Спирттік ашу процесін қоздыратын сахаромицет туысына жататын ашытқылар
Жұмыс түрі:
Материал
Көлемі: 12 бет
Бұл жұмыстың бағасы: 500 теңге
Таңдаулыға:
Жоспар
* 1.Кіріспе
* 2.Негізгі бөлім
o 2.1 Ашу процесі
* 3. Қорытынды
* 4. Пайдаланылған әдебиеттер
Жалпы ашу процесімен адам баласы өте ертеден таныс болған. Ашу процесінің микроорганизмдер көмегімен жүретінін алғаш Л. Пастер (1860ж.) зерттеді. Бұдан кейінгі зерттеулер ашу процесінің микроорганизмдер ферменттеріне байланысты екенін дәлелдеді.Ашу процесі. Тотығу-тотықсыздану процесін ашу процесі деп атайды. Процестің жүру кезінде АИФ түзіледі. Ашу процесі кезінде сутегі доноры және акцептор қызметін ашу процесі нәтижесінде түзілетін органикалық қосылыстар атқарады. Ашу процесінің қоздырғыштары — облигатты анаэробты микро-организмдер. Ол тек қана анаэробты жағдайда жүреді. Ашу процесінің оттегінсіз жағдайда жүретінін 1860 жылы Л. Пастер ашқан. Спирт алуда қолданылатын ашытқылар негізінде Saccharomyces туысына жатады. Saccharomyces туысына жататын ашытқылардың жеті түрі бар: Sacch. cerevisiae, Sacch. kluyveri, Sacch. exiguous, Sacch. dairensis, Sacch. serrazzii, Sacch. tellustris, Sacch. unisporus. Sacch. cerevisiae туысының синонимі болып, Sacch. bayanus, Sacch. carisbergensis және де басқа өнеркәсіпте маңызды бірқатар ашытқыларда бар. Sacch. cerevisiae штамының маңызы зор. Бұл түріне нан ашытқысында, спирт өндірісінде, шарап және сыра қайнатқанда, квас өндірісінде қолданылатын ашытқылар жатады. Saccharomyces cerevisiae Hansen.Үш күн солод сусласында 280С темпертурада культивирлегенде жасуша формасы сфера тәрізді, эллипс тәрізді немесе ұзарған пішінді болып келеді; кейде жалғыз немесе жұбымен орналасып қысқа тізбек болып орналасады.Штамның жасушасының өлшеміне қарай үш морфологиялық топқа бөлінеді. Бірінші топқа ең ірі жасушалар (3,5-10,5 ‘ 5,0-21,0 мкм, екінші топқа сәл кішірек жасушалар (2,5- 7,0 ‘ 11,0-19,0 мкм), үшінші топқа аралық жасушалар (3,5-8,0 ‘ 5,0-11,5-18,0 мкм) жатады. Ал кейбір жасушалар ұзарып 30 мкм және одан да астам болады, бұл ашытқылардың ішінде паста тәрізді, крем не қоңыр крем тәрізділеріде болады, былайша тегіс жылтыр кейде біраз көбіршіктенген немесе беті жылтыраған нүктелермен жабылған болып келеді. Аско тәрізді көбейетін ашытқыны ацетатты агарға отырғызғанда оңай пайда болады. Аско тәрізді бір — бірден төртке дейін шар немесе элипс тәрізді формада спора түзіледі. Штамдар әртүрлі қабілеттілікте витаминсіз өсе алады.Sacch. cerevisiae штамы төменгі және жоғарғы ашытушы болып бөлінеді. Тамақ өндірісіндегі ашытқы сахаромицетке жатпайтындар технологиялық процесті бүлдіріп теріс қызмет атқарады және дайын өнімнің, шикізаттың бұзылуын тудырады. Түптік ашу жүрген кезде түбіне тығыз тұнба жиналып, берік тұнба қалыптасады, ал беттік ашу жүрген кезде — қалпақша бетіне үрленіп шығып, қалпақ түзеді. Жасуша бүршіктенгеннен кейін тізбек құрайды да ішіндегі көмір қышқыл газын жоғары шығарады. Ашытқы ашыған ортада жүргенде сондай-ақ мақта қауашағы тәрізді бөлінеді. Осы бөлу негізінде оның флокуляциялық қасиетінде айырмашылығы болады. Мақта қауашағы тәрізді ашытқы ашудың соңында түйіршіктеліп жабысады және әлде түбіне тұнады, ашытқы беткі жағына көтеріліп флокулирленеді, түптік ашу сияқты және сондай-ақ беттік ашу процесі жүреді. Ашыту іс жүзінде қолданғанда түптік және беттік ашытқылар деп ажыратады. Беттік ашытқыны өсіру үшін 18 — 300С температура жылылық қажет. Мұнда көмір қышқыл газы көп бөлінеді де, қоректік орта көпіріп кетеді. Сол кезде ашытқылар өздері ашыған сұйықтың бетіне көтеріледі. Бұларды спирт және нан өндіруде қолданады.Түптік ашытқының ашу процесі 4-100С температурада жүреді. Сонда ашу процесі біршама тыныштықта өтеді де, ашытқылар ыдыс түбіне тұнады. Ашытқының топтары көп. Олардың кейбіреулері адамға зиянын тигізеді. Олар түрлі тағамдарды, шараптарды бүлдіреді.Ашытқылар табиғатта кеңінен тараған. Ашытқыларды топырақтан, судан, өсімдіктен табуға болады. Жаңа ашытқы рассасын таңдау. Штамды бөліп алу лабораториялық және өндірістік жағдайда зерттеледі. Расса ашудың жақсы көрсеткішін беретін өндірістік болады және іс жүзінде кеңінен қолданылады. Селекционерлердің ашытқы рассасын жасанды әрекетінің әсерінен жасалған мутагенді факторлардың көптеген тәжірибесі сәтсіз аяқталды. Лабораториялық жағдайда бағалы қасиетке ие болатын мутанттар, былайша өндірістік жағдайда бәсеке таластықты ұстай алмайды және ығыстырылды.Бірқатар өндіріс салалары үшін соңғы жылдары ашытқы рассасының селекциясы кезінде (мелассадан алынатын спирт өндірісі үшін, күлше нан үшін) гибридизация әдіс сәтті қолданылды. Гендік инженерия әдісі арқылы жоғары эффективті ашытқы рассасын алуға болады. Спирт ашу процесінің негізгі ашытқылары адам баласының өмірінде үлкен мәнге ие. Ашытқыларды нан пісіруде, спирт алуда және тағы басқа өнімдерді алуда қолданады.
Ашытқылар қантты анаэробты жағдайда ашытқанда одан спирт, көмір қышқыл газы және энергия бөлінеді. Спирттік ашу процесі кезінде этил спиртінен басқа сірке альдегиді, глицерин, сірке және янтарь қышқылдары, сивуш майлары түзіледі. Сивуш майларының түзілуі ортадағы аминқышқылдарының ыдырауына байланысты. Мұнда аминқышқылдарынан бөлінетін аммиакты ашытқылар азоттың қоректік көзі ретінде пайдаланып, ортада сивуш майларының жиналуына көмектеседі. Спирттік ашу процесін қоздыратын сахаромицет туысына жататын ашытқылар. Егерде ортада ауа көп болса, ашытқылар көмірсуларды тотықтырып, ашу процесін тыныс алу процесіне қарай бағытайды. Мұнда көмірсуларды пайдалану коэффициенті артады. Сондықтан ашытқылардың массасын көптеп алу үшін оларға ауа үрлейді. Осындай әдісті нан және мал азықтық ашытқыларды өндіруде кеңінен қолданады. Ал спирт алуда процесс анаэробты жағдайда жүреді.
Ашытқылар кез келген көмірсуды ашытпайды. Мұның себебі оларда амилаза ферменті болмайды. Сондықтан крахмалды өндірісте алдын ала фермент көмегімен моно және дисахаридтерге айналдырады. Ал ашытқылар клеткасындағы мальтоза ферменті, дисахарид мальтозаны глюкозаға айналдырады. Глюкозадан көптеген ферменттердің көмегімен ашытқылар спирт пен көмір қышқыл газын түзеді. Бұл процесс мынадай схемамен жүреді: крахмал + амилаза ферменттері —мальтоза қанты + мальтоза ферменті — глюкоза; глюкоза қанты + зимаза ферменті — этил спирті және көмір қышқыл газы. Ашытқылардың қантты ашытып, этил спиртін және көмір қышқыл газын түзуі Эмбден-Мейергоф-Парнас схемасы бойынша жүзеге асады. Спирттік ашу процесі қышқылды ортада (рН 4,5-50) жақсы жүреді. Егерде қоректік орта реакциясы сілтілі болса (рН 8,0), онда негізгі өнімдердің бірі ретінде глицерин пайда болады. Мұнда спирттік ашу процесі мына реакция бойынша жүреді:
2С6Н12О6+Н2О=СН3 СООН+СН3 СН2ОН+2СН2ОНСНОНСН2ОН+2СО2
Егерде қоректік ортаға натрий сульфаты қосылса глицерин өнімі арта түседі. Мұнда сірке альдегиді сульфитпен қосылады да, сутегі көмегімен этил спиртіне дейін тотықсыздана алмайды. Кейбір жағдайда спирттік ашу процесінің көмегімен глицерин және амин спиртін алуға тура келеді. Ондайда көрсетілген реакция қолданылады. Егерде гексоза қантын ашытқылар жақсы ашытса, пентоза қантын олардың кейбір топтары ғана сіңіре алады. Кейбір ашытқылар жай декстринді ашытады, бірақ крахмалға әсер етпейді. Көпшілік спирт зауттарында қант алу мақсатында клетчатканы алдын ала қышқылмен әсер ету арқылы ыдыратады. Мұндай заттың көзі мол болғандықтан, спирт алудың осындай тәсілі арзанға түседі. Азот көзі ретінде ашытқылар ақуызды, аминқышқылдарын, пептонды және аммоний тұздарын пайдаланады. Өніп-өсу барысында ашытқылар бірқатар витаминдерді, кейбір өсуді қолдаушы заттарды түзеді. Қолайлы жағдайда ашытқылардың 10 млрд. клеткасы 20-24 мг азотты сіңіре алады. Егерде өндірісте ашытқылардың өзін көбейтіп алу мақсаты көзделсе, онда қолайлы қоректік ортада 6 сағат ішінде бұл процесс аяқталады. Мұнда ортаға ашытқылар мөлшерін көп етіп салу керек. Фосфор қоректік заттың қажетті құрамы болып есептеледі. Ол цитоплазма және көптеген ферменттер құрамына кіреді. Ашытқыларды өсіретін қоректік ортаға фосфор көзі ретінде техникалық фосфорды (0,5%) немесе 10% суперфосфат қосады. Қоректік ортаға ауа үрлегенде ашытқылар фосфорды жақсы пайдаланады. Ашу барысында пайда болған заттар олардың тіршілігін тежейді және ашыту қабілетін тым төмендетіп жібереді. Ортада спирт көбейген сайын ашу процесі баяулайды. Спирт концентрациясы 12-16%-ке жеткенде ашытқылар тіршілігі тоқталады. Егер ашытқы өскен қоректік орта жаңартылмаса олардың тіршілігі спирт концентрациясы 5 %-ке жеткенде тоқтайды. Қоректік орта өне бойы ауысып, жаңарып отырса ашытқылар қантты ашытып ортада 7 %-ке дейін спирт жиналғанша тіршілік ете алады.
Ашытқылар тіршілігі барысында түзілетін көмір қышқылы да олардың дамуын тежейді. Көмір қышқыл газы көп бөлінгенде қоректік орта көбіктеніп кетеді. Бұл ашу процесіне технологиялық тұрғыдан зиянды.Ашытқы ақуыздары аминқышқылдарына бай. Олардың ішінде организмге қажетті алмастырылмайтын амин қышқылдары да бар. Мелассадан спирт алу өндірісінің технологиялық сызба нұсқасы құрамында крахмалы бар шикізаттан спирт алуға қарағанда қарапайым, себебі мелассаны қанттың өзі құрайды. Оны ашытқымен ашытуға болады.Осының арқасында ашытуға дайындайтын құрамында крахмалы бар шикізатты дайындау үшін қайнату және қанттандыру процесі болмайды. Мелассалы бардада ашытқы, тыңайтқыш және басқа өнімді алу үшін қолданылатын бағалы заттар құрайды. Соның ішінде мелассадан спирт алу өндірісінің технологиялық сызба нұсқасымен құрамында крахмалы бар шикізат бидайдан, картоптан спирт алудан негізгі айырмашылығы дайындау сатысы.Мелассаны ашытуға дайындауда алдымен залалсыздайды және қоректік заттармен байытады, гомогенизациялайды, содан соң түссіздендіреді. Мелассаны антисептирлеудің мақсаты — ашытқыны өсуі үшін қолайлы жағдай жасау және бөгде микрофлораны залалсыздау температурасына дейін қыздырады, сосын ұстайды, салқындатады және күкірт қышқылмен қышқылдайды.Сонымен қатар арнайы антисептикті қолданады. Мелассаның құрамында ашытқының өсуіне қажетті қоректік тұздарды азот пен фосфорды қосады. Өңделген мелассаны жинағышқа салады, сол жерде араластырады және 8-10 сағат сақталады, сосын сумен араластырады. Мелассаның құрамында ұсақ бөлшектерді жою үшін тұндырғыш центрифугадан (сепаратор) өткізіледі, сосын ашыту бөліміне жібереді.Үздіксіз әдіспен мелассалы сусланы ашыту процесінде қант гидролизденеді де, глюкозаға және фруктозаға айналады және ол жерде спиртке айналады. Құрамында крахмалы бар шикізаттан спирт алу өндірісіндегі технологиялық процестің негізгісі болып қайнату қаттандыру, ашыту саналады. Қайнатудың алдында дайындық операциялары жүргізіледі, жуу, шикізатты дайындау.Спирт өнімін алуда технологиялық талаптарға сай келетін картоп өнімі өзінің эффективтілігінің арқасында сәйкес келеді. Картоптан бидайға қарағанда 3-4 есе крахмал артық алынады. Картоп крахмалы жылдам қайнатылады, сусла жасауға қолайлы. Суслада азот және фосфор өнімі бар. Бұл өнім ашытқыны қоректендіруге тиімді, осыдан өте жоғарғы дәрежелі спирт алуға мүмкіндік туғызады. Картопты қайта өңдеу процесі кезінде спиртті шығару өнімділігі бидайды өңдеуге қарағанда 10%-ке артады, ал отынның шығымы 12% -ке төмендейді. Картоптан спиртті өндіруде негізгі кемшілігі болып картопты өңдеу процесінің қиындығы, ылғалда сақталу төмендігі және алыс жолға тасмалдағанда шыдамсыздығы болып табылады. Алдымен крахмалдың концентрациясына, картоп бөлшектерінің өлшемдеріне және қайнату жылдамдығына байланысты болады.Толық ісіну және клейстеризация процесі орындалады. Сондықтан да қоспаны 60-650С температурада қайнату процесін барлық өндіріс орындары жүргізеді. Қайнату процесі аппаратта 95-970С температурада жүреді.Картоп немесе бидайдан жасалған қайнатылған массаны 58-600С температурада суытылғаннан кейін қанттандырады (гидролездейді), бұл процесс бізге суслоны алу үшін қанттандырушы материал ферменттер көмегімен жүзеге асырылады.
50 сурет-Картоптан этил спиртін алудың технологиялық сызба нұсқасы
Қанттандырушы материалды дайындау. Бидайлы-картопты крахмалды қанттандыру үшін сұлы қоспасы (50%), арпа (25%) немесе уыт (25%) қолданылады. Арпа және уыт 30% мөлшерде болу керектігін ескерген жөн. Уыттың негізінде екі қоспасын қолдану мүмкіндігі бар: сұлы және арпа немесе арпамен уыттың өзін алады, егер бұл қоспалар дайын болмаған жағдайда уытты қолдануға болады.
Бидай және картоп крахмалының массасын қанағаттандыратын беттік культуралар құрайды. Бұл культурада аз ғана мөлшерде а- амилаза бар болады. Ашу процесінің ұзақтығы 72 сағат … жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
