Марғұлан Сейсембай неліктен саясатқа қайта оралды?

Қазір бүкіл әлем экономикалық, саяси, логистикалық және басқа да хаосқа түсті. Қайғылы қаңтардан аман шыққан Қазақстан саяси аласапыран аймақта тұр. Сонымен қатар бұдан пайда көріп отырғандар да бар, деп хабарлайды kznews.kz сайты spik.kz басылымына сілтеме жасап.

Солардың бірі – Марғұлан Сейсембай. Қазір ол еш жерде ресімделмеген «Ел болашағы» қозғалысының мүшесі. Айта кетейік, оның құрамындағы тұлғалар да ерекше: ҚР Тұңғыш президентінің отбасымен байланысы бар Арман Шураев; құқық қорғаушы Бақытжан Төреғожина; жақында қолға түскен Елбасының жиені Қайрат Сатыбалды; Тоғжан Қожалиева; саясаттанушы Санжар Боқаев; америкашылдығымен танымал саясаттанушы Досым Сәтбаев және т.б.

Әйтсе де, Сейсембайға жеке тоқталайық. Сейсембай ҚазМУ-ді бітіргеннен кейін бірден табысты кәсіпке кіріседі. Ол отандық бидай мен күрішті ТМД елдеріне экспорттаумен айналысатын «Сеймар коммерция» компаниясын құрды. 1990 жылдары мұндай кәсіппен айналысуға ешкімге рұқсат етілмегені анық. Сол кездің өзінде Сейсембай, айтқандай, Елбасының сол кездегі үлкен күйеу баласы Рахат Әлиевпен «жақсы жұмыс істеген» дейді.

Бұл бизнес әлемінде жаңа қызмет түрін оңай дәлелдейді. Содан кейін бүкіл Қазақстандағы құс фабрикаларын сатып ала бастайды.

1998 жылы Марғұлан «Алматықұс» серіктестігін құрып, ағасы Асқар Галинді директор етіп тағайындайды. 2001 жылы облыстық «Ертісбизнесбанкті» сатып алып, оны «Альянс Банк» деп өзгертті.

2002 жылы 12 миллион долларға ол иесінен «Картел» компаниясының 100 пайыз акциясын сатып алады. Сатып алу кезінде компанияның Motorola-ға 175 миллион доллар және қазақстандық банктерге 67 миллион долларға жуық қарызы болған. Жазылушылардың саны 220 мың адамды құрады. 2004 жылы ол тек Motorola алдындағы қарызын жауып үлгеріп, компанияны сатып жібереді.

Рахат Әлиев биліктен кеткеннен кейін Марғұлан Сейсембайда заң тұрғысында мәселелер басталды. 2009 жылы Қазақстанда, Швейцарияда және Лихтенштейнде оған және оның серіктестеріне қатысты алаяқтық, ірі көлемдегі ұрлық және қылмыстық сөз байласу баптары бойынша бірнеше қылмыстық іс қозғалды. Оның мүлкі тәркіленді. Қазақстанның қаржы полициясы оны 112 миллион доллар көлеміндегі қаражатты жымқырды және қылмыстық топ құрды деп айыптады.

Сол жылдың шілде айында «бизнесмен» «Ұлыбританияға демалысқа кетіп бара жатырмын, тамыз айында қайтып келіп, тергеуге көмектесемін» деп қашып кетті. Алайда кейін ол «жағдайдың әділ түрде дамитынына нақты кепілдік жоқ» болғандықтан, қайтып келмейтінін мәлімдеді.

Сейсембай мен оның екі ағасы 2009 жылдың қазан айында халықаралық іздеуге жарияланған болатын. Тергеу мәліметтері бойынша, «Альянс Банк» директорлар кеңесінің экс-төрағасы банкпен қандай да бір түрде байланысы бар екі кәсіпорынға заңсыз несие бергені үшін кінәлі болып шықты.

Тергеу барысында Алматы облысы Қарасай ауданының әділет органдарына банктен қарыз алушылардың қарызды өтегені туралы хаттар түскенімен, несиелер ешқашан қайтарылмағаны анықталды. Сейсембайдың тарапына іс бойынша материалдарды беруден бас тартқан оның адвокаты тергеуді «біржақты» деп айыптады.

Ол шетелде жүріп, Қазақстанның Қауіпсіздік Кеңесіне ашық хат жолдап, оған тағылған айыпты негізсіз деп санайтынын мәлімдеген.

«Ұрлық және ұйымдасқан қылмыстық топ болмаған деп есептеймін. Альянс Банктің бұрынғы акционерлеріне тағылған қаржы жымқырды деген айыптардан әлдеқайда көп қаржы ресурстары Альянс Банктің капиталы мен дамуына жұмсалғанын дәлелдеуге дайынмын», — делінген оның үндеуінде.

2010 жылы кәсіпкер тергеуге көмектесу үшін отанына оралуға келісті. 2011 жылдың шілдесінде сот оны «банк қаражатын заңсыз пайдаланды» деп айыптап, екі жылға шартты түрде бас бостандығынан айырды.

Сейсембай қоғамдық жұмыстармен шұғылданды. Алайда көп ұзамай тағы бір мәселе пайда болды.

«2018 жылғы 24 желтоқсанда менің Стратегиялық бастамалар форумында сөйлеген сөзіме және қоғамдық қызметіме байланысты ҚР Бас прокуратурасы жанындағы ведомствоаралық тергеу тобы «Альянс Банк» бойынша ескі істі тергеуді қайта бастады. Бұл істер екі-үш раунд бойына тергелсе де, көптеген баптар бойынша тіпті қылмыстық жауапкершілікке тарту мерзімі өтіп кеткеніне қарамастан, тергеудің ескі материалдарынан жаңа істі құрастыруға тырысып жатыр. Мен ештеңеге кінәлі емеспін. Бірақ егер тергеу тобы басқаша деп есептесе, олар кез келген адамды кінәлі ете алады. Альянс банктің бұрынғы қызметкерлері мен қарыз алушы компаниялардан жауап алу басталды», — деп жазды ол Facebook-те 2019 жылы қаңтар айының соңында.

Осыған байланысты Сейсембай қоғамдық қызметін тоқтататынын хабарлады. «Ел болашағына» қатысуынан байқағанымыздай, ол «саясаттан алысқа» бармады.

Оның қоғам қайраткері Мұхтар Тайжанмен қандай байланысы бар?

2021 жылдың қаңтарында Мұхтар Тайжанның Марғұлан Сейсембайға қарсы арызы бойынша сот отырысы өтеді. Жанжалға Сейсембайдың Facebook-тегі парақшасында Тайжанның одан 237 мың доллар қарызға алғанын айтқан жазбасы себеп болады. Тайжанның өзі бұл ақшаны Сейсембайдан 2016 жылы елде болған жер митингісін ұйымдастырғаны үшін алғанын айтты. Ұйымдастыруы үшін мүлде басқа адамдар түрмеге қамалса да, Тайжанның өзі жер комиссиясына қосылды. Ал ол бұрын «бизнестегі қиындықтарға байланысты» араласпаймын деп уәде берген саясатқа қайта оралды.

Сейсембай сотта жеңіліске ұшырап, Тайжанға 5 миллион теңгеге бағаланған моральдық шығынды өтеуге міндеттелді. Тайжан ФБ-да түрлі жазбалар жариялап, Сейсембайдан бұл ақшаны ұзақ уақыт бопсалаған.

Сейсембайдың «үлкен саясатқа» қайта оралуына осы 5 миллион теңгенің шығыны себеп болған көрінеді. Бірақ іс жүзінде ол Қазақстандағы жаңа тұрақсыздандыру науқанына қосылды.

Оның үстіне, оның Ұлыбританияға шығатын мүмкіндігі бар. Өйткені Михаил Саакашвилидің реформалары кеңсесінде жұмыс істеген Украина оған әлі қолжетімді емес. Сол себепті Владимир Зеленский жұмыстан шығарған Саакашвилидің тағдыры мен Украинадағы қазіргі дағдарыс – Сейсембай жүзеге асыруға көмектескен реформалардың айқын нәтижесі деп баға бере аламыз.