Танымал футуролог адамзатқа төніп тұрған үш негізгі қауіпті атады

Футуролог Юваль Ноа Харари 2020 жылдары адамзат өзінің өмір сүру мүмкіндігіне қауіп төндіретін бірнеше күрделі проблемаларға тап болады деп санайды. Израильдік тарихшы, футуролог және Иерусалимдегі Еврей университетінің профессоры Хараридің айтуынша, қазіргі кезде адамзатқа үш проблема қауіп төндіріп тұр.

Бұл ядролық соғыс, экологиялық дағдарыс және технологияның жойқын күші. Ал егер адамдар алғашқы екеуімен азды-көпті таныс болса, онда үшіншісі олар үшін жұмбақ. Харари технология айқын пайдадан басқа көптеген қауіп-қатерлерге ие деп санайды.

Ал басты қауіп — үнемі жақсартудың ықтимал салдарын ешкім білмеуі. Егер кеңейтілген автоматика мен жасанды интеллект дамыса, планетаны не күтіп тұрғанын екіталай. Сондықтан профессор өзінің назарын осы проблемаға аударды және осы мәселе бойынша өз ойымен бөлісті.

«Пайдасыз» адамдар

Автоматтандыру жақын арада миллиондаған жұмыс орнын бұзады және адамдар бос қалады. Әрине, жаңа мамандықтар пайда болады, соның ішінде бағдарламалық қамтамасыздандырумен байланысты. Бірақ, мойындау керек, бағдарламашы мамандығын игеру оңай емес, егер бұған дейін сіз зауытта 30 жыл жұмыс істеген болсаңыз? Мұндай жағдайда көптеген адамдар экономикалық және саяси жүйе тұрғысынан «пайдасыз» болып қалады.

Жаңа мамандықтарды игере алатындар жаңа элитаға айналады. «Пайдасыз» адамдар  және әэлитаға кірген адамдар немесе екі «таптың» арасында үнемі күрес болады. ХІХ ғасырда Ұлыбритания мен Жапония бірінші болып индустрияланды. Олар әлемнің көп бөлігін жаулап алу мен пайдалануды табысты жалғастырды. Егер біз сақ болмасақ, дәл осындай жағдай ХХІ ғасырда жасанды интеллектпен болады.

Біз қазірдің өзінде жасанды интеллекттің қарулану жарысын көре аламыз, және Қытай мен АҚШ сөзсіз көш бастап келеді. Егер жасанды интеллекттің пайдасы мен қуатын барлық адамдар мен елдер арасында бөлу бойынша шаралар қабылданбаса, онда көптеген мемлекеттер банкротқа айналады, ал басқалары жоғары технологиялық орталықтарға айналады.

Сандық диктатура

Бұл қауіпті қарапайым теңдеу ретінде тұжырымдауға болады, ол Хараридің айтуынша, ХХІ ғасырдағы өмірдің анықтаушы теңдеуі болуы мүмкін: B x C x D = AHH, қайда: B — биологиялық білім, C — компьютерлік есептеулер, D — деректер,  ал AHH — бұл адамдарды «бұзу» мүмкіндігі.

Білімді жақсылыққа пайдалануға болады — мысалы, денсаулық сақтау жүйесін жақсарту үшін. Егер ақпарат дұрыс емес қолдарға түссе, оның нәтижесі адамзат тарихындағы ең нашар тоталитарлық режимге әкелу мүмкін.

Адамзаттың жойылуы

Технология тек экономиканы, саясат пен философияны ғана емес, сонымен қатар адам биологиясының өзін де жойып жіберуі мүмкін. Алдағы онжылдықтарда жасанды интеллект және биотехнологиялар бізге өмірді реинжинирлинг жүргізуге және тіпті оның жаңа формаларын құру үшін «құдайлық» қабілеттер береді.

Табиғи сұрыпталу арқылы қалыптасқан төрт миллиард жылдық органикалық өмірден кейін біз бейорганикалық өмірдің интеллектуалды өмірмен қалыптасқан жаңа дәуіріне аяқ басамыз. Бұл жоспар эволюцияның жаңа қозғаушы күшіне айналады, соның арқасында адамдар ғарыштық ауқымда қателіктер жібереді.

Мысалы, үкіметтер, корпорациялар мен әскерилер технологияны өздеріне қажетті адамдық дағдыларды жетілдіру үшін қолданады, ал жанашырлық, сезімталдық және руханилық сияқты дағдылар керек емес қалады деген қорқыныш бар – Харари дейді.

Израильдік профессор Харари өзінің болжамдары — бұл пайғамбарлық емес екенін атап өтті, бірақ мүмкін сценарийлерді әзірлеудің жай нұсқалары. Оның пікірінше, адамдар кездесуі мүмкін үш проблема ғаламдық шешімдерді қажет етеді.

Керімсал Жұбатқанов, Қазақ — Орыс халықаралық университетінің доценті, тарих ғылымдарының кандидаты