«Нұрлы жол» мен энергия тиімділігіне арналды
Бөлінген қаражат уақытында игерілді
Алдымен Ұлттық экономика бірінші вице-министрі Руслан Дәленов баяндама жасады. Оның айтуынша, биыл 1 қарашадағы жағдай бойынша аталған бағдарламаға бөлінген қаражаттың 411 млрд теңгесі немесе қаржының 52%-ы игерілген. Бұл – барлық қаржы көздерінен қарастырылған қаражат. Республикалық бюджеттің игерілу көрсеткіші – 76%. Республикалық бюджеттен 439 млрд теңге қарастырылған, оның 335 млрд теңгесі немесе 76%-ы игерілген.
− Көлік инфрақұрылымын дамыту бойынша қазір 25 автожол жобасы іске асырылып жатыр. Жалпы 4,6 мың шақырым жол салу және қайта жөндеуден өткізу жоспарда, жыл соңында 528 шақырым жол пайдалануға беріледі. Бүгінгі таңда 805 шақырым теміржол күрделі жөндеуден өтті, – деді Р.Дәленов. Келесі кезекте «Нұрлы жол» инфрақұрылымды дамыту мемлекеттік бағдарламасының іске асырылуы туралы Инвестициялар және даму министрі Жеңіс Қасымбек баяндама жасады. Оның айтуынша, бағдарлама аясында 7 мың шақырымдық автожол жаңадан салынады деп күтілуде. Сонымен қатар республикалық маңызы бар 10 мың шақырым автожолды жөндеу жоспарланып отыр. «Бөлінген қаражат есебінен республикалық маңызы бар 2,4 мың шақырым автожол салынып, қайта жаңғыртылса, 7,5 мың шақырым жол жөнделді. Барлық нысанда 100 мыңнан астам жұмыс орны ашылды. Жол құрылысына 95% отандық өндірушілердің материалы пайдаланылды», деді Ж. Қасымбек. Министр келтірген мәліметке сәйкес, Орталық – Оңтүстік дәлізі бойынша Астана-Теміртау учаскесі аяқталды, келесі жылы Теміртау-Қарағанды және Қарағанды қаласын айналып өтетін жол бөлігі аяқталады. Биыл Қарағанды – Балқаш – Бурылбайтал – Күрті учаскелерінде жұмыс басталды. 2019 жылы Күрті – Қапшағай жолында жұмыс басталмақ.
− Орталық – Шығыс дәлізі бойынша Астана – Павлодар учаскесінде Шідерті – Қалқаман учаскесін қоспағанда, қозғалыс ашық. 2 жолақ бойынша жүруге болады. Павлодар – Семей және Семей – Қалбатау учаскелерінде Павлодардан шыға беріс жолдан басқа учаскелердің бәрі аяқталған. Бұл жоба 2019 жылы бітпек. Орталық – Батыс дәлізі бойынша Қандыағаш – Мақат учаскесінде жұмыс жүріп жатыр. Биыл Атырау – Астрахань және Қандыағаш – Ақтөбе учаскелерінде жұмыс басталды. Қалған учаскедегі жұмыстар келесі жылы басталады. Сондай-ақ Қостанай – Денисовка учаскесінде жұмыс жүріп жатыр. Дәліз 2020 жылы толық аяқталады, – деді Ж.Қасымбек. Министрліктің ақпараты бойынша, бастау алған барлық жобалар 2019-2020 жылдары толығымен аяқталады. Биылғы жоспар бойынша 528 шақырым автожол пайдалануға берілмек. Орал – Тасқала, Қордай кентінің айналма жолы, Бейнеу – Ақтау, Балпық би – Талдықорған және Сарқан айналып өту жобалары бойынша жұмыстар толығымен аяқталады.
− Ал ақылы автожолдарды дамыту бойынша, биылғы қазан айынан бастап Ішкі істер министрлігінің жүйелерімен интеграцияланған Алматы – Қапшағай, Алматы – Қорғас және Астана – Теміртау учаскелерінде ақы алу жүйелері тестілік пайдалануға енгізілді. Келесі жылдың қаңтар айының екінші жартысынан ақы алуды бастау жоспарланып отыр. Бұдан бөлек, 5,9 мың шақырымдық жолға ақы алу жүйесін енгізу бойынша жобалық-сметалық құжаттаманы әзірлеу жұмыстары жүргізілуде, оның ішінде «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық дәлізі де бар. Төлемдерді жинау жүйесін монтаждауды келесі жылдан бастау жоспарланды. 2020 жылға қарай ұзақтығы шамамен 6,6 мың шақырым жолға төлем алу жүйесі қосылады, – деді министр. Сонымен қатар Ж.Қасымбек баяндамасында су көлігі саласында құрық портын дамыту іс-шаралары жүзеге асырылып жатқанын айтты. Қуаттылығы 4 млн тонна болатын темір жол терминалы және қуаты 2 млн тонна болатын автомобиль байланысы іске қосылмақ. Нәтижесінде, Ақтау мен Құрық порттарының өткізу қабілеті 19,5 млн тоннадан 25,5 млн тоннаға дейін артады деп күтілуде. Ал азаматтық авиация саласында биыл өсімнің оң қарқыны сақталған. Қаңтар-қазан айларында әуе көлігімен 6,7 млн жолаушы тасымалданды. Бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 9,6%-ға артық. Сондай-ақ аталған саладағы оң жаңалықтың бірі, жыл басынан бері қазақстандық және шетелдік әуе тасымалдаушылардың қатысуымен 13 жаңа бағыт ашылды.
Тақырыпты қорытындылаған Премьер-Министр Б.Сағынтаев көлік-логистикалық және энергетикалық инфрақұрылымды жаңғырту бойынша ауқымды жұмыс атқарылып жатқанын атап өтті. Үкімет басшысы министрлер мен өңірлер әкімдерінің назарын тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық инфрақұрылымын жаңғырту мәселесіне аударды.
– Бұған қатысты тапсырманы Мемлекет басшысы биыл 7 қарашада Қауіпсіздік кеңесінің отырысында берген болатын. Қазіргі кезде желілердің тозуы 60%-дан 57%-ға дейін төмендетілді. Дегенмен, ТКШ нысандарын жаңғыртуға бөлінген қаражат мақсатты пайдалануы тиіс. Үкімет тарапынан қосымша шаралар қабылданып жатыр. Барлық мемлекеттік органдар аталған мәселені қатаң бақылауға алуы керек, – деді Б. Сағынтаев.
Кәсіпорындар энергия үнемдеуге асығар емес
Энергия тиімділігі мен энергия үнемдеуді арттыру саласында атқарылып жатқан жұмыстар жайында баяндаған Инвестициялар және даму министрі Ж.Қасымбек Қазақстанның энергия үнемдеуге арналған 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары мен «жасыл» экономикаға көшу жөніндегі тұжырымдамасын тілге тиек етті.
− Еліміздің ішкі жалпы өнімінің энергия сыйымдылығын 2020 жылға қарай кем дегенде 25%-ға және 2050 жылға қарай кем дегенде екі есеге төмендету міндеті тұр. Өткен жылдың қорытындысы бойынша еліміздің ІЖӨ энергия сыйымдылығы 2008 жылғы деңгейге қарағанда 18%-ға төмендеді. Сонымен қатар энергия тиімділігі картасы құрылды. Онда энергия сервистік келісімшарттардың тетігі арқылы іске асыруға дайын энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы жобалардың бірыңғай республикалық тізімі жасалды, – деді министр.
Мемлекет басшысының биылғы Жолдауында кәсіпорындарға энергия тиімділігі талаптарын жетілдіру тапсырылған-ды. Ж.Қасымбектің айтуынша, осы тапсырманы орындау үшін «Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру туралы» заңға тәжірибелік талдау жүргізілді. Бұл ретте мүдделі тараптармен бірлесіп, тиісті заң жобасының тұжырымдамасы әзірленді.
Ж.Қасымбектің баяндамасында аталған саладағы сараптамалық көрсеткіштер де айтылды. Мысалы, энергия үнемдеу бойынша көш басына Павлодар облысы шығып, төменгі көрсеткішті Алматы қаласы көрсетіп отыр.
− Министрлік жыл сайын энергия үнемдеу саласындағы жергілікті атқарушы органдардың қызметіне мынадай өлшемдер бойынша бағалау жүргізеді: индикаторлар мен міндеттерді орындау, мемлекеттік мекемелер мониторингі, бюджеттік ұйымдарда энергия аудитін жүргізу, тиімді жарықтандыру көздеріне көшу және тағы басқалар. Астана қаласын қосқанда 10 өңірдің көрсеткіші орташа. Ал Алматы қаласын қосқанда 5 өңірде көрсеткіш төмен, – деді ол.
Талқылаудағы тақырыпты жалғастырған Энергетика министрі Қ.Бозымбаев «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ жаңғырту және қайта құрудан кейін барлық мұнай өңдеу зауыттарында энергетикалық аудит жүргізуді жоспарлап отырғанын жеткізді. Аталған компания 2021 жылға дейін энергия ресурстарын тұтынуды 4,5 млн гигаджоульға төмендетпек.
− Еліміздегі энергия үнемдеу тапсырмасын Елбасы бірнеше рет атап өткен болатын. Жалпы, өнеркәсіп салаларының энергияны көп қажет етуін азайту жөнінде бізде тек ортақ деректер ғана бар, – деді Б.Сағынтаев тақырыпты қорытындылау барысында. Үкімет басшысы «Самұрық Қазына» АҚ-ын да үнемшілдікке шақырды. Ол өз сөзінде «Самұрық Қазына» акционерлік қоғамының басқарма төрағасы А.Есімовке де осы мәселеге назар аудару керектігін атап өтті.
– «Самұрық-Қазына» құрамындағы компаниялардың энергия тұтынуын жөндеу жөніндегі жұмыстарды дұрыс жолға қою керек. Жеңіс Махмұдұлы, сізге осы нақты алгоритмдерді әзірлеуді тапсырамын. Өңір әкімдіктері инвесторлармен және энергияны көп жұмсайтын кәсіпорындармен жұмысты жандандыруы қажет. Оның ішінде мемлекет-жекеменшік әріптестігі жобаларын іске асыру және энергияны үнемдеуді насихаттау жұмысына көңіл бөлінуі тиіс, – деді ол.
Инвестициялар және даму министрі Ж.Қасымбектің баяндамасында 2016 жылы Дүниежүзілік банк әлемнің 111 елінің энергия тиімділігі саласындағы мемлекеттік реттеу бағалауын жүргізгендігі туралы айтылды. Бұл рейтингте Қазақстан 32-орынды иеленген. Үкімет басшысы талқылау барысында аталған тізімде Ресейдің 18-ші орында, Қытайдың 19-шы, Беларусьтің 29-шы орында екенін айта келіп, Қазақстанның бұл тізімде кенже қалу себебін сұрады. Қазіргі уақытта тізімдегі елдерден көш ілгері даму үшін нақты қандай жұмыстар атқарылып жатқанын сұрады. Өз кезегінде министр, аталған салада жобалар бойынша жұмыс атқарылып жатқанын айта келіп, 2020 жылға дейінгі аралықта, одан кейін 2050 жылға дейін бекітілген тұжырымдама барын еске салды. Үкімет басшысы аталған мерзімнің арасы тым алшақ екенін сынға алды. Сөйтіп энергия үнемдеуге арналған тұжырымдаманы қайта қарау тапсырылды.
Еркежан АЙТҚАЗЫ,
«Егемен Қазақстан»