Негізсіз статистика – қауіпті саясат
Елші келтірген «95 пайыз» көрсеткіші ешбір ресми дерекпен дәлелденбейді. Қазақстандағы соңғы халық санағы бойынша қазақтардың үлесі 70 пайыздан асады, ал қазақ тілін меңгерген азаматтардың саны жылдан-жылға артып отыр. Керісінше, қазақ тілін қолданушылардың қатары ресми түрде 80 пайыздан жоғары деген деректер бар. Мұндай жағдайда «95 пайыз халық орысша сөйлейді» деу – қоғамды адастыратын сөз.
Дипломатиялық қызметтегі адамның ойланбай айтқан мұндай мәлімдемесі елдің ішкі саясатына ғана емес, сыртқы беделіне де көлеңке түсіреді. Бұл сөз Ресей баспасөзіне сүйеніш болып, қазақ тілін екінші қатарға ысырып көрсетуге пайдаланылуы әбден мүмкін.
Тілдің мәртебесіне жасалған соққы
Қазақ тілі – Конституциямен бекітілген мемлекеттік тіл. Бұл – еліміздің саяси, құқықтық, мәдени негізін айқындайтын басты қағида. Мемлекеттік қызметкердің, әсіресе елшінің сөзі осы ұстанымға қайшы келмеуі керек еді. Бірақ жоғары лауазымды өкілдің «бәрі орысша сөйлейді» деп айтуы – қазақ тілінің абыройына жасалған қиянат.
Бұл мәлімдеме қазақ қоғамындағы ең нәзік мәселені – тіл тақырыбын аяқасты етті.
Тәуелсіздіктің отыз жылдан астам уақытында қазақ тілінің мемлекеттік деңгейде орнығуы үшін қаншама еңбек, қаншама заңдық шешім қабылданды.
Ал бір ғана орынсыз сөз осының бәрін жоққа шығарғандай әсер қалдырды.
Тарихқа үңілсек...
Кеңестік кезеңде қазақ тілі мемлекеттік қолдаудан айырылып, шеттетілді. Тәуелсіздіктен кейін ғана қазақ қоғамы өзінің ұлттық тілін қайта жаңғыртуға мүмкіндік алды.
Бүгінгі таңда қазақ тілін мектепте оқыту міндетті, мемлекеттік басқару тілі ретінде енгізілген.
Бірақ соған қарамастан, тілдің күнделікті қолданысын арттыру әлі де күрделі мәселе болып отыр. Осындай жағдайда «95 пайыз орысша сөйлейді» деген сөз – қазақ тілінің болашағына сенімсіздік тудыратын, халықтың жүрегіне ауыр тиетін мәлімдеме.
Қоғамның ашық қарсылығы
Бұл сөзге қоғам бейжай қараған жоқ. Мәжіліс депутаты Абзал Құспан: «95 пайыз халық орысша сөйлейді деген сөз – өте ұят нәрсе. Бұл – тілдің бетіне түкіргенмен тең. Оның үстіне, ел атынан сөйлеп отырған лауазымды тұлғаның айтуы – екі есе ауыр» деді.
Белгілі қоғам қайраткері Қазыбек Иса да елшінің сөзіне өткір сын айтты. Оның айтуынша, бұл пікір мемлекеттік тілдің беделіне нұқсан келтіреді әрі қазақ халқының намысын қорлайды.
Әлеуметтік желілерде мыңдаған азамат өз наразылығын білдіріп, дипломаттың сөзін қабылдауға болмайтынын жазды. Қоғамдық пікірдің мұншалықты толқуы тілдің ел өміріндегі шешуші мәнін тағы бір мәрте дәлелдеп берді.
Дипломатиялық сауатсыздықтың салдары
Елші – мемлекеттің сырттағы бейнесін қалыптастыратын тұлға. Оның әрбір сөзі сыртқы саясаттың айнасы іспетті. Сондықтан мұндай қателік тек жеке көзқарас емес, тұтас мемлекеттің ұстанымы ретінде қабылдануы мүмкін. Бұл – дипломатиялық салтқа мүлдем қайшы.
Қазақ тілін елемеу – қазақ халқын елемеу деген сөз.
Ал ұлттық тілдің даңқына тіл тигізу – мемлекеттің абыройын түсіреді. Сыртқы саясатта мұндай сөздер қарсы тараптың қолына аргумент беріп, Қазақстанды өз тілін құрметтемейтін ел ретінде көрсетеді.
Қазақ тілі – тәуелсіздіктің символы, ұлттың тұғыры. Мемлекеттік қызметкердің оны құрметтемей сөйлеуі – халыққа құрметсіздік, мемлекеттің беделіне көлеңке. «95 пайыз» деген құрғақ цифрмен елдің тілдік ахуалын бұрмалау – дипломатиялық сауатсыздықтың ең қауіпті түрі.
Мемлекеттік тілдің мәртебесін қорғау – тек тіл жанашырларының емес, биліктің де, әрбір азаматтың да міндеті. Қазақ тілін менсінбеу – халықты менсінбеу. Ал ұлттық тілге құрмет – мемлекеттің тәуелсіздігі мен тұрақтылығының басты кепілі.
