Полюссіз және полюсті коваленттік байланыс

Атомдар оң зарядталған ядродан және ядроны айналып жатқан теріс зарядталған электрондардан құралған. Мысалы сутегі атомының құрылысы мынандай:

Центрде оң зарядталған ядро, ал оны қоршап тұрған, суреттегі бұлт — электрон бұлты. Кванттық механиканың принциптеріне сай, электронның орналасқан жерін дәл аңықтауға болмайды, бірақ бұның шамамен орналасқан аумағын аңықтауға болады. Бұл аумақты бұлт ретінде белгілейді.

Сутегінің екі атомының электрондар бұллтары өзара әрекеттесіп, бір бұлтты құрайды:

Екі ядроның арасында электрондардың шоғыры ұлғаяды да, он зарядталған ядролар бір-біріне күштірек тартыла бастайды. Сөйтіп тұрақты құрылым, сутегінің молекуласы пайда болады.

Атомдардың сыртқы валенттілік электрондары осылай оттегінің, хлордың молекулаларын құрайды. Көптеген газдар екі атомнан тұратын молекула түрінде табиғатта жиі кездеседі.

Коваленттік байланыс

Сутегі молекуласы екі бірдей атомнан құралған. Екі атомның, ортақ электрон жұбы пайда болатын байланыс коваленттік байланыс деп аталады.

Сутегі, оттегі сияқты екі бірдей атомнан тұратын, газ молекулалары, коваленттік байланыстың арқасында түзіледі.

Коваленттік байланысты былай белгілейді:

Сутегі атомында бір сыртқы валенттік электрон бар, бұны нүктемен белгілейді. Ал түзілген сутегі молекуласында бір ортақ электрон жұбы бар болады, бұны екі нүктемен белгілейді.

Коваленттік полюссіз байланыс

Электртерістігі бірдей екі атом ковалентті байланыс орнатса, онда бұндай байланыс коваленттік полюссіз байланыс деп аталады. Ковалентті полюссіз байланыс орнаған молекулада, екі атом ядросының ортақ электрон бұлтшаға дейінгі арақашықтық бірдей болады.

Мысалы жоғарыдағы сутегі молекуласындағы, екі сутегі ядроларының ортақ электрон бұлтшасы, екі ядродан да бірдей арақашықтықта орналасқан:

Коваленттік полюсті байланыс

Электртерістігі әртүрлі екі атомның сыртқы валенттік электрондары ортақ жұпты құрса, ортақ электрон жұбы, бұнда, электртерістігі басым атомның ядросына тартылады. Бұндай байланыс коваленттік полюсті байланыс деп аталады.

Хлор мен сутегі атомдарының сыртқы валенттік электрондары бірігіп, хлорсутекті құрайды:

H₂ + Cl₂ = 2HCl

Сутегіде бір сыртқы валенттік электроны бар, ал хлорда жеті сыртқы валенттік электроны бар:

Хлордың электртерістігі сутегінің электротерістігінен басым, соңдықтан ортақ электрон жұбы хлордың ядросына жақынырақ, ал сутегінің ядросынан алысырақ орналасады.

Осы молекуланың сутегі атомы орналасқан жағы оң зарядталады, себебі ортақ электрон жұбы хлорға жақынырақ орналасқан, ал хлор атомы орналасқан жағы теріс зарядталады.

Жалпы бұл барлық коваленттік полюсті байланысы бар молекулаларға орынды. Барлық коваленттік полюсті байланысы бар молекулалардың бір жағы оң, ал бір жағы теріс зарядталады.

Полюссіз және полюсті коваленттік байланыс дегені осы.

Пән: Химия