Серік Ахметовтің Жоғары Сотта жолы болар ма екен?

Жоғарғы Сотқа сыбайлас жемқорлық қылмысы үшін сотталған бұрынғы премьер-министр Серік Ахметовтің өтініші келіп түсті. Шамамен 7 жыл өткен соң, ол барлық айыптар бойынша оны ақтауды талап етіп жатыр.

Жаңа Қазақстанда жаңа үрдіс пайда болған көрінеді. Жақында қылмыстық қудалау орбитасына түскен және осыған байланысты еркіндігін немесе қымбат активтерін жоғалтқан жоғары лауазымды шенеуніктер мен бизнесмендер енді өз мүлкін ақтауға және қайтаруға қол жеткізуге тырысуда. Редакцияның қарамағында 2015 жылдың желтоқсанында 8 жылға бас бостандығынан айырылған экс-премьер Серік Ахметов жазған мәлімдеме бар. Негізі сот оны төрт қылмысы үшін кінәлі деп тапқан, бірақ қазір бұрынғы шенеунік оның ісін Жоғарғы Соттың қайта қарағанын қалайды.

Президент екінші республиканың құрылысы туралы жариялағаннан кейін, “Время” басылымы билік ренжіткен шенеуніктер мен бизнесмендердің шағымдары мен өтініштерін жай ғана жауып тастағанын хабарлаған болатын. Мысалы, Форбс тізіміндегі олигарх Дінмұхамет Ыдырысов Бас прокуратурадан өзінің бұрынғы қызметкерлеріне қатысты шаралар қабылдауын сұрады, олардың арасында тергеуші Олеся КЕКСЕЛЬ де бар.

Бизнесменнің айтуынша, Олеся Кексель басқа кәсіпкердің Рашид Сарсеновтың тапсырмасы бойынша екі әріптесімен бірге оны қудалауды ұйымдастырған, нәтижесінде Ыдырысов өзінің әріптесіне құны 176 миллиард теңге тұратын компанияны қайта жазуға мәжбүр болған.

Ыдырысовқа дейін Шымкент қаласының бұрынғы әкімі Ғабидолла Әбдірахымовқа және ҰҚК-нің бұрынғы басшысы Кәрім Мәсімовке «Форбс» тізімінің басқа қатысушысы Сайдолла Қожабаев арыз берген. Кәсіпкер жоғарыда аталған шенеуніктер өзінің және оның серіктестерінің қамқорлығы үшін 3,5 миллион доллардан астам қаражат алды деп мәлімдейді. Енді ол жазаланғанын және ақшаны қайтарғанын қалайды.

Тағы бір арыз Алатау ауданының бұрынғы әкімі Бағдат МАНЗОРОВҚА келіп түсті. Оны бизнесмен Абликим Мәметов түрлі қылмыстар жасады деп айыптайды. Айтпақшы, Манзоров мырза біздің басылымға сұхбат беріп, барлық талаптарға жауап берді. Бірақ оның мәлімдемесі де назар аударуға тұрарлық.

Экс-премьер оның төрт эпизод бойынша сотталғанын және олардың бәрі жалған екенін дәлелдеуге дайын екенін жазады. Мысалы, ол сол кезде Қазақстандық өнеркәсіптік Корпорация бас директорының орынбасары бизнесмен Әлжан Ақмолдаевтан пара алды деп айыпталған. Тергеу мәліметтері бойынша, кәсіпкер ұлының БАӘ-де тіркелген фирмасы арқылы Ахметовке үлкен сомадағы ақша берген. Бұл ретте цифрлар сәйкес келмейді — Ақмолдаев Қарағанды облысының бұрынғы әкіміне шамамен 600 миллион теңге аударғанын, алайда шоттар бойынша бар болғаны 364 миллион теңге өткенін айғақтады.

Ахметов айтқандай, оның ұлының фирмасы бұл ақшаны ұзақ уақыт жұмыс істеген және оған үнемі қызмет көрсететін компаниядан алды. Сондай-ақ, Серік Нығметұлы Ақмолдаев тарапынан тағылған айыптарды Антикор қызметкері Олеся Кексель қысқартқанын мәлімдейді. Камбиннің бұрынғы басшысында арнайы жедел-іздестіру шараларының кейбір жазбалары бар, онда кәсіпкерге сотта не және қалай айту керектігін және кімге куәлік беру керектігін мұқият нұсқау берілген.

Екінші эпизод Ахметов Қарағанды облысының әкімі болған кезеңде лауазымдық өкілеттіктерін теріс пайдаланумен байланысты. Тергеу мәліметтері бойынша, бұл уақытта ол сыртқы жарықтандыру тіректерін жеткізумен айналысатын белгілі бір компаниялардың мүдделерін қолдады және фирмалардың бірінің жетекшісі ағасы Берик Ахметовке тиімді келісімшарт жасауға көмектескен. Алайда, енді Серік Ахметов өзінің туысы осы компанияға келгеннен кейін фирма өз қызметтерінің құнын едәуір төмендеткенін, сондықтан онымен келісімшарт жасау өңір үшін тиімді болғанын айтады.

Сонымен қатар, бұрынғы шенеунік вице-премьер болған тұста жаңа облыс әкіміне нұсқау беріп, ағасының компаниясымен ынтымақтастықты жалғастыруына болушы еді. Алайда, ол мұндай қадамға бармады. Сондықтан бұл — жалған айып.
Ахметов сотталған үшінші бап — Заңсыз кәсіпкерлік қызметпен байланысты лауазымдық өкілеттіктерді теріс пайдалану. Үкімде көрсетілгендей, бұрынғы облыс әкімі қарағандылық компаниялардың біріне 40 гектарға жуық жерді заңсыз алуға көмектескен. Бірақ Ахметов фирманың иелерімен және басшыларымен таныс екенін жоққа шығарды, ал кәсіпкерлер учаскелерді Серік Нығметұлы Астанаға вице-премьер лауазымына кеткен кезеңде алған, сондықтан ол кезде Қарағанды облысының әкімдігіне ешқандай қатысы жоқ еді.

Сонымен қатар, төртінші айыптау Ахметов Қарағанды облысының әкімдігінде еңбек еткен және жергілікті ауыл шаруашылығы өндірушілерімен бірге «ҚазАгроҚаржы»АҚ арқылы бөлінген миллиардтан астам теңге ұрланған уақытқа да қатысы бар. Оған қарсы айғақ берген осы ұйымның бұрынғы басшысы Ғұмар Рахымжанов, ол көп жылдар бойы Серік Ахметовтың жанында жұмыс істеген.

Енді сотталған шенеунік оған бағынышты адам қылмыстық жауапкершіліктен жалтару үшін осындай қадамға барды деп санайды. Ол одан ешқандай ақша алмады, өйткені ол тәулік бойы Мемлекеттік күзет қызметінің бақылауында болған.

Жоғарғы сот Серік Ахметовтен хат қабылдап, істі қайта қарай ма? Кассациялық алқаның бұрынғы билік кезеңінде жарияланған үкімді толығымен алып тастауы мүмкін бе? Мәселен, жақында 2019 жылы Мемлекетке опасыздық жасағаны үшін сотталған ғалым Константин Сыроежкиннің ісі соңғы рет қаралды. Жоғарғы Сот үкімді күшінде қалдырды. Серік Нығметұлының жолы болар ма екен?

Михаил КОЗАЧКОВ, Алматы
“Время” басылымы