Ж.Молдағалиев шығармашылығы | туралы қазақша

Жұбан Молдағалиев – қазақ қаламгерлерінің қатарына ұлы Отан соғысына жылдары келген ұрпақтың ірі талантты өкілдерінің бірі еді. Олар дың ұрпағы (С.Мәуленов , Т.Ахтанов, Ә.Нүрпейісов , М.Әлімбаев Т.б. ) ақындық таланттын ұрыс майданында , соғыстың қатыгез шындығы жағдайында қалыптастырып азаматтық намыс кек ел тған жер сағынышы сияқты сезім күйлеріне қайралып шынықты . Сондықтан олардың жырлары негізінен, ерлікке Отан сүюшілік сезімге, жеңіске деген сенімге толы келеді. Туған елге, ата-анаға, жер мен балаған деген сағыныш сезімі олардың лиркалық жырларын отызыншы жылдардың патетикалық сарынынан саналы түрде бой тартуға итермелеп, шынай көңіл-күйдің сырын кеңірек ашуға баулыды. Бұл ерекшеліктер Жұбанның алғашқы жинағы «Жеңіс жырларынан»-ақ (1949) байқалатын. Осыдан бастап қазақ оқырмандарына өзінің ақындық талантын мойындатқан Жұбан қазақтың ұлттық сөз өнеріне елу жылдық өмірін арнады. Лирик және эпиқ ақын есебінде, жалынды публицист, әдебиет ісінің көрнекті ұйымдастырушысы қатарында кеңінен танылды. Оның өлең-поэмалары елуге жуық кітап болып басылып, Қазақстан шекарасынан сырт жерлерде де мол тарады.Алғашы жырларынан-ақ Жұбан жалаң ұраншылдыққа, науқаншылдыққа берілмей, әр жағдайдағы адамның шынайы көңіл-күйін, сезімін суреттеуге, шындықты жадайғай емес, сурет арқылы тануға ұмтылды.Жақсы лирикалық өлеңдер жазған Жұбанның эпикалық таланты басым еді. Одан қалған поэмалар стильдік, жанрлық үлгілері жағынан әр алуан және қазақтың эпикалық поэзиясын биікке көтеріп, жаңа саламен байытқан туындылар қатарына кіреді.Сафуан Шаймерденов: Меніңше, Жұбанда екі артық қасиет бар: бірі – поэзиясындағы айқын танылар азаматтық пафос. Азаматтық пафос – ақынның көңілі түссе қонып өтіп кетер жолсоқтысы емес, шын поэтикалық болығы. Майдан даласынан жеңімпаз болып та, ақын болып та оралған жас офицердің «Түтін» — дейтін алғашқы өлеңдерінің бірінен бастап, кешегі әйгілі поэмалары «Қаран дала», «Селіне» дейін жаңағы азаматтық пафос ақын творчествосындағы айқын тартылған соқталы желі. «Түптеп келгенде әдебиеттің негізі – дидактика, бірақ шын талантты жазушының шығармасында дидактика тым тереңде жатады» -дейді Максим Горький. Жұбан поэзиясында сұлу лиризм мен азаттық әуен тамаша шешімін тауып, шебер жымдасып жатқандықтан оның үйретер өнеге – дидактикасы да көзге ұрып тұрмайды. Бұл, міне, шын парасатты поэзияға тән құбылыс.Ә. Тәжібаев:Абай дәстүрін дамытуға қатысы бар ақындардың эстофетасын заманмен бірге ілгері бастыруға бәрі ортақ. Биылғы талқыланар кітаптардың ортасында Жұбанның «Ғашық көзбені» бар.Жұбан кеше жас атанғанымен бүгінгі егделер санағына қосылған, сан кітабын шығарып, ел алдында бағасын алған жүйрік. Жұбан өлең жазуға сескенбейтін, әбден жүрек тоқтатқан, лирикалық жырдың композициясын құруға да жаттыққан, талант тәжірибелерінің үстіне ырғақ, ұйқастар жасаудың амал –айлаларына жетіккен ақын.

Ж.Молдағалиевтің «Қыран дала», «Байқоңыр баспалдақтары», «Сел» поэмалары. Көлемді дастан «Байқоңыр баспаладақтары»Қазан төңкерісінен бастап,бүгінгі күнге дейінгі өсу,өну жолдарымызды суреттейді.Қала иен далада бұл дәуірде қол жеткен табыстар орасан.Қырда миллиард болса,өндірісте Түрксіб,Қарағанды көмір кені сияқты бүгінгі Байқоңыр биігінің баспалдақтары болады.Космосқа құлаш сермеу сол басқыш тиянақ,сүйеніштер арқасында ғана мүмкін боғаны хақ.Және мұның өзі тек Қазақстандық оқиға емес,бүкіл елеміздің өсіп, нығаюын, ғылыми – техникалық жағынан кәміл жетілуін дәлелдейтін факт екені айқын.Жалпы,Байқоңыр тақырыбы- терең толғанысқа, әр түрлі ой тартуға мол мүмкіндік беретін тақырып. Ғылым мен техника жетістігі деп те,кешегі «қу»даланың, «бетпақ»даланың жаңаруы, рекета үнімен жаңғырығуы деп те,қазақ халқының ,қазақ жерінің үлкен өркениетке қолы жетуі деп те айтуға болады. Ақын Исақұл оймен,оның түсінігімен осы жайларды аңғартады да.Бас-аяғы бір жарым сағаттай уақыт алаған Гагариннің ұшы мен қайта қонуы арасында ақын сан алуан тарих,шежірені айтып үлгіргендей.Ғаламат оқиға кеше мен бүгінгі еске алғызып,парасатты озық қоғам мен оның озық ойлы адамдары жайында ақынға жыр шерткізер биік сезім тудырады.Сел – бұрын қазақ әдебиетінде айтылған, жырланған тақрып.Кезінде Тайыр Жараковтың «Тасқын»поэмасы жоғары бағалнғаны мәлім.Кейін ақын «Тасқынға тосқын» деген поэма жазды.Өмірдің соңғы кездерінде тудырған бұл шығармада ақын сол тоған,бөгет идеясын қолдап, жыр етіп еді.Сол тоқсан ақын өмірінен біраз кейін қолға алынып,жүзеге асырады.Осындай әдеби фактілік жағынан қарасақ,сол тасқыннан кейін болған тоқсанда айту Жұбан Молдағалиевтың қолынан келкді.Медеу тоғаны сияқты, «Сел»поэмасы да адам санасына қойған бір ескерткіш болды.Ж.Молдағалиевтің өлеңдері. «Ат дүбірі»- ақынның өте сәтті шыққан өлеңі. Кезінде бұл өлең жұртқа дереу танылып, жүрегіне ұялаған еді. Өлеңнің мағынасына қарай формасы да өзгеше. Ежелден ат құлағында ойнап өскен елдің көші-қонысы көп, атыс-шабысы да мол болған халықтың атқа деген, жылқы тұқымына деген қлыптасқан көзқарасы бар. «Ер басына күн туса, етігімен су кешер, ат басына күн туса, ауыздықпен су ішер» деген сияқты ат пен адамның бір-бірінсіз күні жоқ жайын аңғартатын ұғым-түсіністіктер көп-ақ және оның өзі ен даланы билеген жұрттың тұрмыс қалпын байқатады. Ұлттық бояуы қанық, өрнек, бедері де бөлекше шыққан туынды.Қазақ тілі жайындағы ойлы, сырлы өлеңдер де көңілге қонымды. «Аманат»(1968), «қазақшадан аударылған» (1971) деген өлеңдерінде туған тіл, оның жер мен халық, сахара даламен біте қайнасқаната мен ана тілі екенін терең толғаныспен айтады.Ж.Молдағалиевтің поэмалары. Ж.Молдағалиев-көп поэма жазған ақын. Ақынның поэзия сапарының тең жарымы поэмадан тұрады. Поэманы көп жазған және әріден жазған. 70-жылдардың орта тұстарында бес жылдың өзінде үш үлкен поэмасы шықты. Әрі бұл туындылары көп елге мәлім, танымал шығармалар боп кетті. Олары «қыран дала», «Сел», Бойқоңыр баспалдақтары».«Байқоңыр баспалдағы» поэмасы Қазан төңкерісінен бастап, бү.гінгі күнге дейінгі өсу, өну жолдармызды суреттейді. Қала мен далада бұл дәуірде қол жеткен табыстар орасан. Қырда миллиард болса, өндірісте Түрксіб, қарағанды көмір кені сияқты бүгінгі Байқоңыр биігінің баспалдақтары болды. Космосқа құлаш сермей қол басқыш, тиянақ арқасында ғана мүмкінболғаны хақ. Және мұның өзі тек Қазақстандық оқиға емес, бүкіл елімздің өсіп, нығаюын жағынан кәміл жетілуіндәлелдейтін факт екені айқын. Байқоңыр тақырыбы- терең тлғанысқа әр түрлі ой таратуға мол мүмкіндік беретін тақырып. Ғылым мен техника жетістігі деп те, кешегі «қу» даланың, «бетпақ» даланың жаңаруы, ракета үнімен жаңғырығуы деп те, қазақ халқының, жерінің үлкен өркениетке қолы жетуі деп те айтуға болады.«Мен-қазақпын» — публицистикалық поэма. Мұндағы айтлмақ ой-түйін тасыған сезіммен, көтеріңкі өңілмен қанаттанған. Толғау деуге де, өмірді мадақтаған ода деуге де жарамайды. Белгілі бір фабула, сюжет болмаса да ақын тарихи оқиғаны жырлар отырғандай сезіледі. 1975 жылы ақынның «Сел» поэмасы жарық көрді. Алматы тарихында 1921 жылғы селден кейін немесе 1963 жылғы Есік көлін жойып жіберген топаннан кейін, орасан қауіп әкелген 1973 жылғы сел айтарлықтай апат еді. Қала аман қалды, бірақ оның қаншалықты күш-жігерге түскені тарихтан белгілі. Тау бұзылып, су мен тас сел боп аққан, қара жерді қақ тіліп, жүрген жерін ұстарадай жалмап отырған. Апат басталып, топан жөңкіп күш алды. Тек тоған, тоғанда ғана үміт, соған келіп тосқауылға ұшырамаса, хал қиын. Әлі түгел жасалып бітпеген, әрі жұқа тоғанды дереу биіктету керек.