ДНҚ тізбегі қалмаған. Өйткені хромосоманың бір тізбегі жасуша бөліген сайын 20-200 арасында тізбек қысқарады

Теломерлар қызметтері:
1. Механикалық қызметі:
1) Хромосомалардың ядро матрикісіне бекінуге қатысады
2) Хромосома хроматидаларының ұштарын бір-бірімен тіркестіреді;
2. Тұрақтандырушы қызметі:
1)Жасушада теломераза болмаған жағдайларда ДНҚ-ның кодтаушы бөлімін толық … жалғасы