| Оқу мақсаты: |
таңдау әдісі және қосу мен азайту амалдарының байланысы негізінде теңдеулерді шешеді;
қосу мен азайту арасындағы байланыстар негізінде теңдік құру үшін әріпті өрнектерді қолданады;
есепті сурет, сызба түрінде модельдейді;қосындыны және қалдықты табуға берілген есептерді талдайды және шығарады.
|
| Бүгінгі сабақта оқушылар бүтін мен оның бөлік тері арасындағы заңдылыққа сүйене отырып, белгісіз қосылғышы, азайғыш пен азайтқышы бар теңдеулерді шешуге арналған алғашқы сабақпен танысады. Осы сабақта оқушылар белгісіз компоненті бар тепетеңдікті теңдеу деп атайтынын және қосуға берілген теңдеуді шешуді түбірді таңдау әдісімен орындауға болатынын біледі.Кіріспе тапсырма. Сабақты көрсетіліммен бас таңыз. Табақты таразының бір жағына 1 кг-дық кір тасын және екінші жағына массасы 2 кг затты қоясыз. Мысалы: қорап, ойыншықтар салынған дорба, оқу шының жолдорбасы және т.б. Екінші жағына 3 кг-дық кіртасын қоясыз. Таразының теңескеніне баланың назарын баса аударасыз. Нені құра алатынымызды сұраңыз: теңдікті ме, әлде теңсіздікті ме? (Теңдік.)1 + х = 3 теңдігін құруды сұраңыз. Белгісіз компоненті бар теңдікті теңдеу деп атайтынымызды айтыңыз. Осы теңдікте бөліктің белгісіз, ал бүтіннің белгіліекеніне назар аудартыңыз. Белгісіз компоненттің мәнін табу — теңдеуді шешу деген сөз. Теңдеутүрлері және оларды шешу тәсілдері болатынын айтыңыз.Сурет бойынша белгісіз бөліктің мәнін тап.Жұмысты жалпы сыныппен ұйымдастырыңыз.3 + х = 9 түріндегі теңдеу жазбасына көңіл бөлуді ескертіңіз. Теңдеуді оқытыңыз. Оның белгілі және белгісіз компонентін атаңыз. Белгісіз шама теңдеудің бүтіні ме, әлде бөлігі ме? Теңдіктен дұрыс теңдік алуүшін теңдеудегі х-тің орнына мүмкін болатын қандай санды таңдау керектігін тапқызыңыз. Түсініктеме беруді өтініңіз. Мысалы, екінші бөлігі — белгісіз. Бірінші бөлігі — 3, бүтіні — 9. Бізге қоршаудағы тақтайлар саны 9 болатындай тақтайдың суретін салуымыз керек. Барлығы 6 тақтайдың суретін салдық. Ендеше х = 6. Осылайша, ондықтармен берілген 10 + у = 50 түріндегі екінші теңдеумен жұмыс жаса тыңыз. Ол суретте ондықтармен буылған санақ таяқ шалары түрінде берілген.Жауабы:а) х = 6; ә) у = 40.Сурет бойынша теңдеу құрастыр және оны шеш. Оқушыларға берілген тапсырманы өз еркімен шешкізіңіз. Оларда бөлікті бүтінге дейін толықтыру тәсілімен қосуға берілген теңдеуді қалай шешуді ойластыру және теңдеу түсінігін бекіту мүмкіндігі болады. Тапсырманы орындау кезінде қиындық кез дессе, мына сұрақтарды қойыңыз:— Таразының сол жақ табақшасындағы заттың массасы қандай?— Оң жақ табақшасындағы заттың массасы қандай?— Массалары тең бе? Оны қалай білдің?— Қандай теңдік құрастыруға болады?— Белгісіз бөлігі бар теңдікті қалай атайды?— Алынған теңдеуді оқы.— Сен қалай ойлайсың, ананастың массасы қан дай? Теңдіктің белгісіз бөлігі неге тең?Жауабы:х = 1 кг. |
Шығарып көр. Жұмысты жұппен ұйымдастыры ңыз. Оқулықтағы иллюстрацияны мұқият қарастыруды өтініңіз және мына сұрақтарды қойыңыз:
— Қалай ойлайсыңдар, не істеу қажет? (Дұрыс теңдік шығатындай қосылғыштарды таңдап алу ке рек.)
— Мұндай теңдік қалай аталады? (Теңдеу.)
Теңдеу шешуді сұраңыз. Шешкеннен кейін жалпы сыныппен бірге тексеріңіз. Төмендегі сұрақтарға жауап беруін сұраңыз:— Не белгілі? (Екінші қосылғыш.)— Ол бөлік пе немесе бүтін бе? (Бөлік.)— Екінші бөлік неге тең? (Қызыл шаршы, жасыл үшбұрыш, сары жұлдыз және көк жұлдыз.)— Бүтін неге тең? (Үш қызыл шаршыға, жасыл үшбұрышқа, сары жұлдыз бен көк жұлдызға.)— Белгісіз неге тең? (Екі қызыл шаршы.)— Неге?
Жауабы:
х = екі қызыл шаршы.
Орындап көр. Оқушыларға жұмысты жұпта орындауды ұсыныңыз. Оқушылар кезекпен текшенілақтырады және түскен санды + х = 10 теңдігіндегібос орынға қояды. Осылайша, 6 теңдеу алуға болады:1 + х = 10;2 + х = 10;3 + х = 10;4 + х = 10;5 + х = 10;6 + х = 10.
Теңдеуді шешу таңдау тәсілі бойынша орында лады.
Жауабы:9, 8, 7, 6, 5, 4.
|
| Оқушылардың сөйлеу тәжірибесіне арифме тикалық амал компоненттерінің атауы, “бөлік” пен “бүтін” сөздері бұрыннан кірген болатын. Ал “теңдеу” сөзі бірінші рет кіріп отыр, бірақ оны жаттап алудың қажетілігі жоқ, сол сөздің мағынасын түсініп алу жеткілікті. Тірек сөзді есте сақтау үшін “Сөз жина” ойынын өткізіңіз. Әріптер мен парақшалардың көмегімен “теңдеу” сөзін құрастыртыңыз және оны хормен айтып үйретіңіз. Осы тірек сөзді “Сөздер тақтасына” іліңіз. |
х неге тең? Тапсырмада суреттер мен оның санын сәйкестендіру керек болатын теңдеудің гра фикалық моделі ұсынылады. Оқушылар белгісіз х-тің мәнін таңдау жолымен табуы тиіс. Бүтін мен бөліктің арасындағы өзара байланысты негізге ала отырып, белгісіздің мәнін анықтайды және қажетті суреттер салады.
Жауабы:1 түймедақ және 1 қызғалдақ;1 көңілді бейне, 1 көңілсіз бейне;2 жұлдыз;2 шаршы және 1 дөңгелек;2 үшбұрыш.
|
Қаралым саны: 15
