Eclair кондитерлік фабрикасының ғаламтор-дүкені | Скачать Дипломдық жұмыс

9

10

Аңдатпа
Бұл дипломдық жобада сатып алушылардың талаптарын
қанағаттандыратын Eclair кондитерлік фабрикасының ғаламтор-дүкені
құрылды. Заман талабына сай Eclair кондитерлік фабрикасының ғаламтор
арқылы қызмет көрсету аясы кеңейтілді және тұтынушылар саны артты. Сол
арқылы фабриканың жұмыс істеу өнімділігі артты. Тұтынушыларға қолдануға
ыңғайлы болу үшін сайт екі тілде жұмыс істейді. Тұтынушылар сайтқа тіркеле
алады. Бірнеше категориялардан тұрады. Сатып алушыларға тауарды таңдау
үшін тауарларды салыстыру бөлімі қарастырылған.

Аннотация

В
дипломном проекте была создано интернет-магазин который

удовлетворяет покупателей. Кондитерская фабрика Eclair расширил свою
обслуживание в интернете и увеличил число потребителей. В результате
значительно улучшилась производительность фабрики. Сайт работает на двух
языках, чтоб было удобно пользователям. Покуатели может зарегистрироваться
нат сайт. Сайт состоит из нескольких категорий. Есть раздел сравнение, чтоб
легче было сравнить товар.

Annotatio
Pastry «Cook factory Eclair, that satisfies selling in it diploma project
requirements of customers, an online shop was created. To Requirement of epoch a
ravine broadened» pastry «cook factory Eclair area circumference doing service over
the internet and number of consumers increased. Through left factory to work loaded.
To Consumers to apply a web-site works, that comfortably to be, on two languages.
Consumers can to register oneself to the web-site. Some stands from categories.
Selling to the customers to choose commodity examined department for comparison
of commodities.

11

МАЗМҰНЫ

Кіріспе … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …
7

1
Сайтты құру құралдары … … … … … … .. … … … … … … … … … … … … … .
9

1.1. Ғаламтор ұғым … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 9

1.2
1.3
1.4
1.5
DNS server ұғымы … … … … … … … .. … … … … … … … … … … … … … … … .. 13
Ғаламтордағы бағдарламалау тілдері … … … … … … … … … … … … … … … 15
РНР бағдарламалау тілі … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … .19
HTML бағдарламалау тілі … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … ..23

1.6
JavaScrpit бағдарламалау тілі
23

1.7
1.8
2
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
3
3.1
3.2
4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
4.9
CSS бағдарламалау тілі … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …24
MySQL дерек қоры … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 29
Ғаламтор — дүкенді құруды жобалау және оны іске асыру … … … … … … ..32
Ғаламтор — дүкенді құру кезеңдері … … … … … … … … … … … … … … … … .32
Жобаны іске асыру мерзімі … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . 32
Сайт жасау технологиялары … … … … … . … … … … … … … … … … … … … … 32
Сайтты жылжыту … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … ..37
Бағдарлама скриншоттары … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 42
Тіршілік қауіпсіздігі … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …56
Оператордың жұмыс жағдайын талдау … … … … … … … . … … … … … … … 56
Жасанды жарықтандыруды есептеу … … … … … … … … … … … … … … … 61
Техника-экономикалық негізделуі … … … … … … . … … … … … … … … … … 67
Жоба сипаттамасы … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … .67
Маркетингтік стратегия … … … … … … .. … … … … … … … … … … … … … … ..67
Бағдарламамен қамтамасыз етудегі еңбек сыйымдылығын есептеу … … 68
Бағдарламалық қамсыздандыру шығынның есебі … … … … … … … .. … … ..70
Бағдарлама өнімін сатып алуға кеткен бір жолғы шығындар есебі … … … 74
Игеру саласындағы жылдық бір жолғы шығындар есебі … … … … … … … 75
Ақпараттық жүйе енгізуден үнем мен табыс мөлшерінің есебі … … … … . 76
Салыстырмалы экономикалық тиімділіктің көрсеткіштерін есептеу … .. 77
Динамикалық көрсеткіштер негізінде жобаны өткізуде

экономикалық тиімділігін бағалау … … … … … … … … … … … … … … … … …78
Қорытынды … … … … … … .. … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … .82
Әдебиеттер тізімі … … … … … … … . … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …
Қосымша А … … … … … … … … .. … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … ..84
Қосымша Б … … … … … … … … .. … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … ..9883

КІРІСПЕ

Бүгінгі күні адамдардың өмірін ғаламторсыз елестету мүмкін емес.
Өйткені, ол күнделікті жаңалықтармен, аудио, видео өнімдермен танысу немесе
әлеуметтік желілерде уақыт өткізу ғана емес, сонымен қатар әр түрлі оқуға,
жұмысқа керекті ақпаратты іздеуге, танысуға, оқып білуге, сонымен бірге
адамдардың өздерінің бизнестерін дамыту үшін керек.
Ғаламтор сөзі Interconnected networks (байланысқан жүйелер) терминінен
шыққан, яғни техникалық көзқараспен — бұл кіші және ірі желілер
бірлестіктері. Кең мағынасында — бұл бір бірімен мәліметтермен алмасатын жер
жүзіндегі миллиондаған компьютерлер арасында бөлінген ақпараттық кеңістік.
Көбіне Ғаламтор сөзімен Желінің информациялық құрамын түсінеді. Ғаламтор
— бұл өзіне уникальды жетістіктерді толығымен жинаған технология. Ғаламтор
сонымен қатар ең күшті және тәуелсіз ақпарат қоры, байланыстың сенімді және
оперативті тәсілі, жер жүзіндегі миллиондаған адамдардың шығармашылық
түрде өзін-өзі көрсету және ақпараттық технологияларды дамыту негізі болып
табылады.
Қазiргi ғаламтор технологиялар бір орында тұрмайды. Жылма — жыл

жарыққа жетiлдiрiлген
жаңа бағдарламалардың нұсқалары және әр түрлi

жобалар шығады. Егер 10 жыл бұрын кез — келген компания өзiнің меншiктi
ғаламтор сайтын иемденуге мүмкiндiк бере алмаса, онда бүгiнгі таңда өз
қызметтерi немесе өнiмін ғаламтор ресурстары арқылы iске асырмаған кәсiпкер
iс жүзiнде қалмады. Егер адам әлдебiр тауар алғысы келсе, ол көбiнесе, оның
үлгiсімен және оның құнымен танысу үшін бiрiншi кезекте ғаламторға кiредi,
және тек қана содан кейiн ол оның iздестiрулерiндегi дүкенге шығуды, әлде
ғаламтор арқылы тапсырыс беруді шешедi.
Аулада XXI ғасыр. Адам өзінiң зәру нәрсесiн сатып алуы үшін алыстағы
шағын кiшкене дүкенге ұзақ сағаттар бойы жол жүрмей — ақ, үйде, ыңғайлы
креслода отырып, және ғаламтор -беттерді бiртiндеп баяу аудара отырып
барлық керек заттарын сатып алуына болады . Пайдаланушының алдында
тауарлар түрлерiнiң, сонымен қатар қолайлы бағадағы әр түрлi қызмет
көрсетулердің үлкен тiзiмi ашылған. Ғаламтор — дүкендер кәдімгі дүкендердегi

бағалардан едәуiр аз болып келетін
өндiрушiнiң бағаларымен тауарлардың

үлкен таңдауларын ұсынады. Ғаламтор — дүкен, көпшiлiк адамдардың пiкiрi
бойынша — бұл ғаламтордың өте жағымды қызметтерінің бiрi. Және бұл
шынымен ыңғайлы болғандықтан ол жылма -жыл дамып келеді. Әр компания
үшiн сайттың құрылуы — бұл үлкен артықшылық,себебі қысқа мерзiм ішінде
клиент базасы үлкееді, сонымен қатар бұл тиiмдi жарнама болғандықтан
қаражат үнемделеді. Кәсiби игерiлген сайтты басқару оңай. Сайтты
басқаратын адам оның құрылымын оңай өзгерте алады. Виртуалды дүкендегі

электрондық сауда дәстүрлi саудаға негiзделедi.

7
Виртуалды
дүкеннiң

артықшылығы нақтының алдында анық. Клиенттермен өзара iс — әрекеттiң
көлемiнiң қысқаруының, дискiлi кеңiстiктi жалдаудың және орналастырудың
есебінен қызметкерлер саны азаяды және электрондық витринаны
орналастыру, үй — жайларды жалдау арзандайды және тауарларды полкада
орналастыру оңай болады, кассалық қызмет көрсетуде мұқтаждық болмайды
және т.б.
Веб технологиясы бәріне жетімді технология болғаннан кейін, жер бетінде
Ғаламтор пайдаланушылар саны күрт өсті. Бұл, өз алдына, жаңа ресурстарға
сұранысты көбейтті. Аз уақыт ішінде Веб-серфингті сүюшілер арасында аудио,
видео және анимация ең әйгілі ресурстарға айналды.

8

1 САЙТТЫ ҚҰРУ ҚҰРАЛДАРЫ

1.1 Ғаламтор ұғымы

Ғаламтор (оқылуы интэрнэт ағылш. Internet — International Network) —
компьютерлік серверлердің бүкіләлемдік желісі. Ғаламторға қосылу мүмкіндігі
болған жағдайда, білім беру мекемелері, мемлекеттік ұйымдар, коммерциялық
кәсіпорындар және жеке адамдар сияқты миллиондаған қайнар көзінен ақпарат
алуға болады.
Қазіргі кезде Ғаламтор сөзін пайдаланғанда, физикалық желінің өзін емес,
Дүниежүзілік желі және ондағы ақпаратты айтамыз. Егер бұл терминді енгізген
ағылшын тіліндегі RFC құжатына сүйенсек, онда бұл термин екі түрде
жазылып, сәйкесінше екі мағынаға ие болады.
Егер Ғаламтор сөзі кішкентай әріптен басталса, онда бұл термин
мәліметтер пакетін маршрутизациялау арқылы желілерді байланыстыру
ұғымын білдіреді. Бұл кезде ауқымды ақпараттық кеңістік туралы айтылмайды.
Көбінесе, бұл екі түсінікті бір-бірінен ажыратып жатпайды.
Ғаламтор — кез-келген компьютерлермен бүкіл әлем бойынша ақпарат
алмасу мен беру мүмкіндігі, желілер жүйесі. Ғаламтор — байланыс араларын
өзара біріктіретін, тораптардың жиынтығы.
Әрбір топтарда көбінесе UNIX операциялық жүйесін басқару арқылы
жұмыс істейтін бір немесе бірнеше қуатты компьютер-сервер болады. Мұндай
торапты кейде хост деп атайды. Торапты оның иесі — провайдер деп аталатын
ұйым немесе Ғаламтор қызметін жабдықтаушы басқарады.
Ғаламтор әр түрлі ережемен жұмыс істейтін желілерді біріктіреді. Бұл
ережелерді үйлестіру үшін шлюз құрылғысы қызмет етеді. Шлюз — басқаша
тәсілмен үйлеспейтін желілерді қосатын құрылғы. Шлюз әр түрлі желілердің
бірлескен жұмысын қамтамасыз етуге арналған мәліметтерді өзгертпейді.
Ғаламтор желісіне әр түрлі операциялық жүйелерді басқару арқылы жұмыс
істейтін компьютерлер кіреді . Алайда, ақпарат алмасу кезінде барлық ЭЕМ
хабар беру тәсілдері туралы бірыңғай келісімдер қолданылуы тиіс. Сонда ЭЕМ-
ның қай-қайсысыда басқа кез келген ЭЕМ-нан алынған ақпарат түсінуге
қабілетті болады.
Электронды почта немесе е-mail (electronic mail — электронды почта),
адамдар арасындағы байланыс тәсілдерінің бірі болып табылады. Электронды
почтаның Ғаламтордағы негізгі функциясы — планетаның қай нүктесінде болса
да, Ғаламтордың кез келген екі пайдаланушысы арасында электронды
хаттармен — мәтіндік хабарламамен оперативті және өте тез алмасуды жүзеге
асыру. Электронды почтаның қосымша мүмкіндіктеріне мыналарды жатқызуға
болады: дыбыстық хабар, құжаттарды, сызуларды, фотосуреттерді,
бейнематериалдарды беру ғылыми журналға, сирек кітаптарға, жарнамаға жету
және әр түрлі тауарларды жолдау немесе сату сонымен қатар, ұжымдық іс-

9

әрекеттерді программалық қамтамасыз ету мекемелер мен ұйымдарда құжат
қолдану ұжымдық жұмысты жоспарлау. EFT хаттамалары бойынша
электронды почтаның жаңаша пакеттері (Electronic Funds Transfer — ақшалай
қаражатты электронды аудару) және EDI (Electonic Funds Data Interchange —
мәліметтермен электронды алмасу) желі бойынша іс жүзінде қамтамасыз
етілетін ақша, шоттар және басқа қаржылық құжаттарды аудару. [2]
Қазіргі уақытта кез-келген информациялық технологияның жаппай
техникалық компоненті компьютер болып табылатыны белгілі.
Компьютерлік телекоммуникацияны пайдалану — алыстағы компьютермен
диалогтық режимде немесе электрондық почта режимде жұмыс істеуді
ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, электрондық почта өте қолайлы
және аса қымбат емес.
Ғаламтор жетістігі. Ғаламтор технологисы жылдам өзгеріп отырады.
Ғаламтормен жұмыс істеу оңайлағандықтан, қазіргі өзгерістер торапты кім
немесе қандай мақсатпен қолдануында болып отыр. Дегенмен, » Web-тен білгім
келген нәрсе туралы, информация таба аламын ба?» — деген сұрақ туындайды.
Сол себепті бір жаққа телефон соғудан бұрын немесе кітапханаға барар
алдында Web-тен информация алады.
Адамдарды іздеу. Егер қажетті адамыңыздың қайда екенің білмесеңіз, оны
қайда болмаса да сіз қазіргі уақытта тауып алу мүмкіндігіңіз бар. Ол үшін сіз
қызмет каталогын немесе телефон кітапшасын қолдана аласыз.
Компанияларды, өнімдерді немесе басқа да қызметтерді іздеу. Сары парақ
(Yellow Page) атты жаңа каталог қызметі- сізді қызықтыратын мамандықтары
бар компанияларды іздеуге мүмкіндік береді. Оның адресін тез табу үшін сіз
сол облысқа сәйкес кодты бере аласыз. Осылайша өзіңіз қолыңыз жетпей
жүрген затынызды да табуға болады.
Зерттеу. Заң кенселері бұрын қажетті информациялар үшін сағатына $8600
төлесе, қазір олар оны Ғаламтордан өте аз бағаға ала алады. Жылжымайтын
заттармен айналысатын фирмалар, олардың бағасын бағалау үшін Ғаламторға
сай келетін демографиялық мәләметтерді пайдаланады. Ғалымдар өздерінің
соңғы зерттеу нәтижелерімен ауысады. Ғаламтор көмегімен бизнесмендер
болашақтағы нарықтарды үйренеді.
Білім. Мектеп мұғалімдері бүкіл әлемдегі оқыту программаларын бақылап
отыра алады. Колледж оқытушылары өз шаңырақтарымен электрондық почта
арқылы хабарласып, сонымен қатар телефонмен сөйлесу ақысын үнемдейді.
Студенттер компьютерде курстық жұмыстарын жасайды. Сонымен қатар,
диалогтық режимде энциклопедияның соңғы басылымын және басқа да қажетті
материялдарды алуға болады.
Сапар. Үлкен, кіші қалалар, штаттар және бүкіл мемлекеттерді Web-те
туристік және басқа да қажетті информациялардан табуға болады. Желіде сапар
шегушілер ауа райы туралы мәліметтерді, транспорт қозғалысының уақыт
кестесін немесе мұражайдың жұмыс уақыттары туралы мәліметтер ала -алады.

10

Маркетинг және сауда. Мұнда программалық жабдықтарды шығарушы
компаниялар өз өнімдерін сатып, желіде жаңа нұсқаларын ұсынады. Желі
көмегімен басқа да түрлі өнімдер сатылады. Электронды кітап және
грампластинка дүкендерді оперативті режимде істейді. Клиент өзіне қажетті
мәліметті каталогтардан көре алады.
Денсаулық сақтау. Науқас адамдар мен дәрігерлер денсаулық сақтау
облысындағы соңғы ашылған жаңалықтарды біліп отырады. Өз білімдерімен
алмасып және медициналық мәселелерді шешуде бір-біріне көмектесіп
отырады.
Инвестиция. Адамдар акция сатып алып ақшаларын пайдалы айналымға
жібереді. Кейбір компаниялар өздерінің акцияларын оперативті режимде
ұсынады.Осылайша инвесторлар жаңа өнеркәсіптерді, ал өнеркәсіптер капитал
табады. Конференция және аукциондарды ұйымдастырушылар хабарлама
жасау, өтініш жинау немесе қатысушыларды тіркеу, т.б. жұмыстарды Web-те
жасайды. Мұнда информация барлық уақытта жаңарып отырады, мұнда
қағазды және транспорт шығынын әлдеқайда үнемдеуге болады.
Дін немесе басқада қоғамдық ұжымдар web-те өздері туралы айтып, басқа
адамдарды ұжымдарына шақыратын өз парақтары бар.
Ғаламтордың негізгі принциптері. Ғаламтор мыңдаған корпоративті,
үкіметтік, ғылыми және үй желілерінен құралған. Әртүрлі архитектуралы және
топологиялы желілерді біріктіруге IP (Интернет Protocol) протоколын және
мәліметтер пакеттерін маршрутизациялауды қолдану арқылы қол жеткізілді. IP
протоколы әдейі физикалық байланыс арналарына тәуелсіз етіп жасалды. Яғни
цифрлық мәліметерді тасымалдауға арналған кез-келген жүйе Ғаламтормен де
байланыса алады. Желілердің байланысқан түйіндерінде арнайы
маршрутизаторлар (бағдарламалық немесе аппараттық) пакеттердің
қабылдаушылардың IP-адрестерін қарай отырып, мәліметтер пакеттерін
сұрыптаумен және бағыттаумен айналысады. IP протоколы бүкіл әлем
көлемінде біртұтас адрес кеңістігін құрады, бірақ әрбір жеке желіде өзіндік
адрес кеңістігі болуы мүмкін. IP-адрестерді осылайша ұйымдастыру
маршрутизаторларға әрбір мәлімет пакетінің бағытын анықтауға мүмкіндік
береді. Осылайша, Ғаламтор құрамындағы жекелеген желілер арасында
конфликттер болмайды, ал мәліметтер бүкіл әлем көлемінде дәл жеткізіледі. [1]
IP протоколын IETF (Интернет Engineering Task Force) ұйымы ойлап
тапқан болатын. IETF және оның жұмыс топтары қазіргі күні де Бүкіләлемдік
желінің протоколдарын дамытумен айналысады. IETF қызметіне қарапайым
пайдаланушылар қатыса алады. Бұл ұйым комитеттері RFC құжаттарын

жариялайды.
Бұл құжаттарда көптеген сұрақтардың техникалық

спецификациялары және дәл түсініктемелері беріледі.
Қазіргі заманғы кең тараған Ғаламтор қызметтері:
— бүкіләлемдік тор
— веб-форумдар

11

—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—

блогтар
вики-проекттер
ғаламтор-дүкен
электронды почта
жаңалықтар топтамасы (негізінен, Usenet);
файл-алмасу желілері
ғаламтор -радио
ғаламтор -теледидар
IP-телефония
мессенджерлер
FTP-серверлер
IRC (веб-чаттар)
іздеу жүйелері
ғаламтор -жарнама
өшірілген терминал
төлеу жүйелері.

Қазақстан ғаламторы. 1998 жылы наурыз айының басында Республика
телекоммуникациялық компанияларының басқаруымен телекомуникация
ассоцияциясы деген жаңа ұйым пайда болды . [1]
Коммерциялық емес құрылымның шығу мақсаты — кәсіпорынның
іскерлігін байланыстыру, желілер телекоммуникациясының дамуын,
ақпараттық технологияны пайдалану және байланыс қызметін ұсынады.
Ассоцияның негізгісан есебінде : отандық және шетелдік операторлар
арасындағы құжат қатынастарын құруға практикалық көмек көрсету көзделген .
Осыған орай — тұтынушылар мен қолданушылар арасындағы қызметті де
қамтиды. Мұнда — электрондық World Wide Web-тің өсуімен қоса, көптеген
қызықты және арнайы сайттар пайда болуда. Соңғы уақытта, әртүрлі
анықтамалар, каталогтар және мәліметтер қоры (солардың ішінде неше түрлі
керекті тақырыптар ақпараты бар ) кіре бастады. Мысалы, сайтта
Өзіңізге керекті Голливудта түсірілген фильмді таңдап алып, сол фильм
туралы толық анықтама алуға болады.Оның жанрын,актерлік бөлімін,
режисерлік және де фильмнен бірнеше кадрларын көрсетіп шығарады. Сол
жерден сізді қызықтыратын кино актерлері, режисерлері және де дауыс
операторлары жайында толық мәлімет ала аласыз.
World Wide Web — қазіргі заманғы Ғаламтордың ең танымал қызметі . Оны
көбіне Ғаламтормен теңдестіреді, бірақ шын мәнінде бұл оның көптеген
қызметтерінің бірі. Бір Web-серверде бірнеше сайттар болуы мүмкін.
Электронды Wed — құжаттар принтерде басу үшін емес , компьютер экранында
қарап шығуға арналған және сонымен бірге оның қайсысында екені алдын ала
белгісіз .Web — парақтарды қарап шығуға арналған программалар броузерлер
деп аталады .World Wide Web түп- түгел гипермәтіндерден тұрады .Гипермәтін-

12

мәтінің дара блоктарымен байланысты ассоциациялық түрде ұсынылған мәтін.
Бізге кенеттен бір файл керек болып қалды делік және оның қай жерде екенің
бізге белгілі болсын. Енді сол файлды өз компьтерімізге қалай әкелу жолын
қарастырайық. Мұндай мақсат үшін файлды тасымалдау протоколы деп
аталатын жүйе қолданылады(File Transfer Protocol — FTP). FTP-серверінің
мәліметтерімен қатынас жасау үшін әркім стандартты кіру сұбатын орындау
керек. Оның бір мысалы мынадай болу керек: Open named password-FTP —
серверге кірердегі сұраныс тізбегі, мұнда:
— Open FTP-сервермен қатынас жасауды сұрау
— қажетті информациямен толықтырылған аты немесе anonymous;
— Password- сұраушы адамның паролі немесе оның почталық адресі; [2]

1.2 DNS server ұғымы

DNS-сервер — тиiстi хаттама бойынша сұрау салулар DNSқа жауаптары
үшiн қолайлы қосымша. DNS сонымен бiрге — сервермен қосымша iске
қосылған хост деп атай алады.
DNS-тың атқарылатын функциялары бойынша — серверлер нақты
сервердiң кескiнiне байланысты бiрнеше түрлерге жата алады топ-топтарға
жiктеледi авторитативті DNS-сервер — аймақты ар жағында қандай болмасын
сәйкес келетiн сервер.
Ұста немесе (BINDтiң терминологиясында) алғашқы сервер — өзгерiстердiң
енгiзуiне осы аймақта құқыққа ие болған сервер. Аймақтар үшiн әдетте сервер
бiр-ақ ұстада болады. Microsoft DNS-тiң жағдайында — ұстаның Active
Directoryмен сервер және оның кiрiгуi — серверлер емес, (өзгерiстердiң
репликациясы өйткенi DNS құралдар емес iске асады — сервер, Active
Directoryінiң құралдарымен, серверлердiң тең құқықтылығы және
мәлiметтердiң өзектiлiгi арқасында не қамтамасыз етiледi) бiрнеше бола алады.
Слейв немесе екiншi сервер, өзгерiстердiң ұста өзгерiстерi туралы хабар
үйрететiн рұқсатсыз енгiзу құқығы осы аймақта — сервер. Ұстаға қарағанда —
олар сервер шексiз сан бола алады. Дәл осылай Слейв (және қолданушы ұста
және слейв, айырмашылық айырып тани алмайды аймақтың күйге келтiруiндегi
өзгерiстерiнiң конфигурированиявнесениясы тек қана кезеңде көрiнiп қалады)
сервермен авторитативным болып табылады.
Кэш жасайтын DNS-тан сервер — клиенттердiң сұрау салулары қызмет
көрсететiн сервер (рекурсия сұрау салуы алады, серверлерге авторитативнымға
рекурсивтi емес сұрау салулары көмегiмен оны орындайды немесе DNS —
жоғарғы серверге рекурсия сұрау салуын алып бередi)
Жергiлiктi DNS-тер — сервер DNS-тың қызмет көрсетуi үшiн қолданылады
— жергiлiктi машина атқарушы клиенттер. Бұл DNS кэш жасайтын сервердiң бiр
түрлерi iс жүзiнде жергiлiктi қосымшалардың қызмет көрсетуi үшiн
кескiнделген.

13

Қайта бағыттайтын DNS — сервер рекурсия сұрау салуларын түрде
жоғарғы кэш жасайтын серверге алған рекурсия сұрау салу қайта бағыттайтын
сервер (forwarder, iшкi DNSтер ағылшынша — сервер). Кэш жасайтын DNS-қа
жүктемесiнiң төмендетуi үшiн көбiнесе қолданылады — сервер.
Түбiрлiк DNS-сервер — түбiрлiк аймағына авторитативным болатын сервер.
Жиi қолданылатын түбiрлiк серверлерiнiң жинағы 13 даналардың әлемiнде,
олардың домен аттары root-servers.netтың аймақтарында болады және a.root-
servers.net, m.root-servers.netтың b.root-servers.netтар деп аталады, m.root-
servers.net. Нақтылы кескiндерде болуы мүмкiн жергiлiктi түбiрлiк
серверлерiнiң күйге келтiруiн ахуал жергiлiктi жүйедi.
Есепке алатын DNS-тар — сервер. Қолданушыларданғы динамикалық
жаңарту қабылдаушы сервер. DHCP мен жиi сәйкес келедi — сервермен.
Microsoft DNS-серверi доменiнiң контроллерiнде жұмыс iстегенде серверi DNS
— есепке алатын сервердiң тәртiбiнде ат және IP компьютердiң сәйкестiгi туралы
мәлiметтiң доменнiң компьютерлерiнен қабылдай және доменнiң осы
аймақтары ол сәйкес жаңарта жұмыс iстейдi. [3]
DNSBL — (мекенжайлар және аттардың қара тiзiмдерi бар серверi) сервер.
үстiрт, мұндай сервер DNS-тың иерархиясына кiрмейдi, дегенмен жұмыс,
DNSтың несi үшiн тетiк және хаттама сол қолданады — сервер.
Кейбiрi серверлер желiнiң әртүрлi сегменттерi үшiн әртүрлi тәртiптердегi
жұмыс iстеу мүмкiндiктерiн қолдайды. Bindтерге бұл тәртiп view деп аталады.
Мысалы, мысалы, жергiлiктi мекенжайлар үшiн сервер 10.0.0.08 ) серверлердiң
жергiлiктi мекенжайлары бере алады, сыртқы желiнiң қолданушылары үшiн —
сыртқы мекенжайлар. Мысалы, сонымен бiрге, internalдiң аймағынан атының
сұрау салуына сыртқы мекенжайлар үшiн internalдiң аймағына авторитативным
өзiн 10.0.0.08 сервердiң желiсiндегi мекенжайларды көрcетiлген диапазоны
үшiн тап қалған аймақ үшiн авторитативным сервер дәл осылай тек қана
жауапқа жауап теуiп шығауға жариялайтын бола алады белгiсiз.
Барлық DNS-тар — стандарт бойынша сервер RFC 1035 TCP және UDP-нiң
53 порттарына жауап бередi. BIND-тiң ерте болжамының сұрау салуларын
жiберудiң жанында 53 порттарды қолданды, еркiн тiркелмеген мекенжайлар
қолдана жаңалау өзiн-өзi DNS-тар сияқты ұстайды — клиенттер.
DNS (Домен атау жүйесі).DNS домен аттарын аударуға жауапты, мысалы
www.microsoft.com доменін IP мекенжайына мысалы 192.168.164.123. Бұл IP
мекенжайлар ғаламтордағы ресурстарға қолжеткізу үшін қажет.
Домен ақпараты ғаламтордағы DNS серверлерінде сақталады. DNS
серверлері домен үшін орнатылатын ресурстық жазбаларды іздеу үшін
пайдаланылады. Ресурстық жазбалар веб серверлері немесе хабар алмасу
сервері сияқты ресурстар қолжетімді болу үшін кейін оны IP мекенжайға
сілтейді.
Ғаламторда домен атын пайдалану алдында домен ақпаратын басқаратын
екі жеке аттарды пайдалануыңыз қажет:домен тіркеушісі және DNS

14

орналастыру қызметі. Сондай-ақ, домен тіркеушісі жиі DNS иелік ету қызметі
болып табылады. Алайда, бұл әрдайым дұрыс бола бермейді.
Домен тіркеушілері. Домен тіркеушісі — домен аттарын тіркейтін
компания. Әркім, жеке адамдан бастап халықаралық корпорацияға дейін

ғаламторда
оны пайдалану алдында өздерінің домен аттарын тіркеу үшін

домен тіркеушісін пайдалану қажет. Барлық домен тіркеушілер Internet
Corporation for Assigned Names and Numbers (ICANN) ұйымы мен куәландірілуі
қажет. Белгілі бір домен тіркеушісінде қолжетімді домен атын іздегеніңізде сіз
шынында осы домен атының қолжетімділігін дүниежүзіндегі барлық домен
тіркеу шілерінен тексерген боласыз.
Негізінде тіркелетін домендер саны жылсайын көбейеді. Домен тіркелулері
бір домен тіркеушісінен басқасына көшіп жүру мүмкін. Егер домен тіркелуі
жаңарған болса, домен атын жалпыға бірдей қолжетімді болып қалады.
DNS иелік ету қызметтері. DNS иелік ету қызметтері — домен үшін DNS
жазбасын қамтитын DNS серверлерге ие компания. Кейбір домен тіркеушілері
DNS иелік ету қызметтерін өздерінің домен тіркелу ретінде қамтамасыз етеді:
басқа домен тіркеушілері DNS иелік ету қызметтері мен қамтамасыз етпейді.
Аккредитацияланған домен тіркеушілерінде тіркелу қажететілетін домен
аттарының айырмашылығы кез-келген тұлға немесе тіркелген домен аты және
ортақ IP мекен-жайы бар компания DNS серверді жасай алады және DNS
жазбаларын домендердің кез-келген санына орналастыра алады. Доменнің DNS
жазбалары DNS иелік ету қызметімен орналастырылғанда сіз және барлық
ғаламтордоменді пайдалана алады.
Кейбір DNS иелік ету компаниялары доменіңіз үшін DNS жазбаларын
жасауға және өзгертуге мүмкіндік береді. Басқа DNS иелік ету компаниялары
доменіңіз үшін DNS жазбаларын тікелей өзгертуге мүмкіндік бермейді.
Сондай-ақ, барлық DNS иелік ету серверлері барлық DNS жазбаларын
қолдамайды. Мысалы үшін, кейбір DNS иелік ету қызметтері TXT жазбаларын
немесе SRV жазбаларын қолдамайды.

1.3 Ғаламтордағы бағдарламалау тілдері

Ғаламтордың дамуына орай жасалынған web-беттердің бет-бейнесі өзгере
түсуде. Бастапқыда HTML беттер тек белгілі бір ақпаратты бере отыра,
ешқандай қосымша қызметтерді атқармайтын. Бірте-бірте сұраныстар
күрделене, енді сайтты құруда тек HTML тілін білу жеткіліксіз. Түрлі
технологиялар икемді сайт жасауға ықпалын тигізеді. Қазіргі заманауи
сайттарды құру үшін: HTML, CSS, JavaScript (немесе VBScript), Flash, PHP
(немесе Perl) және MySQL реляциялық мәліметтер қоры пайдаланылады.
Технологиялардың қолданысқа енуіне байланысты web-сайттардың оңтайлы
өзгеруін байқауға болады. Технологиялардың қолданысқа енуіне байланысты
web-сайттардың оңтайлы өзгеруін 1.1 — суреттен көруге болады.

15

HTML — бұл бағдарламалау да, құжаттарды басқару тілі де емес. Бұл ең
алдымен гипермәтінді белгілеу тілі. Оның басты мақсаты — мәтінді
орналастыру, құрылымын тегтер арқылы сипаттау: параграф, цитата, тізім,
бөлім.
HTML тілінде көптеген құрамдас элементтері бар. Олар құжатты кез
келген қалау бойынша безендіруге көмектеседі. Браузердің үнсіздік кейпіндегі
қаріп стильдерінің көрінісі ұнамаса, қосымша тегтер арқылы оңай өзгертуге
болады. Егер бұл да көңілден шықпаса CSS стильдер кестесін пайдалануға
болады.
XHTML тілі XML және HTML тілдерінің қоспасы, біртіндеп HTML-ды
ығыстырып келеді.
CSS (Cascading Style Sheets) — каскадты стильдер кестесінің тілі. Ол web-
беттердің мүмкіндіктерін арттыру үшін құрастырылған. [3]
Web-құрастырушыларға беттің сырт келбетін жақсартуға мүмкіндік береді
(қаріптер, түстер, шегіністер, орналасуы, т.б.). CSS құжаттың негізгі ішкі
құрылымын (мысалы, HTML тілінде жазылған) және оны безендіруінен (CSS-те
жазылғанынан) айыру үшін жасалған. Мұндай әрекет құжаттың сырты көрінісі
мен қайталанатын элементтерін безендіруге септігін тигізеді.
HTML мен CSS-ті пайдаланғанда келесілерді ескеру қажет:
‒ HTML-код мәтінді логикалық тұрғыда жазады, яғни web-беттің
құрылымын береді: абзацтардың, графикалық суреттердің, жолдар мен
ұяшықтардың орналасуы мен кезегі.
‒ CSS стильдер кестесі мәтіндерді физикалық тұрғыда орналастырады,
яғни web-беттің көрінісін береді: абзац мәтәндері қандай қаріппен терілетіндігі,
атаулары қандай түспен көрінетіндігі, кестелердің қалыңдығын және т.б.

Сурет 2.1 — Web-технологиялардың қолданысқа енуі

16

Web-беттің көрінісі оның құрылымынан бөлек жасалуы тиіс. Сондықтан,
мамандандырылған web-құрастырушылар CSS стильдерін бөлек файлға
жазады.
Сонымен қатар, стильдерімен толтырылмаған HTML бет оқылуға
ыңғайлы. Себебі, HTML бетте бір уақытта web-беттерді (форматтаудың)
өңдеудің логикалық және физикалық тегтері болады. Қаріпті қоюлатып
ерекшелейтін b және strong тегтері, сонымен қатар курсивті i және
em тегтері бар. Бірақ b және i физикалық өңдеу тегтері мәтінді тек
ерекшелеп қояды (сондықтан олар ескірген және қолданылмайтын тегтер
қатарына жатқызылады), ал strong және em логикалық өңдеу тегтері тек
ерекшелеп қана қоймай, мәтінге маңыздылық дәрежесін береді. Егер web-бетті
мүмкіндігі шектеулі адамдар арнайы браузер арқылы оған дауыстап оқып
берсе, strong және em тегтер арасындағы сөздерге өзге интонация беріледі.
Каскадты стильдер өзінің мәні бойынша динамикалық емес. Олар
құжаттың жүктелу барысында көріну күйін анықтауға мүмкіндік береді. CSS
көмегімен web-беттердің қасиеттерін JavaScript тілін пайдаланып динамикалық
өзгертуге болады.
DOM (Document Object Model) — құжаттың нысандық моделі. Сценарийлер
тілін қолданып web-бетті динамикалық өзгертеді. DOM әр элементіне ID
атрибуты арқылы JavaScript функциясын қояды. Осындай функциялармен CSS
арқылы берілген нысан атрибуттарының қасиеттерін басқаруға болады.
ID (объект идентификаторы) барлық HTML — тегтерімен қолдайды. Оның
мәні уникалды, яғни бетте бір id- мен бірнеше элемент орналаса алмайды, ал
class элементі бірнеше элементтерге қолданыла береді. ID — динамикалық
HTML (DHTML)-дың негізгі түсінігі оның көмегімен JavaScript уникалды
объектіні анықтап басқарады.
DHTML тілі жоқ. Динамикалық HTML — HTML- дың шектеулерін айналып
өтіп, web- браузелердің 4 версиясына ендірілген технологияларды сипаттау
үшін ойлап табылған коммерциялық термин.
DHTML web-стандарттардың комбинациясы:
‒ CSS + JavaScript + DOM + XHTML = DHTML
мұнда CSS — объектілер атрибутын анықтайды
JavaScript — объектілерді өзгертеді
DOM — объектілерді табады
XHTML — объектілерді құрады (мәтінді белгілейді).
DHML негізінде құрылған сайт серверге жүгінбей өзгере алады,яғни web-
беттің интерактивтілігін арттыратын клиенттік код (client-side-code) ретінде
ұсынылады.
DHTML — дың мүмкіндіктері:
‒ барлық браузерлер қолдайды
‒ стандарты технологияларды қолданылады

17

‒ web-бетті жүктегеннен кейін өзгертулерді енгізуге болады
‒ DHTML мәтіндік файлдары Flash пен Java-ға қарағанда жылдам
жүктеледі
‒ кеңейту модульдерін қажет етпейді
‒ меңгеруде қарапайым
‒ web-беттерді жасау жылдамдығы жоғары
Кемшіліктері:
‒ JavaScript пен CSS синтаксисте жіберілген қателерге сезімтал
‒ браузерлердегі қателерге байланысты жұмысы тұрақсыз
‒ браузерлер мен операциондық жүйенің үйлесімсіздігіне байланысты
web-беттердің көрінісі әр түрліше.
Web-сайтты құрастыруда қолданылатын программалау тілдерін 2 топқа
бөліп қарастыруға болады:
Біріншісіне, сайтқа кірушінің компьютерінде, браузерінде, орындалатын
код жатқызылады. Бұлар бәріне таныс JavaScript, VBScript, Java-апплеттері.
Осы тілдерде жазылған бағдарламалар, web-беттің кодына ендіріледі, немесе
бөлек файлға жазылып web-беттен шақырылады. [3]
Екінші топқа, web-сервер орналасқан компьютерде орындалатын
бағдарламалар жатқызылады. Бұл топқа PHP жатады, және басқа тілдерге
қарағанда өзінің қарапайымдылығымен ерекшеленеді. Бұл тілде бағдарламаны
құра отырып C++ немесе Perl тілдеріндегі сияқты файл сценарийлеріне қатынау
құқығы туралы, түрлі модульдерге қатынау жолдарын көрсету және т.б.
әрекеттерді ескермеуге болады. PHP бағдарламасын тестілеу үшін хостинг
провайдерде орнатылған операциондық жүйені орнату қажет емес. Сәйкес web-
серверді жүктеп PHP модулін қосса жеткілікті.

1.4 РНР бағдарламалау тілі

РНР-бұл Web — серверге жіберілетін скриптердің көмегімен Web-беттерінің
динамикалық генерациясына қажетті бағдарламалау тілі. Сіз бетті РНР және
HTML-дің көмегімен ашасыз. Сайтты пайдаланушы бетті ашқанда, сервер html-
код қосылған РНР операторларын орындайды және нәтижені пайдаланушының
браузеріне жібереді. Бұл әрекет дәл осылай ASP және Cold Fusion-ның
көмегімен жасалады. Дегенмен ASP және Cold Fusionға қарағанда, РНР ашық
бастапқы кодты өнім болып табылады және платформалы тәуелсіз. РНР
Windows NT және Unix-тің көптеген версияларын да жұмыс жасайды. Ол
Аpache — дегі модуль ретінде жіберіле береді. Егер жіберілу Apache модулі
түрінде болса РНР оңай және жылдам жұмыс жасайды. Бұл кезде процессті
жасауға байланысты туындайтын қосымша шығындар болмайды.
Сіздің құжат бетіңіздегі әртүрлі операциялардан басқасын РНР көмегімен
НТТР — тақырыптарды қалыптастырып HTTP орната аласыз. Сонымен қатар
аутентификацияны басқарып пайдаланушыны басқа бетке бағыттай аласыз.

18

РНР берілген дерек қорына енуге үлкен мүмкіндіктер ашады. Бұл сізге PDF
құжаттарды инерациялаудан, ХМL-дегі грамматикалық талдауды жасауға
мүмкіндік береді.
РНР операторлары сіздің бетіңізге Web-беттерді қойып береді, сондықтан
арнайы ортада жүзеге асырудың қажеттілігі туындамайды. Сіз РНР-кодының
блогын ?php тегінен бастап, оны ? тегімен аяқтайсыз. Бұл тегтердің
арасындағылардың барлығы РНР код ретінде интерпритацияланады. РНР
тілінің синтаксисі Си және Рerl синтаксисіне ұқсас келеді сіз ауспалыларды
оларды пайдаланудан бұрын жарияламауыңыз керек. Массивтермен Хэмтер
оңай жүзеге асырылады. Дегенмен РНР Apache құрылған жағдайда бәрінен
жылдам жұмыс жасайды. РНР Web — сайтында оны Microsoft ІІS және Netscape
Enterprise Server орналастырудың реті бар. Егер сізде РНР-ді орнатуға
бағдарламалық қамтамасыз етудің көшірмесі жоқ болса, оны сізге ресми Web —
сайттан ала аласыз. Ол жерден сіз РНР-дің барлық ерекшелігімен қызмет
бейнеленген түсіндірілген жетекшілікті таба аласыз.
Соңғы он бес жылдары ғаламтордың қиял-ғажайып дамуы және
адамдардың арасындағы қарым-қатынастың жаңа әдiстерiн белгiледi. Бұл
құбылыстың алдыңғы өлкелерiне (WWW ) World Wide Web-те болады.
РНР тарихы 1995 жылдан тәуелсiз бағдарламашы (Rasmus Lerdorf ) Расмус
Лердорф сайта оның онлайндық резюмесін оқып шыққан келушiлердің саның
есептеуге арналған PerlCGI-нiң сценариын жазудан басталады. Оның сценариы
екi есептi шештi : келушiнiң деректерінің тiркелуі және келушiлердiң санын —
web бетке шығару. WWW дамыту әлi тек қана басталды, бұл есептердi шешуге
арналған ешқандайда арнайы құралдар болмады, сондықтан авторға көп
сұрақтар лап берді. Лердорф (РНР) Personal Home Page немесе (гипер мәтiн
процессоры) Hypertext Processor аталған өз құрал-сайманын тарата бастады.
Лердорфаның РНР құрал-сайманының шулы жетiстiгi РНР-дың кеңейту
лерiн өңдеуге әкеп соқты. Кеңейтулердің бірі HTML формада енгiзiлген
мәлiметтердi символдық айнымалыларға түрлендiрдi, осыдан оларды басқа
жүйелерге шығаруға мүмкiндiк берген. Қойылған мақсатқа қол жеткiзу үшiн
Лердорф өңдеулерді жасауды ендiгәрi Perl ден С-ге өтуге шештi. Сол кездегі
Рнр-дың құрал-сайманының кеңейтуi 2.0-шi РНР пайда болуына, немесе
(Personal Home Page Form Interpretator) PHPFI-i келтiрдi. Дүниежүзiнен
бағдарламашылар 2.0 версияны жетiлдiруге қатысты. Жаңа РНР версиясы
ерекше мәлiмдiлiкпен пайдаланды, және өңдеушiлердiң негiзгi командасы
жақында іріктелді. Олар HTML-ға программалық кодтың енгiзуiнің бастапқы
тұжырымдамасын тiкелей сақтады және РHP-дiң 3.0-шi версиясының пайда
болуына келтiрген лексикалық талдаудың механизмін қайтадан жазды.
РНР 4 бұл қозғалыста жұмыс жасаушы ретінде 2000 жылы жарыққа
шықты. Өндірісті жоғарылатуда қосымша ретінде РНР 4-тің мүмкіндіктері зор
еді. РНР 4-тің шығуымен ол ғаламтор доменінің 20 пайыздан көбінде
қолданыла бастады. [4]

19

2000-2004 жылдар арасында 4 версияны жұмсарту үшін белсенді
жұмыстар жалғасты. Шамамен сол кезден бастап-ақ РНР Group жаңа
версияның мүмкіндігін ойластыруға кірісті. Бірінші кезекте тілдің объектілік
мүмкіндіктерін күшейту шешілді. Бұл оның жүзеге асыру үшін ірі жобаларды
пайдалануға мүмкіндік берді. 5-ші версияны жарыққа шығару үшін қосымша
уақыт бөлінді. Оған көптеген мамандар қатысты олардың ішінен Стерлинг
Хьюза және Маркус Бергерді атап өткен жөн болар.
Ақыры 2004 жылдың шілдесінде РНР 5 ресми түрде жарыққа шығады.
Бірінші кезекте жоспарланғандай өңдеуде объектілермен жұмысты барлық
механизм жұмылдырылды. Егер алдыңғы версияларда РНР — дегі объектілік-
жобалаушылық бағдарламалау минимальды деңгейде мүмкін болатын болса, ал
РНР 5 объектілік бағдарламалауды жүзеге асыруда көптеген потенциалдарға ие.
Оныменқоса РНР ХМL мен жұмыс жасауда бағалы кеңейтулермен,
берілгендердің әртүрлі қайнар көзіне байыды.
РНР 4-дегі ХМL мен жұмыс жасауға арналған барлық негізгі кітапханалар
күрделі өңдеуге ұшырады. Мынадай танымал кеңейтілулер SAX, DOM, және
XSLT қазір libxml2-нің құрал-сайманын пайдаланады. Сонымен қатар тағыда
жаңа екі кеңейтулер қосылды — SimpleXML және SOAP. SompleXML XML —
берілгендермен жұмысты айтарлықтай оңайлатады. Бұданалдын РНР-да ХМL
мен жұмыс бұншалықты қарапайым болмаған еді.
SOAP — тың кеңеюі РНРда ХМL — хабарламаның көмегімен басқа
қосымшалар мен ақпаратауысатын сценарий құруға мүмкіндік береді. Мысалы
НТТР. РНР қосымшалы қазіргі таңдағы танымал веб-сервистер мен
интеграциялауға мүмкіндік туындайды.
РНР 5 MySQL (MySQL Improved) жаңа кеңeйтулер МуSQL — сервер
версиясымен 4.1.2 және жоғарылар мен жұмыс жасауға арналған. МуSQL — ға
тек қана процедуралық емес сонымен қатар объекті жобалаушылық интерфейс
жүзеге асады. Бұл модульдің қосымша мүмкіндіктері SSL-ді, транзакцияны
бақылауды қосады.
SQLite — тің кеңейтілуі мәліметтерді кәдімгі файлдарда сақтайтын
қоcымшаны құрастыруға мүмкіндік береді. Ол SQL интерфейсін пайдалануға
мүмкіндік тудырады. SQLite — нің маңызды ыңғайлылығы — пайдаланылу
қарапайымдылығы. SQLite процедуралық пен қатар мәлiметтермен жұмыс
жаcау үшін мықты объектілік — жобалаушылық мүмкіндіктері бар. SQLite-нің
басқа ерекшеліктері — жоғарыжылдамдық, басқарудағы күрделі механизмдердің
жоқ болуы және оңай тізгіштік. Көптеген эксперттер РНР — нің бұл кеңейюінің
үлкен танымалдылыққа ие болатындығын жоспарлап отыр. РНР 5-тің басқа
кеңейтілуі өзіне төмендегілерді қосады:
Tidy — HTML-құжаттарды сараптау және түзету үшін.
Perl — Perl сценарийлерді пайдалану.
SPL — кластармен интерфейстердің стандартты жиынтығын анықтайтын
ZE2 — нің кеңеюі.

20

РDО -PHP-нің мәліметтеріне әмбебап интерфейс ұсынады.
PІMP-GD модульінің орнына келген, графикамен жұмыс жасауға арналған
жаңа кітапхана.
Бұдан басқа РНР 5-те есте сақтаудың әлдеқайда жылдам диспетчері
пайдаланылады.
РНР 5 REAR құрылымын нақты жүзеге асыруға керекті қасиеттермен
толықтырылған.

РHP-дың мiнездемесi.
Cіздер түсiнiп отырғандай, РНР тілін

бағдарламалауда ең бас фактор болып іскерлік табылады. РHP бағдарламасы
бағдарламашыға есептердiң тез және тиiмдi шешетін құралын беруi керек. РНР
жаттығу сипаты бес маңызды мiнездемелер мен шартталған:
дәстүрімен
қарапайымдығымен
тиiмдiлiкпен
қауiпсiздiкпен
иiлгiштiкпен.
Дәстүрлілігі. РНР тiлі әртүрлi облыста жұмыс iстейтiн бағдарламашы үшін
таныс болып көрiнедi. Көптеген тiл конструкциялары Си Perl-ден
пайдаланылған, алкейде РНР коды C және PASCAL типті бағдарламаларында
кездеседі. Бұлбастапқы күштерді РНР зерттеуде елеулi төмендетедi. [4]
Қарапайымдылығы. РНР сценариі 10 000 жолдар немесе бiр жолдан тұра
алады — барлығы сiздiң есебiңiздiң ерекшелiгiнен тәуелдi болады. РНР сценариі
10 000 жолдар немесе бiр жолдан тұра алады — барлығы сiздiң есебiңiздiң
ерекшелiгiнен тәуелдi болады. Сiзге кiтапхана жазып алуға, компиляцияның
арнайы параметрлерiн көрсетуге немесе осы тектесістер жасауға тура келмейді.
РНР механизмі экрандалған тiзбектен кейiн код жасай алады және ол өзіне қос
экрандалған тізбек іздегенге дейін жүре береді. Егер код дұрыс синтаксисті
болса, ол бағдарламашы айтқандай бағдарлама орындалады.
Тиімділігі. Тиiмдiлiк бағдарлама жасауда маңызды фактор болып
табылады, олардың бірі WWW. РНР 4.0-шi версиясында ресурстарды бөлу
ресурсы іске асырылды және объективтi-бағдарланған программалауды қолдау
жақсартылды, сонымен бiрге сеансты басқару құралы қамтамасыз етілді.

Қауіпсізділігі.
РНР-ды өңдеушiлердiң қарамағында болады және

администратордың қауіпсізділігінің ыңғайлы және тиімді құралдары болады
және ол екі категорияға бөлінеді: жүйелiк деңгей және қосымшалық деңгейiнiң
құралдары.
Иілгіштігі. РНР (embedded) орнатылатын тiл болғандықтан, оны
өңдеушiнiң қажеттiктерiне қарағанда ерекше иiлгiштiк айырмашылығы болады.
РНР әдетте HTML бағдараламасымен қатар қолдануға ұсынылады, ол осы
жетiстiкпен JavaScript, WML-ге, XML және тағыда басқа тiлдермен
интеграцияланады. Дегенмен, бұдан басқа, РНР жақсы жiктелген қосымшалары
бойынша оңай кеңейе алады.

21

РНР тілінің артықшылықтары.Бүгінгі таңда PHP — әлемдегі ең танымал
бағдарламалау тілдердің бірі және миллиондаған веб-құрастырушылар осы
тілді өздерінің негізгі құралы ретінде таңдады. Соңғы статистикалық
мәліметтер бойынша бұл тіл 22 миллионнан аса веб-сайттарда және бүкіл жер
шарындағы веб-серверлердің үштен бір бөлігінде қолданылады. [5]
PHP-дің мұндай танымалдылығының себебін түсіну қиын емес. Ол
масштабты, қол жетерлік және басқа бағдарламалармен оңай әрекеттеседі. Ол
анық және қарапайым синтаксисты пайдаланады және оны тез оқып үйренуге
болатын және бағдарламаларды тез құрастыруға көмектесетін өзінің түсінікті
кодымен қуантады. Коммерциялық құралдардың алдында олардың
артықшылығы бар, себебі ол тегін және көптеген платформалар мен
архитектураларда, оның ішінде UNIX, Microsoft Windows и Mac OS-та
қолданылады және ашық лицензия пайдаланады.
2009 жылдың тамызында Evans Data Corporations жасаған зерттеуде
ондаған тілдердің ішінде пайдаланушылар PHP тіліне (Ruby мен Python cәл
артта қалып отыр) риза болды. Жекелеп қарастырғанда, PHP тілі келесі
көрсеткіштер бойынша бірінші орында — кроссплатформалы үйлесімділік, қол
жетімділік, бағдарламалық құралдардың сапасы және өнімділік, ал
қарапайымдылық пен кодтың ыңғайлылығы, кеңейгіштік, қолдану
қарапайымдылығы мен қауіпсіздік бойынша екінші орында.
Организациялар мен тәуелсіз құрастырушылар үшін бұл фактілердің
барлығы келесіні білдіреді — PHP-ді қолдану уақыт пен ақшаны үнемдейді.
РНР-де бағдарламаны жасау ақшаның шығынын азайтады, себебі бұл тілді

лицензиялық аударым жасамай-ақ және
қымбат құрал-саймандар мен

бағдарламалық қамтамасыздандыруларға ақша салмай-ақ әр түрлі мақсатпен
пайдалануға болады. Дайын сенімді және тексерілген басқару мен кеңейгіштік
элементтерінің қол жетімділігі және осы элементтерді пайдалана отырып
құрастырушылар тілге жаңа функцияларды енгізе алуына байланысты РНР-ді
пайдалану сапасына әсер етпей бағдарламаны іске асыру уақытын азайтады.
Бұл бірден түсінікті болмағанымен, мұндай мақтаулы қолданудың
карапайымдылығы РНР тілінің артықшылығымен қатар кемшілігі де болып
отыр. Артықшылығы — C++ немесе Java тілдеріне … жалғасы