Еліміздің бас компаниясы «ҚазМұнайГаз» қазір кімнің қолында?

      Тоғыз жылдан кейін қаңтар оқиғасынан соң қызметінен босатылған бұрынғы энергетика министрі 2007-2013 жылдар аралығында алты жыл жұмыс істеген «ҚазМұнайГаз»-ға қайта оралды. Бұл жолы компания басшысы қызметін атқармақ.

14 сәуірде Мағзұм Мирзағалиев еліміздегі бас мұнай өндіруші компанияның басқарма төрағасы болып тағайындалды.  Оған «ҚазМұнайГаз»-дың есігі тағы да айқара ашылады.  Экс-министрдің мансабының қалай өрбігенін Orda.kz редакциясы айтып береді.

Мансап жолы

1999 жылы «Тұран» университетін бітірген жаңадан шыққан экономист еңбек жолын осыдан екі жыл бұрын «Жартас» ЖШС-де менеджер болып бастаған.  Жұмысқа орналасу кезінде болашақ энергетика министрі және президенттің кеңесшісі 19 жаста болатын.

1997 жылы тіркелген «Жартас» ЖШС компаниясы Алматы облысындағы ірі тау-кен кәсіпорындарының бірі болатын. Кәсіпорынның өзі сонау 1967 жылы Шілбастау жол-құрылыс комбинаты негізінде жол-құрылыс материалдарын өндіруші ретінде құрылған.  2015 жылдан бері кәсіпорын бюджетке 112 млн теңге салық төлеген.
ЖШС-нің жалғыз құрылтайшысы және бірінші басшысы 1945 жылы туған болашақ министр Марат Мырзағалиұлының әкесі.
2000 жылдардың басында Мағзұм Мирзағалиев Ақмола облысы әкімдігіне орман шаруашылығы және биоресурстар бөлімінің маманы болып жұмысқа орналасып, бір жыл жұмыс істегеннен кейін оны тастап кетеді. 2001 жылы 23 жастағы Мағзұм өзінің еңбек жолын ең ірі мұнай кәсіпшілігі сервистік Schlumberger компаниясында бастады.  Компанияның штаб-пәтері Хьюстон мен Парижде орналасқан.  Компанияның өзі, ашық дереккөздерден алынған мәліметтерге сәйкес, Нидерланд Антильдеріндегі оффшорлық аймақта тіркелген.

2007 жылы 29 жасында ол 15 жылдан кейін басқаратын «ҚазМұнайГазға» жұмысқа орналасады, ол үш жыл экология министрі, бір жыл энергетика министрі және бірнеше ай кеңесші қызметтерін атқарды. Болашақ министр 2010 жылға дейін бас мемлекеттік мұнай корпорациясының құрамына кіретін «ТеңізСервис» ЖШС-ін басқарды.
2021 жылы ол Энергетика министрі болып, бұл қызметте ол 2022 жылдың қаңтарына дейін жұмыс істейді.  Министр қызметінен босатылғаннан кейін ол президент Тоқаевтың әкімшілігінде кеңесші болып тағы үш ай жұмыс істеді, ал сәуірде «ҚазМұнайГаз» АҚ басқарма төрағасы болып тағайындалды.
Мағзұм Мырзағалиевтің үкімет құрамындағы басқарушылық мансабының шыңы Қазақстанның жаңа тарихындағы ең қайғылы оқиғаға тап болды.  Тоқаев сұйытылған газ бағасының көтерілуіне Маңғыстау облысында, одан кейін бүкіл елде митингілер болып, оңтүстік облыстарда, әсіресе Алматыда жаппай тәртіпсіздікке ұласып кеткеніне сол кездегі Мағзұм Мырзағалиев басқарған Энергетика министрлігін айыптады.

Экс-министрдің тоғыз жылдан кейін «ҚазМұнайГазға» оралуы кейбір сарапшыларды таң қалдыра қоймады.  Мәселен, мұнай-газ саласының сарапшысы Артур Шахназарянның айтуынша, ол министр қызметінен босатылғаннан кейін президенттің запастағы кеңесшісі сияқты қызметтерге тағайындалуын. күтіп жүрген.

«Біздің ұлттық мұнай компаниямыз мұнай өндіруден табыс табады, қазір басты мәселе – ресурстардың таусылуы.  Акциялар азайып барады, компания үшін бұл басты назарда болуы керек.  Ал кадрлық шешім осы сәтті ескеру керек еді.  Мұндай мәселені мұнай-газ маманы шешуі керек, ал ол «сервисші». Ал нәтижесін күтеміз, көреміз», – дейді Артур Шахназарян.

Сарапшының айтуынша, елдің негізгі асыраушысы «ҚазМұнайГаздың» үлкен қарызы бар.  Сонымен қатар, компания банкроттықтан құтылды, 2015 жылы елдегі девальвация оның қарыздарына байланысты болды, тіпті оны бүкіл ел бірге төледі.  Оның үстіне автогаз дағдарысы мен ресурстардың таусылуы сияқты мәселелер қосылды.   Сонымен қатар, мұндай ұлттық мұнай компаниялары бірнеше аспектілермен айналысады: геология, мұнай өндіру, тасымалдау, өңдеу және сату.  Ал қазір жағдай Украинадағы соғысқа тікелей қатысты.

«Бұл жерде стандартты емес шешімдер қажет.  Ресей арқылы өтетін көлік жолдары жабылса, мұнайды қайда жібереміз, өндірісті қысқарту керек пе?  Қазір бәрі ішкі факторларға емес, сыртқы факторларға байланысты.  Оны тіпті ел үкіметі де бақылай алмайды.  Қазір қиындықтар өте көп.  Жаңа басшылық жағдайға қалай бейімделетіні белгісіз», — деп сұрайды Артур Шахназарян.

Сарапшының пікірінше, тағайындау компания ішінде айтарлықтай үлкен жанжал туғызады: басқарма мүшелерінің барлығы да төраға таңдауына көңілі толмайды.  Енді бәрі Мағзұм Мырзағалиевтің әріптестерімен қарым-қатынасын қалай жақсартатынына байланысты.
Бұған қоса, Артур Шахназарян қаңтар оқиғасына түрткі болған сұйытылған газ бағасына экс-министрдің кінәсі жоқ дейді.  Автогазға арналған электронды аукциондар туралы шешімдер екі жыл бұрын – Энергетика министрі қызметіне тағайындалғанға дейін қабылданған.

Дегенмен, Мағзұм Мирзағалиевтің есімі қаңтар оқиғасымен ғана емес, атышулы «РОП Оператор» ЖШС-мен де есте қалды.  11 қаңтарда Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев РОП операторын қалдықтарды жинауды жүзеге асыруға монополиялық құқығынан айыруды бұйырды.  Президент қайта өңдеу ақысын шет елдердегідей мемлекеттік ұйым айналысуы керектігін атап өтті.  Өкілеттіктер «РОП Оператор» ЖШС-нен «Жасыл Даму» АҚ-на берілді.

Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі басқару функциясы берілген «Жасыл Даму» МКК толықтай мемлекет меншігінде екенін хабарлады.
«ROP операторы» автокөліктерді кәдеге жаратуға жауапты болды, оның шотына мемлекет қаражаты түсіп отырды.  Бұл компания бірінші президенттің қызы Әлия Назарбаевамен байланысты еді. Мағзұм Мирзағалиев 2019 жылдың маусымынан 2021 жылдың қыркүйегіне дейін Экология, геология және минералдық ресурстар министрлігін басқарған, оның құзырына қалдықтарды жинайтын компания кіретін.

Қанды қаңтар оқиғасынан кейін, 26 қаңтарда Антикор «Жемқорлық қылмыс жасады» деген күдікпен «Оператор ROP» ЖШС басқармасының төрағасы Медет Құмарғалиев пен Экология, геология және табиғи ресурстар вице-министрі Ахметжан Пірімқұловты ұстады.