Алматы – еліміздің бұрынғы астанасы ғана емес, сонымен қатар мәдениет пен руханияттың жүрегі саналатын қала. Еліміздің ең ірі мегаполисі ретінде бұл шаһар ұлттық құндылықтарды сақтау мен дәріптеу ісінде маңызды рөл атқарып келеді. Мұнда әрбір көшенің, әрбір мекеме мен іс-шараның астарында қазақ халқының бай тарихы мен рухани мұрасы жатыр деуге болады. Басқаша айтқанда, алып қалада ұлттық болмыс пен заманауи тұрмыс сабақтасып, бірін-бірі толықтыра түседі.
Алматы қаласында ұлттық мерекелер ерекше ауқыммен аталып өтеді, әсіресе Наурыз мейрамы. Мәселен, 2025 жылы Наурызнама аясында шаһар бойынша 100-ден астам іс-шара жоспарланып, ашық аспан астында ірі концерттер, спорттық жарыстар, жәрмеңкелер мен түрлі ойын-сауық бағдарламалары ұйымдастырылды. Мерекелік шаралар қаланың басты алаңдары – Көктөбе саябағы, Абай алаңы, Панфилов жаяу жүргінші көшесі, Арбат және Астана алаңы сияқты орындарда өтті және бұған қоса әр ауданда мерекелік бағдарламалар бір мезгілде өтті. Қала театрлары мен цирк мерекеге орай қайырымдылық қойылымдар ұсынып, ірі концерт залдарында отандық және шетелдік эстрада жұлдыздарының концерті қойылды. Бұл – Наурызды қала көлемінде кеңінен тойлаудың жарқын көрінісі.
Мерекелік бағдарлама мазмұны да ұлттық дәстүрмен барынша байытылған. Мысалы, Әуезов ауданының Family Park саябағында өткен Наурыз шарасында этноауыл бой көтеріп, бірнеше қазақы киіз үй тігілді; оларда ұлттық қолөнер көрмесі ұйымдастырылып, шеберлер ағаштан ою ойып, кесте тігу, қыш құмыра жасау секілді көне өнер түрлерін көпшілікке таныстырды. Концерттік бөліміне Қазақстанның танымал әншілері қатысып, қазақтың ұлттық ән-күйі мен билері орындалды. Концерттен кейін батырлар мен мергендердің қатысуымен өткен арнайы шоуда күш-қайрат пен ерлік өнері көрсетіліп, жұртшылыққа халқымыздың тарихы мен мәдениеті таныстырылды.
Сонымен бірге балалар мен жасөспірімдер үшін түрлі байқаулар ұйымдастырылып, олар асық ату, арқан тартыс сияқты ұлттық ойындарға қатысу арқылы қазақтың салт-дәстүрлерімен етене танысты. Мерекеге жиналған қауымға бауырсақ таратылып, қымыз сынды ұлттық тағамдардан дәм татуға мүмкіндік жасалды.
Соңғы жылдары Алматыда түрлі этнофестивальдер өткізу де игі дәстүрге айналды. Атап айтқанда, «Ұлы дала елі», «Мәдени мұра», «Қазақ ұлттық тағамдары күні» сияқты жобалар аясында халқымыздың ұлттық асханасы, қолөнері, салт-дәстүрлері кеңінен таныстырылып келеді. Мұндай шаралар тек жергілікті тұрғындарға ғана емес, қала қонақтарына да қазақ мәдениетінің тереңдігі мен сұлулығын паш етеді.
Қалада ұлттық өнерді насихаттайтын арнайы орталықтар да қызмет атқарады. Соның бірі – Медеу ауданында шаңырақ көтерген «Қыран» ұлттық аңшылық орталығы. Алматы қаласы әкімдігінің қолдауымен ашылған бұл орталықта республикада тұңғыш рет аңшылық мұражайы құрылып, дәстүрлі аңшылық өнерді жаңғырту қолға алынған. Мұнда жас ұрпақты құсбегілік, саятшылық өнеріне, тоғызқұмалақ, садақ ату сияқты ұлттық спорт түрлеріне үйрету бойынша кездесулер мен шеберлік сабақтары өткізіледі. Сондай-ақ орталық Алматыға келген туристерге қазақтың бабалардан қалған мол мұрасын таныстыруды мақсат етеді. Бұл да қала мәдениетінің ұлттық болмысты сақтап, келер ұрпаққа жеткізуге мән беретініне дәлел.
Алматының мәдени келбетін айшықтайтын бірегей ұжымдардың бірі – «Алатау» дәстүрлі өнер театры. 2016 жылы іргетасы қаланған бұл театр ұлттық сахналық мәдениетті заманауи бағытта дамыту миссиясын арқалап келеді. «Алатау» театрының басты мақсаты – халқымыздың бай дәстүрлі өнер мұрасын бүгінгі көрерменге жаңа форматта ұсыну. Театр репертуарында халық ән-жырлары мен қисса-дастандар, ақын-жыраулар мұрасы, этнографиялық қойылымдар және ұлттық драматургия туындылары кең орын алған. Әр қойылымында театр шығармашылық ұжымы қазақтың ұлттық мінезі мен болмысын көркем тілмен кестелеп жеткізіп, көрерменге терең рухани әсер сыйлайды.
Ұлттық болмысты сақтау мен дамыту – қоғамның беріктігінің негізі. Бұл тұрғыда мегаполис тұрғындарының да көзқарасы мен белсенділігі маңызды. Жазушы Нұрдәулет Ақыштың айтуынша, ұлттық құндылықтарды жаңғыртып, насихаттау мәселесінде Алматы сияқты зор мегаполистің орны қашанда ерекше. Егер біз тек Наурыз сияқты маусымдық мерекелерде ғана дәстүрлерімізді еске алатын болсақ, онда тамаша салт-санамыздың насихаты тым өлшеулі болып қалуы мүмкін екенін ол ескертеді. Сондықтан дәстүрді күнделікті өмірде де ұлықтау қажет.
Расында, Алматы қаласы қазақы салт-дәстүрді қала мәдениетіне сіңіру бағытында үлгі бола алады. Мысалы, Алматы метросында жолаушыларға үлкендерді құрметтеп, оларға орын беру керектігі жөнінде тұрақты хабарландыру жасалып тұрады, бұл ата дәстүрімізге сай орынды ескерту, яғни үлкенді сыйлау ғұрпын күнделікті ортада сақтаудың көрінісі деуге болады. Жалпы, алматылық тұрғындар ұлттық мереке мен мәдени шараларға белсене атсалысып, ата дәстүрге деген құрметін іс жүзінде көрсетіп келеді.
Ұлттық өнер мен әдебиеттің ордасы да – Алматы. Мұнда Мұхтар Әуезов атындағы академиялық драма театры, Ғабит Мүсірепов атындағы жастар театры, Құрманғазы атындағы ұлттық консерватория сынды іргелі мәдени ошақтар орналасқан. Сол өнер ордаларында халық композиторларының классикалық күйлері мен әндері шырқалып, қазақ тіліндегі спектакльдер мен заманауи қойылымдар сахналанады. Сонымен қатар қаладағы Жазушылар одағы, түрлі әдеби клубтар мен шығармашылық үйірмелер жас ұрпақты ұлттық әдебиетке баулып келеді. Бұл – дәстүрлі мәдениеттің жалғастығы үзілмей, үлкен қалада да өркендеуіне негіз бар екенін көрсетеді.
