Өзіңді және өзгені тани біл, психология, өзін өзі бағалай білу

Мақсаты: Оқушылардың жеке тұлғасын жан — жақты дамыту, жеке бас ерекшеліктерін, қабілетін ашу, өзін өзі түсіне білу, ұнамды және ұнамсыз қасиеттерін таразыға сала білу, байқағыштық пен байсалдылыққа, зейінділік пен зеректілікке, тапқырлық пен ойшылдыққа баулу, өзін өзі бағалай білу.
Көрнекілігі:
Шарлар, таратпа қағаздар, слайд презентация, жаңғақ, түрлі — түсті қарындаштар

І бөлім Ұйымдастыру: Психологиялық ойын «Эмоция»
Балалар, қазір біз «Эмоция» атты психологиялық ойын ойнаймыз. Мен сендерге шарлар таратамын. Сол шарларды үрлеуіміз қажет. Әркім өз шарын үрлеп біткен уақытқа дейін өмірінде болып жатқан сәтсіздіктерді, қиындықтарды, жағымсыз жайларды ойлаймыз. Үрлеп болсақ, шарды тезірек жарайық.

Талқылау:
• Балалар, шарды үрлеп жатқанда қандай сезімде болдыңдар?
• Шарды жарып тастағаннан кейін қандай көңіл — күйге ендіңдер? Көңіл — күйлерің көтерілді ме? Жағымсыз эмоциядан арылдық па?
Балалар, тек қана жақсылыққа ұмтылып, әрқашан көңіл — күйіміз көтеріңкі болсын.

ІІ бөлім «Жаңғақ» жаттығуы
«Жаңғақ» жаттығуы арқылы бүгінгі сабағымыздың мақсаты қандай екенін анықтаймыз.
Менің қолымдағы қаптың ішінен қолдарыңа тиген жаңғақты таңдап алыңдар, енді жаңғақты анықтап қарап әркім өз жаңғағын қапқа салады, мен қапты араластырып ыдысқа саламын, ал сендер сол ыдыстан өз жаңғақтарыңды тауып алуларың керек. Тапсырма ұғынықты болса жаттығуды бастаймыз.

Талқылау:
а/ Жаңғақты тауып алғанда неге сүйендің?
ә/ Қандай стратегия қолдандың?
б Әлде бәрі алып болсын қалғаны менікі дедің бе?
Міне, балалар бір қарағанда жаңғақтың бәрі бір — біріне ұқсайтын сияқты, бірақ жақсылап қарасақ, олардың әр біреуінің бір ерекшелігі бар екенін анық білуге болады. Сол сияқты адамдар да өте әр түрлі, әр адамның жеке сызықтары, қисық жерлері, өзінше әдемілігі, тартымдылығы болады. Тек оны көре және сезіне білу қажет.
Ендеше бүгінгі сабағымыздың мақсаты өз бойымыздағы жақсы қасиеттерді бағалай отырып, өзін өзі тәрбиелеу жолдарын анықтаймыз.
Данышпан философ Фалес айтқан екен,
Дүниеде ең үлкен нәрсе КЕҢІСТІК
Бәрінен жүйрік ОЙ
Бәрінін дана УАҚЫТ
Бәрінен жеңіл БАСҚАҒА АҚЫЛ АЙТУ
Бәрінен қиын ӨЗІҢДІ ӨЗІҢ ТАНУ

ІІІ бөлім «Өрмекші» әдісі
/оқушыларды бірі — бірімен байланысын нығайту, ойларымен бөлісу/
— Өзіңді тану дегенді қалай түсінесің?
— Өзін – өзі бағалау дегенді қалай түсінесің?
— Өзін өзі бағалау құндылығына нені жатқызамыз?
— Алға қойған мақсатқа жету үшін не істеу керек?
— «Өзгені жақсы көру – өзіңнен басталады» немесе «Өзіңді жақсы көремей тұрып, өзгені де жақсы көре алмайсың» деген қалай?
Сонымен, балалар, осыған дейін өзіңді — өзің бағалау, тану үшін өз — өзіңді қадірлей білу керек екенін түсіндік. Өз – өзіңді бағалау – кемшіліктеріңді жетістіктеріңді басқа адамдармен бөлісе отырып, достарыңа деген қарым – қатынастарыңды, ілтипаттарыңды, іс – әрекеттеріңді білу деген сөз.

Адам өзін – өзі тәрбиелейді, алдына мақсат қоя біледі, сол мақсатқа жету үшін адами құндылықтарды бағалай отырып, «өз өмірім өзіме құнды» деген қағиданы басты назарда ұстау қажет. Адам ен бастысы жоғары адамгершілікте болса ғана көп нәрсеге қол жеткізе алады.

ІҮ бөлім «Мен» жаттығуы
— Қазір сіздерге үлестірмелі қағаздар таратылып беріледі, ондағы «Мен кіммін, қандаймын және мен туралы басқалар не деп ойлайды?» деген сұрақтарға жауап жазасыздар
Мен_____________________________
Мен______________________________
Мен______________________________
Мен______________________________
Мен туралы басқалар не деп ойлайды?
Сіздер өздеріңіздің қандай екендеріңізді, сонымен қатар сіздер туралы өзгелер не деп ойлайтынын айтып өттіңіздер.

Адам баласы кез келген нәрсені оқығанда немесе көрген де одан ғибрат алу керек екен. Олай болса келесі бөлім:

Ү бөлім Жақсы мен жаман қасиеттер.
Не нәрседе де жақсы мен жаман бар. Мысалы, адамның өмір сүру белестерінде, қоғамның пайда болуында, өмір сүріп жүрген, тіршілік жасап жатқан табиғаттың өзінде де «жақсылық» пен «жамандық» кезек — кезек кездесіп отыратын бәрімізге белгілі.
Осы жерде Абай атамыздың «Сегіз батыр» деп басталатын жұмбағы еске түседі.
Алла мықты жаратқан сегіз батыр,
Баяғыдан соғысып әлі жатыр.
Кезек — кезек жығылып, жатып тұрып,
Кім жеңері белгісіз түбінде ақыр.
Міне, осы жұмбақтың жауабы, сегіз батырдың біріншісі «жақсылық» болса, екіншісі «жамандық» екен. Кез — келген адамның мінезінде де дәл осы екі батыр бар. Ол екеуін табу үшін өзіңіздің айнадағы бейнеңізге қарап ойланыңыз.

Талқылау:
• Маған қарап тұрған кім?
• Ол қандай адам?

Сіздерге таратылып берілген параққа оң жағына «жақсы» «жаман» қасиеттеріңізді тізіп жазыңыз. Ол үшін алдымен өзіңіздің бойыңызды қандай қасиеттер бар соны ойланып алып, екі бағанға бөліп жазыңыздар.
(3минут уақыт беріледі)

Талқылау:
1. Қандай қасиеттеріңізді көп жаздыңыздар?
2. Қайсысынан өзіңізді көбірек таптыңыз?
3. Осыған дейін осы жайлы ойланып көрдіңіз бе?
Бұл жаттығуды жүргізудегі негізгі мақсатымыз біріншіден өзімізді, екіншіден басқа адамдарды танып білу үшін болса, үшіншіден бойымыздағы жаман қасиеттерді жойып, жақсы қасиеттерімізді асыру болатын.
— Олай болса, келесі бөлім:

ҮІ бөлім Аңыз «Танымның қиын жолы» Өзіңді танудың қиын жолы
Үлкен күміс түсті балық өзенде жүзіп жүріп, домалақ аңқиған көзімен ойнап жүрген бала — шағаға қарады да аң — таң болып …. Осылар суға несіне қызығады екен,- деп ойлады. Олардың жерлерінде құм, шөп, тас, жер тағы мен білмейтін талай дүниелер бар. Оларға не жетіспейді? Су оларға не керек екен? Мұнда ешқандай қызық жоқ қой, деп әдеттегідей жан жағына шоршып шомылып, жасыл қалын су, ақ құм, балдыр шөп, ұсақ ойнақтаған балықтар, болды фууу іш пысады… деп, күрсінді.
Бала — шаға суға сүңгіп асыр салып ойнап жатты. Балық ойлады «Мүмкін бұлар бір ортаны, басқа ортаға ауыстырғаннан рахат алатын шығар?» Ендеше мен де сөйтіп көрейінші деп, шортып секіріп аспанға көтеріліп қайта суға шолп етті де, «Иә» өте тамаша екен ауа жұтым тамаша, дегенше болған жоқ көңіл күйі қайта түсті.
«Мен дұрыс ойлаппын, ауа ол өте тамаша екен.» Ал сонда жер мен от қандай екен? Егерде құмға секіріп шықсам қалай болар екен деген ой келіп құмға секіріп шығады.
Сол ақ екен балық соққыға түсіп құм үстінде бұралаңдап жатқанда бір жаны ашыған бала оны қайта суға итеріп жібереді. Балық өз — өзіне әрең дегенде келіп тірі қалды.
Есін жинаған соң «Иә» деп ойлады балық, мен де осыны күтіп едім. Адамдарға жүзуді үйрену сияқты, маған да әлі өте ұзақ жүруге үйрену қажет екен,- деп жағаға қарай қайта жол тартты…

Талқылау:
Балықтың іс әрекетін қалай қарастыруға болады?

ҮІІІ бөлім «Менің бейнем» ойыны
Мақсаты: топтағы жұмысқа қызығушылықтарын қалыптастыру, ойынға қатысушылардың белсенділігін жоғарылату, өзі және өзгелер жайында түсініктерін кеңейту;
Біз адамдар мен заттар әлемінде өмір сүреміз. Көптеген заттардың қасиеттері мен сапасы туралы, мысалы, хрусталь вазаның сынғыш зат, жүннен тоқылған киімнің жұмсақ әрі денені жылытатынын білеміз. Адамдар әлемі күрделі емес. Сондықтан да әр адам өзінің ерекшеліктерін, басқалардың қасиеттерін білу маңызды.
Қазір, өзіңді елестет, сізде басқа планетаға түсу мүмкіндігіңіз бар. Бірақ, өз денеңмен емес, бір зат, өсімдік, жануар немесе құс бейнесінде. Басқа планетада өзіңді қандай бейнеде көрер едің, қандай материалдан жасалған, қандай түсте? Қандай қасиеттер мен сапаларды меңгерер едің? Бағытыңыз қандай болмақ?
Егер сіз өзіңізді жаңа бейнеде елестетсеңіз, сол бейнені салыңыз.

Талқылау:
Жүргізуші топ мүшелеріне бір — бірінің суретін көруді және оны бірінші жақтан айтуды сұрайды. Мысалы: «Мен түрлі түсті, пластмассалы, өте берік үстел лампасымын. Мен бұл планетада барлығына жарық сыйлаушымын».
Ойын қарапайым болғанымен, бұл жаттығу өте маңызды. Ол тек тренингке қатысушылар өздерін немесе өздері жайында түсініктері кеңейіп қана қоймайды, өздерінің мүмкіндіктерін ашады және өмір сүріп жатырған әлемге дайын болуды меңгереді.
ІХ бөлім «Нұрға бөлену» рефлексия
Көздерін жұмып, зейіндерін аутотренингке бөледі. Соңында оқушылар өздерінің алған әсерлерімен бөліседі.

Х бөлім Қорытындылау
Бүгінгі кездесуіміз өздеріңді толығырақ танытуға, жақсы қасиеттерді бойларыңа сіңіруге, жаман қасиеттерден аулақ болуға, табиғатқа, адамзатқа деген сүйіспеншілікке, сұлулықты, әсемдікті сезінуге көмектеседі деп ойлаймын.