Финляндия НАТО-ға кіруі мүмкін
Финляндия Солтүстік Атлантикалық Альянсқа (НАТО) кіру мүмкіндігін жоққа шығармайды. Бұл туралы 21 сәуірде онлайн-кездесу кезінде Лапландия университеті студенттерінің сұрақтарына жауап бере отырып, Финляндия президенті Саули Нийнисте айтты.
Нийнистеден Еуропалық Одақпен қауіпсіздік саясаты саласындағы ынтымақтастық қазір Финляндия үшін маңызды ма, әлде Хельсинки НАТО-ға мүшелікке қатысты неғұрлым шешімді қадамдар жасауы керек пе онлайн-кездесуде сұраған еді.
Нийнисте Еуропалық Одақ ішкі ынтымақтастықты да, қауіпсіздік саласында НАТО-мен ынтымақтастықты дамытатынын еске салды. Ел басшысы әр түрлі үкіметтердің жұмысы барысында «Финляндия НАТО-ға кіруге өтініш беру мүмкіндігін жоққа шығармайтындығы туралы нақты түсінік болғанын» атап өтті. Сонымен қатар, оның пікірінше, қауіпсіздік үшін жасалуы мүмкін ең маңызды нәрсе — «ауқымды қақтығыстардың алдын алуға тырысу».
НАТО (NАТО) немесе Солтүстік Атлантикалық Альянс — бұл бірнеше қауымдастықтың мүшелеріне жан-жақты қауіпсіздікті қамтамасыз етуге арналған әскери-саяси одақ. Бүгінгі күні НАТО-ға 30 мемлекет кіреді. 1949 жылы НАТО-ны 12 құрылтайшы мемлекеттер құрды: Бельгия, Дания, Исландия, Италия, Канада, Люксембург, Нидерланды, Норвегия, Португалия, Ұлыбритания, АҚШ және Франция. Басқа мүше мемлекеттер: Греция мен Түркия (1952), Германия (1955), Испания (1982), Венгрия, Польша және Чехия (1999), Болгария, Латвия, Литва, Румыния, Словакия, Словения және Эстония (2004), Албания мен Хорватия (2009), Черногория (2017) және Солтүстік Македония (2020).
Солтүстік Атлантикалық альянсты құрудың маңызды себептерінің бірі КСРО-ның саясаты болғандығын атап өткен жөн. Өткен соғыста көптеген елдер фашистік Германияға қарсы күресте КСРО-ның одақтасы ретінде әрекет еткеніне қарамастан, соғыстан кейінгі сыртқы саясат пен Кеңес Одағының ішкі саяси режимі үлкен алаңдаушылық туғызды.
НАТО-ның басты мақсаты — одақтың барлық мүшелеріне әскери агрессиядан қорғану. Бұл тұжырымдама бір елге НАТО блогынан шабуыл бүкіл альянсқа қарсы шабуыл ретінде қарастырылатындығын, бұл тиісті қарсы шараларды тудыратынын болжайды. Ұйымның мақсаттары мен міндеттерін қалыптастырудың маңызды факторы агрессивті немесе агрессивті себептердің болмауы болып табылады. Одақ Жарғысы басқа елдердің аумақтарын басып алуға бағытталған әскери экспансияның кез-келген көрінісіне тыйым салады. Әскери күш тек қорғауды қамтамасыз ету қажет болғанда ғана қолданылады. Мұндай іс-шараларға мандат одаққа қатысушы барлық елдердің жалпы талқылауы мен мақұлдауы арқылы беріледі.
Америка Құрама Штаттары — Солтүстік Атлантикалық альянстың жетекші елі деген қате түсінік бар. Америка Құрама Штаттары шынымен де барлық жағынан НАТО-ның ең күшті мүшесі болғанымен, одақ тек барлық мүшелердің дауыс беруімен басқарылады. Қаржыландыру мен әскери күштің ең көп үлесін АҚШ-тың өзі қамтамасыз етуі де белгілі бір науқанды өздігінен бастауға мүмкіндік бермейді.
Айта кету керек, исламшыл фанатиктердің террористік қатері пайда болғанға дейін және қазіргі Ресейдің агрессивті сыртқы саяси әрекеттері кезінде НАТО-да белгілі бір тоқырау мен деградация кезеңі болды. Әлем іс жүзінде тыныш жағдайда болды және ешқандай жаһандық қауіп-қатер болған жоқ. Көптеген елдер біртіндеп ірі армияларды ұстаудың пайдасыздығына байланысты қаржыландыруды қысқарта бастады. Соңғы кезде жағдай өзгерді. Солтүстік Атлантикалық одақ қайтадан қажет болды. Үлкен қаржыландыру қайтадан қалпына келтірілді және көптеген елдер НАТО-ға кіруді қалайды.
Керімсал Жұбатқанов, тарих ғылымдарының кандидаты, Қазақ-Орыс халықаралық университетінің доценті
