Өрнекті жаз және есептеп шығар

Өрнектің мәнін тап:
1. Бір таңбалы сандар нешеу? Екі таңбалылар ше?
2. 10, 11, 238, 5051, 7002 сандарының қосындысын тап.
3. Қосындысы 9 — ға тең болатын барлық есептерді жаз.
4. Алғашқы он натурал санды жаз және олардың ішінен барлық жұп сандарды ата.
5. Ең кіші бір таңбалы сан мен ең үлкен бір таңбалы санды ата.
6. Ең кіші төрт таңбалы саннан бірлікті алғанда үш таңбалы сан шығуы керек. Ол қандай сан?
7. Қандай екі таңбалы санға бірлікті қосқанда үш таңбалы сан шығады?
8. Алдында сан болмайтын натурал санды жаз.
9. Мына өрнектерді жаз және айырмашылықтарын салыстыр: 88 — 36, 88 — 31, 88 — 35.
10. Орындарын ауыстырса да өзгермейтін бірнеше сандар жаз.

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 30 бен 13 — тің айырмасынан 8 — ді азайт.
2) 7 мен 6 — ның қосындысына 9 — ды қос.
3) 8 бен 4 — тің қосындысы 11 мен 6 — ның айырмасынан қаншаға көп.
4) 33 — ке 16 мен 9 — дың айырмасын қос.
5) 16 мен 8 — дің айырмасын 7 — ге арттыр.
6) 21 мен 29 — дың қосындысын 22 мен 12 — нің айырмасынан кеміт.

№2 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. Қандай үш таңбалы санға бірлікті қосқанда төрт таңбалы сан шығады?
2. Қандай үш таңбалы саннан бірлікті алып тастағанда екі таңбалы сан шығады?
3. 170 пен 182 — нің арасындағы натурал сандарды жаз.
4. Цифрларын қосқанда 3 — ке тең болатын барлық төрт таңбалы сандарды жаз.
5. Цифрларын қосқанда екіге тең болатын бес таңбалы сандарды жаз.
6. Екі бір таңбалы сандарды қосқанда 15 болатын сандарды жаз. Неше есеп құрастырдың?
7. 47 шығу үшін 52 санын қаншаға кемітуге болады? Ал 51 шығу үшін 71 — ді қалай өзгертуге болады?
8. Қайсысы көп және қаншаға көп: 26 — сыз 64 пе, әлде 45 — ке азайған 81 ме?
9. Азайғыштары бірдей, азайтқыштары бірінен бірі бір санға үлкен үлкен үш айырма құрастыр. Айырмалардың бір — бірінен қандай айырмашылықтары бар? Айырмалар қалай өзгерді? Неге?
10. Бірінші қосылғышы — 27, екіншісі — 9, үшіншісі — 8, ал төртіншісі — 6 болатын қосындыны тап.
11.
Өрнекті жаз және есептеп шығар:
28 — ден 12 мен 14 — тің қосындысын шегер.
65 пен 43 — тің айырмасын 2 — ге кеміт.
40 пен 30 — дың қосындысын 20 — ға арттыр.
64 санын 76 мен 40 — тың айырмасына арттыр.
95 пен 40 — тың айырмасынан 12 мен 13 — тің қосындысын азайт.
90 саны 11 мен 9 — дың қосындысынан қаншаға артық?

№3 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 37 мен 6 — ның қосындысын тап.
2. Азайғышы — 27, азайтқышы — 8 болатын айырманы тап.
3. 6 ондық 8 бірліктен қаншаға көп?
4. 53 — тен 9 — ы артық болатын санды тап.
5. Ондығы — 7, бірлігі одан 2 — ге көп болатын санды жаз.
6. 43 шығу үшін 5 — ті қандай саннан алу қажет?
7. 80 мен 3 — тің айырмасын тап.
8. 51 болу үшін 7 — ні қандай санға қосу керек?
9. Бірінші қосылғыш — 20, қосындысы — 38. Екінші қосылғышты тап.
10. Азайтқышы — 12, айырнмасы — 14 болатын азайғышты тап.

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 18 — ден 13 пен 4 — тің айрмасын азайт.
2) 7 санын 11 мен 5 — тің айырмасына қос.
3) 15 пен 7 сандарының айырмасын 9 — ға арттыр.
4) 6 мен 8 — дің қосындысынан 7 — ні азайт.
5) 60 — тан 27 мен 3 — тің қосындысын азайт.
6) 27 мен 9 — дың айырмасын 18 бен 17 — нің қосындысына арттыр.

№4 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. Бірінші қосылғыш – 60, қосынды – 98. Екінші қосылғышты тап.
2. Азайғышы – 11, айырмасы – 3 болғандағы азайтқышты тап.
3. 12 — нің 5 — тен нешеуі артық?
4. 34 пен 7 — дің айырмасын тап?
5. 16 санын 9 — ға кеміт.
6. 5 санын 9 — ға арттыр.
7. Азайтқышы – 25, айырмасы – 30 болғандағы айырманы тап.
8. 43 саны шығу үшін 5 — ке нені қосу керек?
9. Қандай саннан 45 — ті алса, 30 шығады?
10. 1 дм — ден 1 м неше дециметрге артық?
11. 1 дм 8 см — ден 4 дм неше сантиметрге артық?
12. 14 см қалуы үшін неше дециметрден 5 дм 6 см — ді азайту керек?

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 18 бен 7 — нің қосындысынан 5 — ті азайт.
2) 13 саны 4 пен 3 — тің қосындысынан нешеге артық?
3) 19 бен 15 — тің айырмасын 20 — ға арттыр.
4) 19 санынан 8 бен 6 — ның айырмасын кеміт.
5) 23 санын 16 мен 9 — дың қосындысына арттыр.
6) 35 пен 5 сандарының қосындысын 48 бен 28 — дің айырмасына арттыр.

№5 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 67 — ден қанша алғанда 9 қалады?
2. Бірінші қосылғыш — 29, қосынды – 73. Екінші қосылғыш нешеге тең?
3. Белгісіз сан 17 мен 8 — дің айырмасына тең.
4. 5 ондықтан, одан 3 — і кем бірліктен тұратын санды жаз.
5. 4 бірлік пен 8 ондық жетіспейтін сан, ол қандай сан?
6. Азайтқышы – 15, айырмасы – 13 болғандағы азайғышты тап.
7. Азайғышы 23 — ке тең, ал айырмасы 17 — ге тең болса, азайтқыш қанша болмақ?
8. 985 санын разрядты қосылғыштарға жікте.
9. Разрядты бірлігі 2, разрядты ондығы 6, разрядты жүздігі 4 болатын санды жаз.
10. 8 жүздіктің 5 ондықтан қаншасы артық?

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 93 санынан 18 бен 17 — нің қосындысын азайт.
2) 72 мен 49 — дың айырмасын 27 — ге арттыр.
3) 12 санын 45 пен 27 — нің айырмасына арттыр.
4) 36 мен 25 санының қосындысын 31 — ге кеміт.
5) 43 пен 29 — дың қосындысынан 62 мен 37 — нің айырмасын азайт.
6) 35 пен 18 — дің айырмасына 15 пен 18 — дің қосындысын қос.

№6 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 64 пен 28 сандарының айырмасын тап.
2. 27 мен 43 — тің қосындысын тап.
3. 45 санының 27 — ден нешеуі артық?
4. 91 шығу үшін 53 — ті нешеге арттыру қажет?
5. 46 — дан 19 — ы артық болатын санды тап.
6. 25 санын 57 — ге арттыр.
7. 74 санын 37 — ге кеміт
8. Азайтқышы – 16, айырмасы – 25 болатын азайғышты тап.
9. Азайғышы – 73, айырмасы – 48 болатын азайтқышты тап.
10. Екінші қосылғышы – 52, қосындысы – 91 болатын бірінші қосылғышты тап.

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 70 санынан 26 мен 29 — дың қосындысын азайт.
2) 17 мен 19 — дың қосындысына 14 — ті қос.
3) 37 санын 53 пен 18 — дің айырмасына арттыр.
4) 81 мен 57 — нің айырмасын 27 — ге арттыр.
5) 81 мен 30 — дың айырмасынан 26 мен 25 — тің қосындысын азайт.
6) 49 бен 37 — нің қосындысын 56 мен 20 — ның айырмасына кеміт.

№7 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 9 — ға 27 болу үшін қандай санды қосу керек?
2. 29 бен 31 — дің қосындысын тап.
3. 70 пен 18 — дің айырмасын тап.
4. 100 саны 46 — сыз қанша болар еді?
5. Бірінші қосылғышы – 45, қосындысы – 93 болғанда екінші қосылғыш қанша болмақ?
6. Азайғышы – 52, айырмасы – 27 болғанда азайтқыш қанша болмақ?
7. Азайтқышы – 19, айырмасы – 25 болғанда азайғыш қанша болмақ?
8. 34 саны шығу үшін қандай саннан 17 — ні алу керек?
9. 46 — ның 38 — ден нешеуі артық?
10. 15 — тен 31 — ге дейін неше сан жетпейді?

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 18 бен 23 — тің қосындысына 39 — ды қос.
2) 61 мен 15 — тің айырмасынан 27 — ні шегер.
3) 70 санын 31 мен 18 — дің айырмасына кеміт.
4) 3 пен 4 — тің көбейтіндісінен 14 — ті кеміт.
5) 8 бен 3 — тің көбейтіндісін 65 пен 49 — дың айырмасына арттыр.
6) 26 мен 37 — нің қосындысын 5 пен 3 — тің көбейтіндісіне кеміт.

№8 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 38 санын 4 бірлікке арттыр.
2. 85 санын 5 ондыққа кеміт.
3. 73 санының 42 санынан қаншасы артық?
4. Бір сан ойлаған. Ол санды 17 — ге кеміткеде 65 саны шыққан. Ойланған сан қандай сан болуы мүмкін?
5. 15 санының ішінде неше 5 бар?
6. 12 — ден 6 есе кем санды тап.
7. 27 — нің 3 — ке бөліндісі нешеге тең?
8. Азайғышы – 45, айырмасы – 17. Азайтқышы нешеге тең болады?
9. Азайтқышы – 28, айырмасы – 37 болса азайғышы қанша болуы тиіс?
10. Көбейтіндісі – 24 — ке тең, екінші көбейткіші – 8 — ге тең болғанда бірінші көбейткіш неше болуы керек?

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 50 мен 33 — тің айырмасын 18 — ге арттыр.
2) 46 мен 19 — дың қосындысын 27 — ге кеміт.
3) 38 санын 24 пен 15 — тің айырмасына қос.
4) 90 санынан 27 мен 14 — тің қосындысын кеміт.
5) 5 пен 3 — тің көбейтіндісіне 84 пен 46 — ның айырмасын қос.
6) 18 бен 2 — нің бөліндісін 7 мен 3 — тің көбейтіндісіне қос.

№9 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 284 санын разрядты қосылғыштарға жікте.
2. 935 санын разрядты бірліктерге жікте.
3. 7 жүздіктің 7 ондықтан қаншасы артық?
4. Бірінші қосылғышы – 19, екінші қосылғыштың бірінші қосылғыштан 3 — і артық болса, қосынды нешеге тең болады?
5. Азайғышы – 94, айырмасы – 56 болған есептің азайтқышы нешеге тең болады?
6. Азайтқышы – 25, ал айырмасы – 19 — ға тең болса, азайғыш қаншаға тең болады?
7. Көбейтіндісі – 20, бірінші көбейткіші 5 болғандағы екінші көбейткішті тап.
8. Бөлгіші — 7 — ге тең, ал бөліндісі – 3 — ке тең болғандағы бөлінгіш санды тап.
9. 32 санына 2 ондықты қос.
10. 95 саны ойланған сан мен 5 бірліктің айырмасына тең. Ойланған санды тап.

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 48 бен 32 — нің қосындысынан 2 мен 8 — дің көбейтіндісін кеміт.
2) 14 пен 2 — нің бөліндісіне 80 мен 64 — тің айырмасын қос.
3) 54 пен 49 — дың айырмасын 3 есе арттыр.
4) 18 бен 6 — ның қосындысын 8 есе кеміт.
5) 91 санын 43 пен 15 — тің айырмасының мәніне кеміт.
6) 15 санын 27 мен 38 — дің қосындысына арттыр.

№10 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. Егер 27 қалған болса, 53 санының нешеуін алып тастаған?
2. Белгісіз сан 36 мен 9 — дың айырмасынан кіші. Белгісіз сан нешеге тең?
3. Белгісіз сан 36 — дан 9 есе кем. Белгісіз сан нешеге тең болуы мүмкін?
4. 9 ондық 3 жүздіктен қаншаға кіші?
5. 276 санын разрядты қосылғыштарға ауыстыр.
6. 479 санын разрядты бірліктерге жікте.
7. Азайғышы – 72, айырмасы – 39 болатын есептің азайтқышы қаншаға тең?
8. Бөлгіші 3 — ке тең, ал бөліндісі 5 — ке тең өрнектің бөлінгішін анықта.
9. 34 саны ойлаған саннан 5 ондыққа кем. Ойлаған санды тап.
10. Көбейтіндісі – 27, ал бірінші көбейткіші 3 — ке тең болатын өрнектің екінші көбейткішін тап.

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 74 — тен 26 мен 39 — дың қосындысын кеміт.
2) 42 мен 39 — дың айырмасын 4 есе арттыр.
3) 85 пен 57 — нің айырмасына 19 бен 23 сандарының қосындысын қос.
4) 13 пен 8 сандарының қосындысын 7 есе кеміт.
5) 91 санынан 38 бен 39 сандарының қосындысын кеміт.
6) 18 бен 2 — нің бөліндісіне 7 мен 2 — нің көбейтіндісін қос.

№11 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 18 санының ішінде неше 9 бар болуы мүмкін?
2. 50 саны шығу үшін неше 10 санын алу керек.
3. 8 ондықтың ішінде 2 ондықтардың нешеуі бар?
4. 7 — ні 5 есе арттыр.
5. 32 — ні 4 — ке кеміт.
6. 27 санында 56 — ға дейін неше сан жетпейді?
7. 395 санын разрядты қосылғыштарға ауыстырып жаз.
8. 283 санын разрядты бірліктерге жіктеп жаз.
9. Бөлінгіші – 81, бөліндісі – 9. Бөлгішті тап.
10. Азайтқышы – 17, айырмасы – 38. Азайғышты тап.

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 25 пен 6 — ның қосындысынан 9 — ды азайт.
2) 34 саны 14 пен 12 — нің қосындысынан қаншаға үлкен?
3) 45 пен 29 — дың айырмасын 27 — ге арттыр.
4) 91 санынан 83 пен 65 — тің айырмасын кеміт.
5) 53 санын 18 бен 9 — дың қосындысына арттыр.
6) 37 мен 5 — тің қосындысын 43 пен 28 — дің айырмасына арттыр.

№12 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 56 мен 8 сандарының бөліндісін тап.
2. Көбейтінді 72 — ге тең. Көбейткіштердің біреуі 8 — ге тең. Ал, екінші көбейткіш ше, ол нешеге тең?
3. 48 саны 6 — дан неше есе үлкен?
4. 29 бен 37 — нің айырмасы нешеге тең?
5. 20 санының ішінде неше 4 бар болуы мүмкін?
6. 54 пен 27 — нің айырмасы болатын санды жаз.
7. 3 бірліктен, 9 ондықтан тұратын санды жаз.
8. 28 — ден 9 — ды азайтқанда шығатын санды жаз.
9. Азайғышы – 42, айырмасы – 17. Азайтқышты тап.
10. Бөлгіші – 8, бөліндісі – 9. Бөлінгішті тап.

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 28 санын 18 бен 9 — дың айырмасына кеміт.
2) 71 санын 31 мен 22 — нің айырмасына арттыр.
3) 42 мен 7 — нің айырмасын 19 — ға арттыр.
4) 26 мен 35 — тің қосындысынан 47 — ні азайт.
5) 90 санынан 15 пен 19 — дың қосындысын азайт.
6) 55 пен 9 — дың айырмасын 29 бен 28 — дің қосындысына арттыр.

№13 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 49 шығу үшін 7 — ні қандай санға көбейту керек?
2. 24 пен 6 — ның айырмасын тап.
3. Қандай саннан 18 — ді азайтқанда айырма 13 болады?
4. 4 ондық 5 — тен неше есе үлкен?
5. 100 — ді 1 ондыққа кеміт.
6. Қандай санды 9 есе кемітіп, 6 шығаруға болады?
7. 60 санының ішінде неше 3 бар деп ойлайсың?
8. 37 метрді 24 дециметрге арттырғанда қанша болады?
9. 49 күнде неше апта бар екенін есептеп шығар.
10. 28 — ді қандай санға бөлгенде 7 шығады?

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 81 мен 43 — тің айырмасын 27 — ге арттыр.
2) 25 пен 18 — дің қосындысын 34 — ке кеміт.
3) 46 санын 94 пен 57 — нің айырмасына қос.
4) 60 санынан 24 пен 18 — дің қосындысын азайт.
5) 9 бен 4 — тің көбейтіндісіне 73 пен 35 — тің айырмасын қос.
6) 28 бен 4 — тің бөліндісіне 8 бен 7 — нің көбейтіндісін қос.

№14 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 7 санын 5 есе арттырғанда не шығады?
2. 73 — ке қандай санды қосқанда қосынды 82 болады?
3. 4 бірлігі бар, 5 ондығы бар санды жаз.
4. 24 ондықтың ішінде 3 ондықтан нешеу болуы мүмкін екенін тап.
5. 635 санын разрядты қосылғыштармен ауыстырып жаз.
6. 712 санын разрядты бірліктерге жікте.
7. 72 саны 9 — дан неше есе кем болса, белгісіз сан да сонша.
8. Бөлгіші – 8 — ге тең, бөліндісі – 4 — ке тең. Бөлінгішті тап.
9. 52 санына 3 ондықты қос.
10. 48 саны ойланған саннан 5 бірлікке кіші. Ойланған санды тап.

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 24 пен 19 — дың қосындысына 48 — ді қос.
2) 51 мен 17 — нің айырмасынан 9 — ды азайт.
3) 80 санын 42 мен 16 сандарының айырмасына кеміт.
4) 4 пен 7 — нің көбейтіндісінен 19 — ды кеміт.
5) 5 пен 9 — дың көбейтіндісін 74 пен 38 — дің айырмасына арттыр.
6) 37 мен 28 сандарының қосындысын 5 пен 6 — ның көбейтіндісіне кеміт.

№15 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 12 санын 3 есе арттырғанда не шығады?
2. 8 жүздікті 7 ондыққа кеміт.
3. 61 санынан 35 шығуы үшін қандай санды шегеру керек?
4. Белгісіз сан 40 — тың 17 — сі кем санға тең. Ол қандай сан?
5. Ойланған санға 8 ондық пен 7 жүздік жетіспей тұр. Ойланған санды санды табу керек.
6. 374 санын разрядты қосылғыштарға жікте.
7. Разрядты бірлігі – 4, разрядты ондығы – 9, разрядты жүздігі – 5 болатын санды жаз.
8. Азайтқышы – 27, ал айырмасы – 19 болатын өрнектің азайғышын тап.
9. Азайғышы – 47, ал айырмасы – 28 болатын өрнектің азайтқышын тап.
10. 600 саны 270 санынсыз неше болар еді?

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 46 санынан 18 бен 19 — дың қосындысын кеміт.
2) 53 пен 32 сандарының айырмасын 4 есе кеміт.
3) 58 бен 39 сандарының айырмасына 27 мен 16 сандарының қосындысын қос.
4) 37 мен 33 сандарының қосындысын 7 есе кеміт.
5) 85 санын 29 бен 37 сандарының қосындысына кеміт.
6) 54 пен 6 — ның бөліндісіне 8 бен 8 — дің көбейтіндісін қос.

№16 тапсырма

Өрнектің мәнін тап:
1. 6 ондықтан, 3 — і артық бірліктен құралған санды жаз.
2. Қандай саннан 8 — ді кеміткенде 25 саны шығады?
3. 2 дм 4 см — ден 7 дм — дің қаншасы артық? Сантиметрмен есепте.
4. Белгісіз сан 71 — дің 8 — ге кем санымен тең. Белгісіз сан қандай сан болуы мүмкін?
5. Ойланған санға 5 бірлік пен 5 ондық жетпейді. Ойланған санды тап.
6. 5 жүздік 5 ондықтан қаншаға көп?
7. Азайғышы – 35, ал айырмасы – 28 болған жағдайда азайтқыш нешеге тең болады?
8. Көбейтіндісі – 64, ал екінші көбейткіші – 8 болған жағдайда бірінші көбейткіш нешеге тең болады?
9. 72 санының ішінде неше 9 бар деп ойлайсың?
10. Бөлгіші – 7, бөліндісі – 6 болған кезде бөлінгіш неше болады?

Өрнекті жаз және есептеп шығар:
1) 36 мен 54 сандарының қосындысынан 9 бен 8 сандарының көбейтіндісін кеміт.
2) 36 мен 4 сандарының бөліндісіне 61 мен 46 сандарының айырмасын қос.
3) 49 бен 27 — нің айырмасын 3 есе арттыр.
4) 35 пен 45 — тің қосындысын 8 есе кеміт.
5) 72 санын 67 мен 29 — дың айырмасына кеміт.
6) 18 санын 44 пен 29 — дың қосындысына арттыр.

Ақмола облысы, Зеренді ауданы,
Қонысбай селосы, Абай орта мектебі
Сейтмағанбетова Жұпар Баймұқашқызы