Fedora және Ubuntu Linux дистрибутивтерін зерттеу

Linux — тәрізді жүйе біздің өмірімізге жиі түсіп жатыр, олардың танымал болуының басты себебі — олар shareware мәртебесіне ие. Олар сондай-ақ терезе отбасыларына қарағанда әлдеқайда әлеуетке ие (Windows жүйесі ең танымал жүйе ретінде салыстыру үшін пайдаланылады). Осыған байланысты осы операциялық жүйенің кейбір үлестірілімдерін зерттеу және салыстыру бойынша жұмыстар маңызды болып табылады, қазіргі уақытта Linux жүйелері смартфондар, интернет-серверлер базарларында жетекші орын алады. Үйдегі компьютерлік нарықта Linux және Apple iOS кейін 3 орын алады. Бастапқы кезеңде Linux тек еріктілер энтузиастары тарапынан тегін дамыды. Бағдарламалық қамтамасыз етудің басым бөлігі қазіргі заманғы дистрибутивтерде әлі күнге дейін тегін лицензиялар бойынша қол жетімді. Курстық жұмыстың мақсаты: Операциялық жүйелер пәні бойынша білімді кеңейту. Білім синтезін жүргізу. Fedora мен Ubuntu бөлімдерінің арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтардың сындарлы сипаттамасын жасау. Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қолданылады: Тақырыптық көздерді, оның ішінде Интернеттен зерттеу. Unix-ұқсас жүйелерді және Linux-нің жеке жағдайын бағалау. Ubuntu дистрибутивінің ерекшеліктерін анықтау. Оның пайдаланылуын статистикалық бағалау. Fedora үлестірімінің ерекшеліктерін анықтау. Оның пайдаланылуын статистикалық бағалау. Fedora және Ubuntu бөлімдерінің арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды салыстырмалы талдау және іздеу. Осы жүйелердің субъективті пайдаланушыларды бағалау. Объект: Fedora және Ubuntu Linux дистрибутивтерін зерттеу.

1. UBUNTU ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ЖҰМЫСЫ
1.1 Тарихи анықтама Ubuntu
Ubuntu — Linux ядросын қолданатын және Debian-ға негізделген операциялық жүйе. Негізгі жасаушысы және демеушісі Canonical компаниясы болып табылады. Қазіргі уақытта жоба белсенді түрде дамуда және ашық бірлестік тарапынан қолдау көруде.
Ubuntu-ды 20 миллионнан астам қолданушы пайдаланады, бұл оны Openstat санақ ғылымы бойынша десктоптарға арналған Linux-тың ең танымал таратушысы етеді. Веб-серверлерге арналған ең танымал ОЖ-дің тізімінде ол 4-орында тұр.
Әдетте дистрибутивтің жаңа нұсқасы әрбір жарты жыл сайын шығады және оған бір жарым жыл бойы қауіпсіздік жаңаруларымен қолдау көрсетіледі, ал 2 жылда бір рет шығатын LTS нұсқасына 3 жыл бойы көмек көрсетіледі (серверлік нұсқасы-5 жыл бойы). Сонымен қатар енді LTS -тың келесі шығарылымдарына нұсқаға тәуелсіз 5 жыл бойы қолдау көрсетілетіні туралы хабарланды.
Ubuntu серверлер және жұмыс станцияларына арналған бағдарламалық қамтамасыз етуді іріктеу арқылы қойылады. Ол устелге қоятын дербестендірілген компьютерлерге LiveCD, LiveUSB немесе мәтіндік орнатушы көмегімен орнатылады. LiveDVD нұсқасында бірнеше үлкен мүмкіндіктер бар — тек қана графикалық ғана емес, сонымен қатар мәтіндік тәртіпте орнатудан бастап, жүйенің қайта қалпына келу тәртібіндегі жүктеулер, толық оқшаулаумен және дискідегі пакеттердің көп мөлшерімен аяқталады. i386, amd64, ARM сияқты ресми түрде қолдау көретін құрылымдарға арналған нұсқалары бар.
Тарихы және жасалуы. Ubuntu жобасының бастапқы аты No-Name-Yet болған (қаз.әлі аты жоқ).
Әуел баста Ubuntu 2004 жылы 20 қазанда әрбір алты ай сайын операциялық жүйенің жаңа нұсқасын жүйелі түрде шығарып тұру мақсатында Debian-нан уақытша тармақ ретінде құрылған болатын. Debian-ның жалпыға тағайындалған Xandros, Linspire и Libranet (ағылшынша) сияқты тармақтардан айырмашылығы, Canonical Debian-ның философиясына жақын болып, ашық емес қосылуларға біртіндеп сүйену орнына, негізінен Ubuntu-ға ашық бағдарламалық қамтамасыз етуді қосады.
Негізінен Ubuntu-дың пакеттері Debian пакеттер тобының тұрақты емес пакеттеріне(unstable) негізделеді. Ubuntu-да орнатылған пакеттерді басқару үшін Debian-ның Advanced Packaging Tool қолданылады. Дегенмен Ubuntu және Debian-ға арналған пакеттер міндетті түрде бір-бірімен сәйкес келмейді. Ubuntu-дың кейбір жасаушылары Debian-ның негізгі пакеттерімен айналысады, егер жиналған бағдарламаларға өзгерту енгізсе, олар екі жобаға да енгізіледі. Алайда 2005 жылдың сәуір айында Debian-ның негізін қалаушы Ян Мёрдок Ubuntu-дың сәйкес болу үшін Debian Sarge-тан өте қатты алыстағанын айтып, Ubuntu-ды Debian пакеттеріне сай келмейтінін сынаған болатын.
Қазіргі уақытта Ubuntu Марк Шаттлвортпен және ол негізін қалаған Canonical компаниясымен қаржыландырылады. 2005 жылы 8 шілдеде Canonical Ubuntu Foundation-ның құрылғанын жариялады және 10 миллион доллар көлемінде алғашқы капитал салуды қамтамасыз етті. Қордың мақсаты — Ubuntu-дың барлық келешектегі нұсқаларының қолдау көруіне және дамуына кепіл болу, бірақ 2009 жыл үшін қор іске қосылмаған болып табылады. Шаттлворт оны төтенше жағдайдағы «қара күнге» арналған қор деп сипаттайды. 2011 жылы 28 сәуірде шыққан 11.04 Natty Narwhal нұсқасынан (сур.1.1) бастап Ubuntu Desktop Edition-ға арналған стандартты GNOME жұмыс үстелінің ортасы Canonical компаниясы жасаған Unity-ға ауыстырылды, X.Org Server-дің келесі нұсқаларында Wayland-қа ауыстырылатын болады. 2011 жылы 13 қазанда Ubuntu-дың 11.10 Oneiric Ocelot нұсқасы шығарылды. Ubuntu Software Center жаңа, әдемілеу интерфейсте ұсынылған, әрбір қолданба 5 жұлдыздан тұратын жалпылама рейтингті қамтиды, ал Software Center GTK 3-ке портталған. Жаңалықтардан LightDM жүйесіне кіретін экран бар. Бұрынғы GDM басқарушысымен салыстырғанда, жаңа нұсқа HTML және Java-ға негізделген, тезірек жұмыс істейді. 2012 жылы 26 сәуірде Ubuntu-дың жаңа нұсқасы — 12.04 LTS Precise Pangolin шықты. Жұмыс үстелінің стандартты ортасы әлі Unity, бірақ HUD жұмысқа кіріскен қолданбалардың мәзір жолындағы пункттерді іздеуге өте дамытылған. Плеер ретінде Banshee орнына Rhythmbox орнатылған. Осы нұсқаның құрамына келесі компоненттер қосылған: GNOME 3.4.1, Firefox 11, LibreOffice 3.5.2, Thunderbird 11 және т.б. Grumpy Groundhog кодталған аты бар Ubuntu тармағына қатысты жоспарлар бар. Бұл тәжірибелі қолданушылар мен жасаушыларды өздері пакет құру қажеттілігінен босатып, жеке бағдарламалардың нұсқаларын өте үлкен дәлдікте тексеруге мүмкіндік береді және әр түрлі құрылымдардағы жинау қателіктерін алдын ала хабарлау жоспарланған.[1]

Сурет. 1.1 Ubuntu 11.04 Natty Narwhal нұсқасы
Ubuntu Netbook Edition. 10.10 нұсқасы (сур.1.2) шықпай тұрып нетбуктарға арналған бейімделгіш интерфейсі бар Ubuntu Netbook Edition таратушы нұсқасы болды, сонымен қатар, мысалы, Cheese сияқты арнаулы қолданбалар болды. 10.10 нұсқаға дейін GNOME панеліне және Metacity терезелік менеджеріне негізделген арнайы интерфейс қолданылды, 10.10 шығарылымында алғашқы рет Unity қабықшасы енгізілді.

Сурет.1.2 Ubuntu Netbook Edition. 10.10 нұсқасы
Ubuntu Desktop Edition да 11.04 нұсқасынан (сур.1.3) бастап Unity қабықшасын қолданатындықтан екі нұсқаны біріктіру туралы шешім шығарылды.

Сурет. 1.3 Ubuntu Desktop Edition 11.04 нұсқасы
1.2 Ubuntu-ді Oracle VirtualBox виртуалды машинасына орнату
Көптеген жағдайларда виртуалды машинаны орнату және оны нақты компьютерде жасаудан гөрі қажетті бағдарламаларды орнату ыңғайлы. Біріншіден, таза виртуалды машинаға орнатқан кезде, бәрі қателесіз өтетіндіктен үлкен мүмкіндік бар Орнатылған бағдарламалармен қақтығыстар болмайды. Екіншіден, егер бірдеңе дұрыс болмаса, виртуалды жүйе бұрынғы күйге оңай кері оралуы мүмкін. Үшіншіден, барлық виртуалды машина деректері компьютеріңіздегі файлдар ретінде сақталады, сондықтан оны басқа жерде көшіру оңай және таныс виртуалды ортада кез-келген нақты компьютерде жұмыс істеу үшін іс-сапарға барыңыз. Төртіншіден, кез-келген амалдық жүйе (ОЖ) виртуалды машинаға орнатылуы мүмкін, оның ішінде компьютерде орнатылған жүйемен сәйкес келмейді.
Сіздің нақты компьютеріңіздегі амалдық жүйе хост жүйесі деп аталады және виртуалды машинаға орнатылған — қонақтық немесе виртуалды болады.
Microsoft Windows үшін Oracle VirtualBox орнату
Біріншіден, біз виртуалды машиналарды жасауға мүмкіндік беретін арнайы Oracle VirtualBox бағдарламасын орнатамыз.
Кез-келген браузерде virtualbox.org ресми сайтын ашыңыз. Файлдарға сілтеме жасап, екі файлды компьютерге жүктейік:
Windows хосттары үшін VirtualBox 5.2.20 (x86 amd64) (сандар нұсқа нөмірін көрсетеді және әртүрлі болуы мүмкін). Барлық параметрлер әдетті қалдырады. Біз барлық сұрақтарға иә жауап береміз.
Oracle VirtualBox жүйесінде жаңа виртуалды машинаны жасау
Oracle VirtualBox виртуалды машина менеджерін ашыңыз:
‣ Бағдарламалар ‣ Oracle VM VirtualBox ‣ Oracle VM VirtualBox.
Жаңа виртуалды машинаны жасау: машиналар ‣ жасаңыз (немесе Ctrl + N пернелер тіркесімін басыңыз).
Атауы: Ubuntu. Түрі: Linux. Нұсқа: Ubuntu (64 бит). Келесі батырманы басыңыз (сур.1.4).

Сурет.1.4 Oracle ViқrtualBox менеджерінде жаңа виртуалды машинаны жасау
Біз 1024 Мбайт жады көлемін көрсетеміз (мұнда негізгі жүйе үшін жад жеткілікті болғандықтан маңызды, сондықтан компьютерде RAM көлемі 2 ГБ-дан кем болса, кіріс мәнін жалпы жадтың жартысынан сәл кем болса) өзгертіңіз. Next батырмасын басыңыз (сур. 1.5).

Сурет. 1.5 RAM виртуалды машина сомасын орнату
Қатты дискіні таңдау терезесінде Жаңа виртуалды қатты дискіні жасау опциясын таңдаңыз. Жасау түймешігін басыңыз (сур.1.6).

Сурет. 1.6 Виртуалды қатты дискіні таңдау
Жаңа виртуалды қатты диск түрін көрсетіңіз: VDI (VirtualBox Disk Image). Next батырмасын басыңыз (сур. 1.4).

Сурет. 1.7 Виртуалды қатты диск түрін таңдау
Сақтау пішімін көрсетеміз: Динамикалық виртуалды қатты диск Келесі түймешігін басыңыз (сур. 1.8).

Сурет.1.8 Виртуалды қатты диск файлын сақтау пішімін таңдау
Бұл, виртуалды машинаның барлық ақпараты бастапқыда сақталатын файлдың ықтимал мөлшеріне ие болады дегенді білдіреді, содан кейін виртуалды диск толтырылған сайын өлшемі артады.
Ubuntu атауын және виртуалды жабайы табиғаттың ең үлкен өлшемін көрсетіңіз: 12 ГБ. Жасау түймешігін басыңыз (сур.1.9).

Сурет. 1.9 Виртуалды қатты дискінің атауын және өлшемін орнату
Виртуалды машина құрылады, оның аты Oracle VirtualBox менеджерінің терезесінде қол жетімді виртуалды машиналардың тізімінде пайда болады (сур.1.10).

Сурет. 1.10 Виртуалды қатты дискінің аты мен өлшемін орнату
Ubuntu орнату дискісінің кескінін жүктеу. Кез келген шолғышта http:www.ubuntu.comdownloaddesk top веб-бетін ашыңыз. Жүйенің 64 биттік нұсқасын таңдаңыз және Жүктеу түймесін басыңыз. Жүктеу аяқталғанша күтіңіз. Oracle VirtualBox Manager терезесінде біздің виртуалды машинаның атауына сол жақтап басыңыз және Іске қосу батырмасын басыңыз. Бізге орнату дискісінің файлын таңдау ұсынылады. Төменгі оң жағындағы кішкене батырманы басыңыз және алдыңғы бөлікте алынған ISO файлын таңдаңыз. Жалғастыру түймешігін басыңыз.

Сурет. 1.11. Тілді таңдап, Ubuntu-ды орнатуды бастау
Қысқа уақытша үзілістен кейін экранда виртуалды машинаның жұмыс үстелінің суреті пайда болады (сур.1.11). Тінтуірдің сол жағында тізімде тіл таңдау керек (орыс тілінде) және Ubuntu орнату түймешігін басыңыз. Орнату процесі басталады (сур.1.12).

Сурет. 1.12 Ubuntu орнату процесі
Ubuntu операциялық жүйе ортасы орнатылды. Жұмыс үстелі (бас мәзір сур.13).

Сурет. 1.13 Ubuntu операциялық жүйе ортасы (бас мәзір)

2 FEDORA ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ЖҰМЫСЫ
2.1 Тарихи анықтама
Әдепкі бойынша, Fedora GNOME GUI құрылғысымен бірге келеді, графикалық мұқабаларды тез және оңай өзгертуге болады (KDE, Xfce, LXDE, MATE және Cinnamon). Бағдарламалардың жаңа нұсқаларымен танысуға және жұмыс істеуге деген сүйіспеншілігіңіз болса, онда Fedora дистрибутиві сіздің қажеттіліктеріңізге сәйкес келеді.[2]
2017 жылдың шілде айында жеке компьютерлер, серверлер, бұлт және ендірілген құрылғылар үшін Fedora 26 операциялық жүйесі (сур.2.1) шығарылды. Көптеген жақсартулар жасалды: GNOME 3.24.2 графикалық қабығы (Fedora Workstation), Linux негізіндегі OS 4.11.8, әдепкі пакет менеджері DNF 2.0, GCC 7. құрастырушысы. Fedora 26 Python 3.6, OpenSSL 1.1 .0, Boost 1.63, Ruby 2.4, GHC 8.0, Golang 1.8.

Сурет. 2.1 Fedora 26 операциялық жүйесі
Fedora — тұрақты, қарапайым басқарылатын пішінде пайдаланушыларға ең соңғы тегін және ашық бастапқы бағдарламалық жасақтамаға қол жеткізуге мүмкіндік беретін Linux дистрибутиві. Біз операциялық жүйенің барлық компоненттері жасалған негізгі қағидаттарға шын жүректен сенеміз, сондықтан біз Fedora әрқайсысы үшін, пайдалану үшін де, өзгерту мен тарату үшін де әрқашан еркін болатынын кепілдейтін боламыз.
Fedora — тегін және ашық бастапқы бағдарламалық жасақтама жобаларындағы инновациялар орталығы. Fedora ашық және қайнар көздерден еркін және ашық бағдарламалық жасақтаманы алға жылжыту үшін бірлесіп жұмыс істейтін ашық көзді әзірлеушілер мен энтузиастардың бірлестігін жасайды. Fedora қауымдастығы бүкіл әлемдегі бастапқы жобаларды ашуға үлес қосып, кең қауымдастыққа қатысты прогресті жалғастырып жатыр, бұл басқа Linux дистрибутивтері өзінің ерекшеліктерін үнемі қабылдайтынын дәлелдейді. Қандай Linux дистрибутивтеріне қарамастан, Сіз Fedora жобасымен әзірленген кодқа сенесіз.
Fedora бағдарлама ғана емес. Бұл еркін мәдениет қозғалысының мүдделерін алға жылжыту үшін бірге жұмыс істейтін бүкіл дүниедегі адамдар қоғамы. Кез-келген адам қосыла алады, сізде қандай дағдылар бар екендігі маңызды емес — біздің қоғамдастықта сіз үшін орын болады! Fedora қауымдастығына бағдарламашылар, суретшілер, жүйелік әкімшілер, веб-дизайнерлер, жазушылар, спикерлер және аудармашылар кіреді және олардың кез келгені сізге бизнеске баруға қуана көмектеседі.
LinuxFoundation компаниясы Fedora 9-ны (сур.2.2) нөлден бастап шығару құны туралы есеп жариялады, оған сәйкес бұл сома $ 10,8 млрд. Мұның бәрі Сізге, біздің пайдаланушыларға, толықтай ашық, ашық дереккөзбен және жаңашылдық еркіндігі бар.

Сурет. 2.2 Fedora 9 операциялық жүйесі
… жалғасы