Бала тілінің уақытында шықпауының себебі неде? / Мейірмангүл АМАНҒАЛИҚЫЗЫ
Екінші баламның тілі кеш шықты. 1-ден асса да, «мама» деген сөзден басқа ештеңе айтпайтын. Дабыл қағып, қаламыздағы бүкіл невролог дәрігерлердің есігін тоздырдым. Кеш сөйлеуіне бірден-бір себеп уақытынан бұрын 34-аптада дүниеге келуі еді. Қазір, Аллаға шүкір, қазір жасы 5-тен асты. Үйде ең көп сөйлейтін сол.
⠀
Негізі баланың сөйлеу қабілетіне кері әсер етіп, оны бұзатын себептер көп:
- Бала құрсақта жатқанда анасының түрлі аурулармен ауыруы;
- Көп уақыт бойы емізік емген баланың таңдайының дұрыс қалыптаспауы;
- Шошынудан тұтығу пайда болуы секілді себептер тізіліп кете береді.
- Телефон, теледидарға телмірген баланың да тілі кеш шығатынын мамандар айтудай-ақ айтып жүр.
Бала тілінің уақытында шығуына ата-ана тәрбиесінің маңызы зор.
⠀
1. Біздер бүгінде балаға ойдағыдай көңіл бөлмейміз, күнкөріс қамымен жұмысбасты болу, одан қала берді күнделікті бітпейтін күйбең тірлік біздің балаға мойын бұруымызға мұрша бермейді.
⠀
- Бала 1 жаста 10-15 сөзді айта алатын қабілетке ие болу қажет екен.
- 2 жаста 300-дей сөзді айта алу керек.
- 3 жастан асқан кезінде еркін әңгімелесетін шамада болуы қажет. ⠀
Ал бізде не дейді? 3-4 жастан асып кетсе де, сөйлемеген баланы «ер баланың тілі кеш шығады» немесе «еркелігі ғой» деп, мән бермейді. Жалпы мамандар бала құрсақта жатқанда-ақ баламен сөйлесуді бастау керек дейді. Дәстүріміздегі бесік жырын айту дәстүрі де текке болмаса керек.
⠀
2. Баламен кішкентайынан жиі сөйлесу керек. Тілі шықпаған бала түсінбейді ғой деп ойлаймыз. Орыстарды көресіз бе, бала түгіл итімен тілдесіп бара жатады. Кіп-кішкентай балалары пысық боп тұрады ғой. Бала түсінбесе де, үлкендердің айтқанын қайталап жаттығады. Соған ұқсас дыбыстар шығара бастайды.
⠀
3. Балаға сөзін толық айтуға, ойын анық жеткізуге мүмкіндік бермейміз. «А-а-а» деп жатса, «алма ма, мә» деп бере қоямыз. Өйткені арыға шыдамымыз жетпейді. Күтіп, тыңдап отырғымыз келмейді. Уақытымыз тапшы ғой.
⠀
Бала тәрбиесімен айналысатын бір үлкен кісінің: «Бүгіннің балалары ет жемейді, сүйек мүжімейді. Бір қарағанға, күлкілі көрінер, бірақ сүйек мүжудің тілдің шығуына үлкен септігі бар. Бұл кезде ауыз қуысының бұлшық еттері ширап, баланың артикуляциясы жаттығады», — деп айтқанын оқығаным бар еді. Сөзінің жаны бар сияқты.
4-5 жасқа шыққан баланың физикалық сөйлеу қателіктері толығымен жойылады екен. Дегенмен баланың тілі кешуілдеп жатса, оған жайбарақат қарамай, көбірек көңіл бөліп, мамандарға көрсеткен артық етпейді.
