Тағы бір еуропалық мемлекет Ресейді қауіпті ел қатарына қосты

Чехия Конституциялық сотының төрағасы Павел Рыхетский Ресейді Орталық Еуропа елдері үшін қауіп деп атап, Мәскеу әрқашан өз ықпалын арттыруға тырысатынын айтты. Ол чех теледидарының эфирінде соны айтты.

«Ресей әрдайым мұнда өз ықпалын кеңейтуге тырысады және әрқашан, ең болмағанда, қазіргі жағдайда Орталық Еуропа елдеріне нақты қауіп төндіреді. Ол өзінің осы ұмтылыстарын егеменді еліміздің аумағында мемлекеттік агенттер арқылы жүзеге асырады. Мен мұны Ресейдің бұрынғы ықпал ету саласына қатысты мақсаттары мен көзқарастары туралы ешқандай иллюзия болмауымыз керек деген растау деп санаймын», — деді Рыхетский.

Ресей-чех қарым-қатынасындағы шиеленіс Чехия ресейлік барлау агенттіктерін 2014 жылы Врбетицадағы оқ-дәрі қоймасындағы екі адамның өмірін қиған жарылыстарға қатысы бар деп айыптағаннан кейін пайда болды. Прага мәліметінше, оқиға қарсаңында қоймаларда ресейліктер Александр Петров пен Руслан Боширов болған, оларды Ұлыбритания ГРУ-дің бұрынғы агенті Сергей Скрипальды улауға тырысты деп айыптайды.

Еске сала кетейік, 2020 жылдың желтоқсан айында Солтүстік Атлантикалық келісім ұйымы Ресейді одаққа негізгі әскери қауіп ретінде қарастыруды жалғастырды. Жарияланған «НАТО-2030: жаңа дәуірдегі бірлік» стратегиялық баяндамасында Ресей билігінің «Ресей сындарлы диалог орнатуға кедергі келтіретін» сыртқы саясаттағы «агрессивті әрекеттері» жалғасуда деп айтылған.

Басылым Ресейдің «НАТО-ның шекараларына жақын жерде қорқынышты әскери операцияларды» үнемі жүргізіп отыратынын және бұл Еуроатлантикалық аймақтың қауіпсіздігіне кері әсерін тигізетіндігін атап өтті. Құжаттан Ресей өзінің әскери қуатын арттыруды жалғастырып, Қара теңіз бен Балтық өңірлерінде, Жерорта теңізі мен Арктикада агрессивті әрекет етіп, «әуе кеңістігіне және жүзу еркіндігіне қауіп-қатер туғызады» делінген құжатта.

НАТО сонымен қатар Ресей «бұрынғы кеңес республикаларына қатысты гегемонияға ұмтылады» және олардың егемендігіне нұқсан келтіреді деп санайды. Мысал ретінде Грузия мен Украина келтірілген. НАТО осы елдермен тығыз жұмыс істейтін болады, өйткені Қара теңіз аймағы Солтүстік Атлантикалық Альянс үшін стратегиялық маңызы бар. НАТО Ресейдің қысымына ұшыраған басқа демократиялық елдермен серіктестікті нығайтуға ниетті.

«НАТО бүгінде жүйелік бәсекелестіктің оралуымен ерекшеленетін неғұрлым талапшыл стратегиялық ортаға бейімделуі керек. Ресей агрессиясына, Қытайдың күшеюіне және бұзушы технология рөлінің артуына байланысты 2030 жылға дейінгі ұзақ мерзімді перспективада Ресей Солтүстік Атлантикалық Альянс үшін негізгі әскери қауіп болып қала береді». НАТО Ресейге қатысты екі жақты тәсілді қолдануы керек деп санайды, бұл «ұстамдылық және диалог».

Бұған санкцияларды күшейту және басқа елдердің аумағында «ресейлік құпия қызметті» әшкерелеу жатады. 1 желтоқсанда «НАТО-2030: жаңа дәуірдегі бірлік» баяндамасын НАТО елдерінің сыртқы істер министрліктерінің басшылары саммитте бейнебайланыс арқылы талқылады. Блок үшін жаңа сын-қатер – Қытайдың саяси және экономикалық өрлеуі екендігі алдын-ала жарияланды. Сонымен бірге Ресей Таулы Қарабақ пен Беларусияда болуын нығайту бөлек атап өтілді.

Ал, АҚШ Қорғаныс министрлігінің барлау агенттігі 2021 жылы елге төнетін жаһандық қауіптер туралы есеп ұсынды. Құжат Сенаттың Қарулы күштер комитетінің сайтында жарияланды.

Құжатта АҚШ-тың басты қарсыластары ретінде Қытай мен Ресей аталған. Барлау агенттігі  хабарламаларына сәйкес, олар АҚШ-тың әскери басымдығына қарсы тұрудың тәсілдерін ойлап табуда.

Атап айтқанда, сұр аймақтағы іс-қимылдар және прокси әскерлер мен жалдамалы әскерлерді пайдалану, кибер шабуылдар, ақпаратқа манипуляциялар жасау, қарсыластардың экономикалық күшіне нұқсан келтіру және т.б.

«Ресей әскері – АҚШ үшін экзистенциалды қауіп», – делінген хабарламада. Ресей сонымен бірге армияны Ресей шекараларының периметрі бойындағы елдердегі ықпалды қолдау құралы ретінде пайдаланады, оның көмегімен Мәскеу Вашингтонның жаһандық басшылығына қарсы тұра алады.

Баяндамада Ресейдің ядролық және ядролық емес күштерін модернизациялау егжей-тегжейлі көрсетілген. Атап айтқанда, Ресей таяу жылдары ядролық арсеналды стратегиялық емес тәсілдермен байыпты түрде арттырады деп күтілуде.

Құжатта Ресейде жарияланбаған химиялық қарудың, мысалы, Навальный  уланған  Новичок жүйке қоздырғышының қоры бар екені айтылған.

Баяндамада Ресейдің көршілерінің және НАТО-ға мүше елдердің ішкі саясатына ықпал ету әрекеттеріне, сондай-ақ коронавирус эпидемиясы аясында ақпараттық науқанға ерекше назар аударылды, «Батыс елдер үкіметтерге нұқсан келтіру мақсатында ақпараттық соғыс жүргізеді».

Баяндама авторлары қазіргі кезде Ресей АҚШ-пен тікелей қақтығысқа қызығушылық танытпайды деген тұжырымға келді, дегенмен ол Батыспен қарсыласудан бас тартпайды.

«Кремль, мүмкін, Вашингтонды арандатпауға тырысады, бірақ егер ол АҚШ-тың Ресейдің ішкі саясатына араласып жатқанына немесе Ресейдің стратегиялық мүдделеріне басқаша қатер төндіретініне сенімді болса, ол мұны істей алады».

Еуропалық парламент 29 сәуірде Ресей мен Украина және Чехия арасындағы қатынастардың шиеленісуі және ресейлік оппозиция жетекшісі Алексей Навальныйдың улануы туралы қаулы қабылдады.

«Ресей, Алексей Навальныйдың ісі, оның Украинамен шекарадағы әскери күшінің күшеюі және Ресейдің Чехияға жасаған шабуылы туралы» резолюцияны 569 Еуропарламент қолдады, 46 — ы қалыс қалды, 67 — і қарсы болды.

Күні бұрын көпшілікке жария етілген қарардың жобасында Ресей «Еуропаның қауіпсіздігіне сыртқы қауіп төндіріп қана қоймай, сонымен қатар өз халқына қарсы ішкі соғысқа оппозицияны жүйелі түрде басып — жаншу мен көшеде тұтқындау түріндегі жалақы төлейді» делінген.

«Парламентшілер Украинаның егемендігі мен аумақтық тұтастығын қолдайтындықтарын білдіріп, Қырымның заңсыз аннексиясын мойындамайтындықтарын айтты. Еуропалық парламент Ресейдің агрессиясынан және Украинадағы ахуалдың тұрақсыздығынан туындаған Ресейдің және ЕО арасындағы қатынастардың қазіргі жағдайына, дұшпандық мінез — құлық пен ЕО — ға мүше елдерге ашық шабуылдарға, атап айтқанда, сайлау процестеріне араласуда көрінеді,жалған ақпарат, жалған ақпарат, зиянды кибершабуылдар, диверсия және химиялық қаруды қолдану Ресейдің Еуропадағы дұшпандық әрекетін қатаң түрде айыптайды және өз үкіметін халықаралық қағидалар мен нормаларға қайшы келетін және Еуропадағы тұрақтылыққа қауіп төндіретін осы әрекеттерді тоқтатуға шақырады, бұл кез — келген алға жылжуға жол бермейді. осы маңызды көршімен екіжақты оң күн тәртібі», — делінген құжатта.

«Еуропалық парламент Украинаның шекарасына жақын жерде Ресей әскерлерінің шоғырлануынан әлі де алаңдайтынын айтты және оларды алып кетуге шақырды. «Егер мұндай әскери күш салу болашақта Ресейдің Украинаға басып кіруіне айналса, ЕО халықаралық құқықты осындай бұзғаны үшін баға өте ауыр болатынын айқын білдіруі керек; мұндай жағдайда мұнай мен газ Ресейден ЕО — ға импортты дереу тоқтату керек, Ресейді SWIFT төлем жүйесінен шығарып, ЕО — дағы ресейлік билікке жақын олигархтар мен олардың отбасыларының ЕО — дағы барлық активтерін тоқтату және олардың визаларын жою керек», — құжатта айтылған.

Сонымен қатар, депутаттар қазір түрме ауруханасында жатқан Навальныйды босату қажеттігін мәлімдеді. Сондай — ақ, Еуропалық парламент ЕС — тің Ресей энергиясына тәуелділігін төмендету үшін «Солтүстік ағын — 2» құрылысын және «Росатоммен» ынтымақтастықты тоқтатуды талап етеді.

Резолюцияда «Ресейдің арнайы қызметінен келген қылмыскерлердің» Чехияның Врбетица қаласындағы қару — жарақ қоймаларындағы жарылыстарға қатысқаны туралы бөлек айтылған. Бұл Ресейдің қолайсыз дұшпандық әрекеті, деп атап өтті Еуропарламент депутаттары. Осыған байланысты Еуропалық парламент ЕО — ға мүше елдерді ресейлік дипломаттарды келісілген түрде шығаруды бастауға шақырды.

Керімсал Жұбатқанов, тарих ғылымдарының кандидаты, Қазақ — Орыс халықаралық университетінің доценті