Алматыда ауа сапасын жақсартудың жаңа экологиялық талаптары енгізіледі, деп хабарлайды kznews.kz.
Алматы қаласының экологиялық ахуалын жақсарту – бүгінгі күннің ең өзекті мәселесі әрі мемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі. Мегаполисте ауаның ластануын төмендету мақсатында қабылданған кешенді шаралар жүйелі түрде жүзеге асырылып келеді. Бұл ретте тек инфрақұрылымдық өзгерістермен шектелмей, қоғамдық сананы өзгертуге, әсіресе жастарды қоршаған ортаны қорғауға жұмылдыруға үлкен мән берілуде. Қала билігінің стратегиялық жоспарлары мен белсенді жастардың экологиялық қозғалысы қалай ұштасып жатыр? Осы орайдағы ауқымды жұмыстарға шолу ұсынамыз.
2024 жылдың қорытындысы бойынша Алматы қаласының атмосферасына таралған ластаушы заттардың жалпы көлемі 189 мың тоннаны құрады. Бұл – қала экологиясы үшін дабыл қағарлық көрсеткіш. Сараптамалық деректерге сүйенсек, аталған көлемнің басым бөлиги, яғни 60 пайызы шаһардағы және сырттан келетін автокөліктердің үлесіне тиесілі. Ал қалған бөлігі өнеркәсіптік кәсіпорындарға, жеке тұрғын үй секторына, сондай-ақ қатты отынды пайдаланатын моншалар мен шағын бизнес нысандарына қатысты болып отыр.
Бұл статистикалық мәліметтер қаланың ауаны қорғау саласындағы ұстанымдарын қайта қарап, түбегейлі өзгерістер енгізу қажеттігін көрсетті. Осыған орай, Алматы қаласы Экология және қоршаған орта басқармасы соңғы жылдары қарқын алған реформаларды жаңа деңгейге көтеруді қолға алды. Атқарылып жатқан жұмыстардың өзегі – биыл әзірленіп, қазіргі таңда мемлекеттік органдармен келісу рәсімінен өтіп жатқан «Алматы қаласының аумағында атмосфералық ауаны қорғау саласындағы арнайы экологиялық талаптарды енгізу туралы» қағидалар жобасы. Бұл құжат жай ғана ережелер жиынтығы емес, қаланың экологиялық болашағын айқындайтын стратегиялық маңызы бар құқықтық негіз болмақ.
Жаңа қағидалардың негізгі мақсаты – қаладағы барлық ластаушы көздерді толық қамтып, бұған дейін отандық тәжірибеде қолданылмаған тиімді реттеу тетіктерін енгізу. Жоба қабылданған соң, қала өмірінде бірқатар маңызды өзгерістер орын алмақ:
Автокөлік шығарындыларын қатаң бақылау: Ендігі жерде көлік құралдары экологиялық сыныптарға бөлініп, олардың нақты шығарындылары өлшенетін болады. Бұл – автопарктің жаңаруына тікелей әсер ететін фактор.
Техникалық байқаудың жауапкершілігі: Техникалық байқау станцияларының жұмысы күшейтіліп, жалған құжат жасау фактілеріне тосқауыл қойылады.
Төмен шығарындылар аймағы (LEZ): Қаланың экологиялық жағдайы нашар аумақтарында арнайы аймақтар құрылып, ластаушы көліктердің кіруіне шектеу қойылуы мүмкін.
Бірыңғай мониторинг жүйесі: Ауа сапасы туралы мәліметтер жедел жинақталып, тұрғындар үшін ашықтық қамтамасыз етіледі.
Мәселен, қазіргі таңда атмосфераға тарайтын зиянды заттардың 84 пайызына дейінін ескірген, ЕВРО-0 санатындағы көліктер шығаратыны анықталған. Жаңа ережелер осы олқылықтың орнын толтырып, ең көп ластайтын көліктердің қала ішіндегі қозғалысын реттеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұған дейін толық бақылаудан тыс қалып келген III санаттағы кәсіпорындар да жаңа талаптарға бейімделуге міндеттеледі. Бұл қадам олардың қоршаған ортаға тигізетін теріс әсерін айтарлықтай азайтуға септігін тигізбек.
Алматы қаласының бастамасымен соңғы жылдары республикалық деңгейдегі заңнамалық база да жетілдіріліп келеді. 2023-2025 жылдар аралығында бірқатар маңызды өзгерістер енгізілді. Атап айтқанда, жергілікті мәслихаттың өкілеттігі кеңейтіліп, техникалық байқау саласын реформалау және экологиялық заңбұзушылықтар үшін жауапкершілікті күшейту шаралары қабылданды.
2025 жылдың сәуір айынан бастап техникалық байқау станцияларына қойылатын талаптар өзгереді. Олар рұқсаттық тәртіппен, міндетті онлайн бақылау жүйесімен және арнайы экологиялық жабдықтармен жұмыс істеуге көшеді. Талаптарды өрескел бұзған станцияларға қомақты айыппұл салынып қана қоймай, қызмет ету рұқсатынан айыру шаралары да қарастырылған.
Инфрақұрылымды дамыту бағытында да ауқымды жұмыстар жүргізілуде. Қаланың ірі ластаушы көздері саналатын ЖЭО-2 және ЖЭО-3 станцияларын табиғи газға көшіру жобасы қарқынды жүзеге асуда. Бұл жоба 2027 жылға қарай жылу электр орталықтарынан бөлінетін зиянды қалдықтарды 15 есеге жуық азайтуға мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта ЖЭО-2 аумағында дайындық кезеңдері толық аяқталып, құрылыс-монтаж жұмыстары қызу жүргізілуде. Екі газ турбинасы мен генераторлар орнатылды, үшінші турбинаны монтаждау жұмыстары жақын арада басталмақ. Ал ЖЭО-3-те алғашқы газ турбинасы мен генераторды орнату процесі жүріп жатыр. Қос станцияның «көгілдір отынға» көшуі – Алматының экологиялық тарихындағы ең маңызды оқиғалардың бірі болмақ.
Жеке секторды газдандыру мәселесі де шешімін табуда. Бүгінгі таңда қаладағы жеке тұрғын үйлердің 99,4 пайызы орталықтандырылған газ жүйесіне қосылған. Қалған 907 үйдің мәселесі кезең-кезеңімен шешілуде, жыл соңына дейін тағы 126 үйге газ құбыры тартылады деп жоспарлануда.
Көлік саласын жаңғырту – таза ауа үшін күрестің негізгі құралы. 2024 жылдан бастап Алматы қаласында дизель отынымен жүретін автобустарды сатып алуға түбегейлі тыйым салынды. Қоғамдық көлік паркі тек газбен жүретін экологиялық таза автобустармен және электробустармен толықтырылып жатыр. Болжам бойынша, 2025 жылдың соңына қарай коммуналдық автопарктің экологиялық үлесі 100 пайызға жақындайды. Сонымен қатар, жеке электромобиль иелеріне қолайлы жағдай жасау мақсатында электр қуаттау станцияларының саны екі есеге ұлғайтылмақ.
Қаланың «жасыл өкпесін» қалпына келтіру жұмыстары да назардан тыс қалған жоқ. «Алматы – қала-бақ» мәртебесін қайтару аясында 2030 жылға дейін мегаполисте 2,5 миллион түп ағаш отырғызу бағдарламасы жүзеге асырылуда. Жаңа стандарттарға сай, ағаш егумен қатар, оларды күтіп-баптаудың автоматты суару жүйелері енгізілді. Нәтижесінде, соңғы екі жылда жас көшеттердің қурап қалу көрсеткіші 30 пайыздан 10 пайызға дейін, яғни үш есеге төмендеген. Бұл – жасыл қорды сақтап қалудағы үлкен жетістік.
Мемлекеттік деңгейдегі ауқымды шаралармен қатар, қоғамдық сананың, әсіресе жастардың экологиялық белсенділігінің артуы қуантады. Алматы қаласы Жастар саясаты басқармасының мәліметінше, жыл басынан бері қалада 570 мыңнан астам жасты қамтыған 500-ден аса экологиялық іс-шара ұйымдастырылған. Бұл сандар жастардың туған қаласының тазалығына бей-жай қарамайтынын дәлелдейді.
Осы жылдың 30 маусымы мен 30 қыркүйегі аралығында қаланың барлық аудандарын қамтыған «EcoQala Fest» көшпелі фестивалі өтіп, оған 6 мыңнан астам жас қатысты. Дәстүрлі сенбіліктерден бөлек, заманауи форматтағы #ТазаSnap, #EcoSortChallenge және #EcoStyleDay сияқты онлайн челлендждер әлеуметтік желілерде кеңінен таралып, 7 мыңнан астам адамды біріктірді.
Жастардың бастамалары тек ойын-сауық сипатында ғана емес, нақты нәтижеге бағытталған жобалармен де ерекшеленеді:
Ағартушылық бағыт: «Jastar Talks» тақырыптық подкасттары арқылы 500 ерікті экологиялық сауаттылықты арттыруға атсалысты. Жоғары оқу орындарында экологтармен кездесулер, дәрістер мен пікірталастар өтіп, 12 мың студентті қамтыды.
Бақылау және рейдер: «EcoБақылау» жобасы аясында белсенді жастар қала аумағындағы санитарлық нормалардың бұзылу фактілерін анықтауға көмектесті. Нәтижесінде 800-ден аса заңбұзушылық пен 45 рұқсатсыз қоқыс полигоны анықталып, тиісті шаралар қабылданды.
«Таза Қазақстан» акциясы: Республикалық акция аясында студенттер мен комьюнити орталықтардың өкілдері пластик қалдықтарды жинап қана қоймай, оларды кәдеге жаратудың креативті жолдарын ұсынды. Мысалы, 14 мыңнан астам пластик қақпақтан ерекше орындықтар жасалып, қала игілігіне берілді.
Жалпы алғанда, жастардың қатысуымен өткен 28 ірі сенбілік пен 100-ге жуық арнайы акцияның нәтижесінде 120 гектардан астам жер қоқыстан тазартылып, полигондарға 200 тоннадан аса қалдық шығарылды. Бұл игі істер қаланың санитарлық жағдайын жақсартып қана қоймай, өскелең ұрпақтың бойында жаңа экологиялық мәдениет пен патриоттық сезімді қалыптастыруға зор үлес қосуда.
Қорыта айтқанда, Алматыда жүргізіліп жатқан жұмыстар – бір реттік науқан емес, жүйелі әрі ұзақ мерзімді стратегияның жемісі. Жаңа экологиялық қағидалардың қабылдануы, энергия көздері мен көлік жүйесінің жаңғыруы және жастардың белсенді азаматтық ұстанымы – осының барлығы бір арнаға тоғысып, мегаполистің экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған.
Жоспарланған іс-шаралар толық көлемде жүзеге асқан жағдайда, алдағы жылдары Алматының ауасы айтарлықтай тазарып, тұрғындар үшін жайлы әрі қауіпсіз орта қалыптасады деп күтілуде. Мемлекет пен қоғамның, билік пен жастардың бірлескен күш-жігері ғана сүйікті қаламызды «жасыл» әрі таза мекенге айналдыра алмақ.
