Суперкомпьютер бізге не үшін қажет?
Әзиза Шужеева, Қазақстандағы медиа және IT саласының танымал өкілі, TechnoWomen ұйымының жетекшісі:
Соңғы кезде Қазақстанда экзафлопс, суперкомпьютер тақырыптарына қызығушылық күрт артты. Жаңа технологиялар мен жаһандық рейтингтерге терең үңіліп, МЦРИАП-ты (Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі) сынға алған сарапшылар да көбейді.
Бұл - қуантарлық жайт. Қоғамның түрлі тақырыптарға қызығушылығы артқаны - сана сергектігінің белгісі. Бірақ кез келген сыни пікір нақты ұсыныстармен бекітілсе, пайдасы әлдеқайда артады. Сондықтан, өз көзқарасымды ұсынамын.
Мен «темір» құрылғылардың маманы емеспін, бірақ жасанды интеллект (ЖИ) саласында жұмыс істеймін. Сондықтан суперкомпьютердің нақты міндеттер мен есептеу қуаты арасындағы байланысын жақсы түсінемін.
FP64 vs FP8: Қандай айырмашылық бар?
TOP500 рейтингінде әлемдегі ең қуатты суперкомпьютерлер FP64 дәлдігімен есептеледі - бұл жоғары ғылыми есептеулерге (климат модельдеу, физикалық симуляциялар) қажет.
Ал Қазақстан сатып алған суперкомпьютер FP8 дәлдігімен жұмыс істейді - бұл ЖИ модельдерін оқыту мен іске қосуға (инференс) өте тиімді. Сондықтан мұндай құрылғылар TOP500 қатарына кірмейді - себебі олар мүлде басқа міндеттерге арналған.
Жабдықтар қарқынды дамуда
Қазіргі даму қарқыны өте жоғары. Бұрынғыдай үлкен, қымбат жүйелер қажет емес. Жергілікті деңгейде 1 петафлопстық (FP4) құрылғылар 4-7 мың доллар көлемінде сатыла бастады.
Келесі 1-2 жылда FP8 дәлдігінде 2 экзафлопстық жұмыс үстелі компьютерлері 10 мың доллардан аспайтын бағамен нарыққа шығуы мүмкін. Бірақ бұл тек өндіріс желісі іске қосылса ғана мүмкін болады.
Мәселе - өндірісте. NVIDIA чиптерді жобалайды, бірақ оларды тек TSMC (Тайвань) шығарады. Сондықтан Тайвань төңірегіндегі геосаяси жағдай аса маңызды - технологиялық болашақ соның қолында.
Басқа елдер (АҚШ, Жапония, ЕО) TSMC баламасын салуда, бірақ зауыттардың толық іске қосылуына жылдар керек.
Қазақстан не үшін алды?
Қазақстан бұл суперкомпьютерді үлкен қиындықпен сатып алды - әлемде мұндай құрылғыларға сұраныс өте жоғары, кезек бірнеше жылға созылады. Біз Канадамен бір уақытта алып үлгердік. Жобаның құны нақты белгісіз, шамамен 40-50 млн доллар делінген.
Бұл - тікелей бюджеттен бөлінген ақша емес. Бұл - Дүниежүзілік банктің несиесі, яғни арнайы шартпен берілген қаржы. Бірақ бұл ақшаны мемлекет қайтаруға міндетті.
Бұл инвестицияның қайтарымы бола ма?
Негізгі сұрақ - бұл суперкомпьютер елге пайда әкеле ме?
Егер дұрыс пайдаланылса, қысқа мерзімді артықшылық береді. ЖИ - жай тренд емес, бұл - өнімділік пен инновацияның жаңа деңгейі. Қосылған құнды жылдам әрі сапалы өндіру - әлемдік нарықта бәсекеге қабілеттілік негізі.
Мысалы, қытайлық автокөліктер сапа мен баға бойынша тиімді. Себебі - өндіріс шығыны төмен, ал бұл - өнімділіктің арқасы.
Қазақстанға да екі басты міндетті шешу керек:
- Не өндіреміз? Геоэкономикалық блоктар жағдайында бізді барлық нарыққа кіргізе бермейді. Сондықтан нақты басым салаларды анықтап, ұлттық стратегия қажет.
- Кім жұмыс істейді? Қазір елде 650 мың студент бар. Оларды нақты жобалармен байланыстыра отырып, болашақ кадр ретінде даярлау керек. Білім беру жүйесі бұл бағытта тым баяу және жүйесіз жұмыс істеуде.
Қорытынды
Егер нақты стратегия мен кадр даярлау жүзеге асса - бұл суперкомпьютер Қазақстанды шикізат экспортынан тәуелсіз, технологиялық дербес елге айналдыруға көмектеседі.
Ал егер жүйелі жұмыс жүргізілмесе - екі жылдан кейін бұл құрылғы қымбат, пайдасыз «темір» ғана болып қалуы мүмкін.
