Жапондар он екі жасқа дейін 4-ақ пән оқиды — әлемге әйгілі қазақ ғалымы
Әлемге әйгілі ғалым, 1999 жылы Ұлыбританияның Кембридж университетінің жанындағы Халықаралық географиялық орталықтың шешімімен «Ғасыр адамы» атағын алған тұңғыш қазақ, физика-математика ғылымдарының докторы Темірғали Көкетай «Егемен Қазақстанға» сұхбат берді.
«Қазіргі білім саласындағы реформаларға, өзгерістерге көңіліңіз тола ма?» деген сұраққа:
– Көңілім мүлдем толмайды. Тәуелсіздік алғалы бері Білім және ғылым министрі 14-15 рет ауысты ғой деймін. Жалпы, адам баласына әке-шешесінен кейінгі қымбатты адам ол – мұғалім. Дүниедегі ең қымбат капитал ол – жас адам. Оны тәрбиелеуге кеткен ақша есесімен қайтады. Білімі, ғылымы, рухы төмен ел, ешқашан өркендемейді. Сондықтан ұстаздардың беделін ең жоғарғы сатыға көтеріп, жалақыларын жарты миллионға дейін жеткізу керек.
Екінші маңызды мәселе тәрбиеге аса зор көңіл бөлінуі керек. Мен Жапонияда 5 рет болдым, олар он екі жасқа дейін 4-ақ пән оқиды. Ол төрт пән мыналар: жапон тілі, тарихы, мәдениеті және салт-дәстүрі.
Өз ата-анасын, елін, халқын, отанын жан-тәнімен сүйген, құрметтеген, ол үшін жанын пида ететін адам ғана бүкіл адамзаттық деңгейде көтеріле алады. Намысты оятудың ең маңызды шарасы – мектепте тәрбие жұмысын жандандыру.
Еліміздегі жоғары оқу орындарының барлығы университет мәртебесіне ие болды. Бұрын екі-ақ университет болатын еді. Университет дегенде оның мәні, аты айтып тұрғандай әмбебап, көптеген мамандығы бар кешенді оқу орны. Біздегі педагогикалық, политехникалық тағы басқа институттар бір-екі жаңа мамандықтарды ашты да бәрі университет болып шыға келді. Олардың санын қысқартып қазіргі таңда сабақ беріп жатқан 150 жоғары оқу орнының 30-40-ын қалдырып, қалғанын жабу керек. 18 миллион халыққа 30-40 жоғары оқу орнының өзі көп. Қазір экономика, заңгер мамандықтарын бітіргендердің саны бір орынға 15-20-дан келеді дейді. 50 миллион халқы бар Англияда 20 шақты ғана университет бар.
Бірде Жапониядан келген шетелдік әріптесім: ‒ Қазіргі білім жүйелеріңіз қалай, – деп сұрады. Айттым:
‒ Біздің жүйе Болон әдістемесіне кірейін деп жатыр, соған әрекет етіп жатыр, ‒ деп. Сонда ол кісі:
‒ Біз де ептеп оқу жүйесін жаңартайық, реформа жасайық деп жатырмыз. Біздің реформа Кеңес Одағының 1950-1960 жылдағы оқу жүйесіне негізделуде, ‒ деді.
‒ Мектепке оқулық жазып жатырсыңдар ма? ‒ дегенде:
‒ Жазу қиын. Перышкин деген автордың кітабын жапон тіліне аударып жатырмыз, содан оқитын боламыз. Біз зерттеп біліп сондай қорытындыға келдік, ‒ деді.
Мен Қарағандыға келгеннен кейін, бұл Перышкинның несі артық деп қазіргі шығып жатқан оқулықтармен салыстырып қайта оқып шықтым. Сөйтсем, шынында да 1950-1960 жылдары шыққан Перышкин оқулығы қазіргіден әлдеқайда артық екен.