Бейресми кездесу Қазақстанның бастамасымен өтті. Ресми емес форматта ұйымдастырылуы – көшбасшылар арасында ашық диалог пен сенімді пікір алмасуға жағдай жасады. Бұл кездесуге Өзбекстан президенті Шавкат Мирзиёев, Қырғызстан президенті Садыр Жапаров, Тәжікстан президенті Эмомали Рахмон және Түрікменстан президенті Сердар Бердімұхамедов қатысты.
Кездесу барысында мемлекеттер арасындағы экономикалық серіктестік, көлік-логистика саласындағы әріптестік, су ресурстарын басқару, энергетика, шекара қауіпсіздігі және мәдени-гуманитарлық байланыстар секілді негізгі бағыттар бойынша пікір алмасу болды.
Экономикалық ынтымақтастық – басты басымдық
Орталық Азия елдері соңғы жылдары өзара сауда-саттықты едәуір арттырды. Қазақстан, Өзбекстан және Қырғызстан арасында шекара маңы саудасы жанданып келеді. Бұл үрдіс өңірлік экономикалық кеңістіктің интеграциялануына жол ашуда.
Тоқаев кездесуде ортақ нарық құру, кедендік рәсімдерді жеңілдету, транзиттік тасымалдарды үйлестіру мәселелерін қозғап, Орталық Азияны Еуразия кеңістігіндегі ірі көлік-логистикалық хабқа айналдыру идеясын ұсынды. Қытай – Еуропа бағыты бойынша жүк тасымалының ұлғаюы аймақ үшін үлкен экономикалық мүмкіндік екенін атап өтті.
Су мәселесі мен экологиялық қауіптер
Кездесуде көтерілген маңызды тақырыптардың бірі – су ресурстарын бірлесіп басқару болды. Арал теңізінің тартылуы, трансшекаралық өзендердің қысқаруы, ауыл шаруашылығындағы ирригациялық тиімсіздік – аймақтағы ортақ экологиялық мәселе.
Президент Тоқаев су ресурстарын тиімді әрі әділ пайдалану қажеттігін ескертіп, бұл бағытта тұрақты диалог алаңдарын құруды ұсынды. Сонымен қатар, климаттың өзгеруіне бейімделу, шөлейттену мен қуаңшылыққа қарсы күрес мәселелері де талқыланды.
Аймақтық қауіпсіздік және геосаяси ахуал
2020 жылдан бері Орталық Азия өңірі сыртқы саяси факторлардың қысымына жиі ұшырап келеді. Ауғанстандағы тұрақсыз жағдай, халықаралық санкциялар, шекара маңындағы шиеленістер өңірлік қауіпсіздіктің өзектілігін арттырды.
Бейресми кездесуде президенттер терроризммен, діни экстремизммен күрес, шекараны бірлесіп қорғау және қорғаныс саласындағы ынтымақтастықты тереңдету мәселелеріне назар аударды. Бұл аймақтың дербестігін, ішкі тұрақтылығын сақтап қалу үшін маңызды қадам.
Саяси сигнал мен болашақ перспективалар
Бейресми кездесудің өзі – Орталық Азия елдері арасындағы сенім деңгейінің артқанын, әріптестікті жаңа сапаға көтеруге деген ұмтылысты көрсетеді. Мұндай кездесулердің тұрақты форматқа айналуы елдер арасындағы диалогты институционализациялауға жол ашуы мүмкін.
Қазақстан Президентінің өңірлік бастамаларға белсенді араласуы – елдің интеграциялық процестердегі көшбасшылық рөлін айқындай түседі. Бұл тек Қазақстан үшін емес, бүкіл аймақтың бейбітшілік пен дамуға бағытталған саясатын нығайтады.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен өткен Орталық Азия елдері басшыларының бейресми кездесуі – өңірлік интеграцияның жаңа бетбұрысы. Экономикалық, экологиялық және қауіпсіздік мәселелеріне қатысты бірлескен шешімдер қабылдау арқылы Орталық Азия елдері жаһандық процестерге біртұтас позициямен шығуға мүмкіндік алады. Бұл ынтымақтастықтың одан әрі тереңдеп, нақты жобалармен жалғасуына жол ашады.
