Жаңа стратегияның мол мүмкіндігі | «Айқын» газеті
Еуропалық одақтың жүрегі саналатын Брюссельге сапар шеккен отандық БАҚ өкілдерімен ХIV «Еуропалық одақ – Орталық Азия» министрліктер кездесуінен кейін еліміздің Сыртқы істер министрі Қайрат Әбдірахманов арнайы кездескен болатын.
Осы басқосуда еліміздің бас дипломаты Қайрат Құдайбергенұлы келер жылдың алғашқы жартыжылдығында қабылданатын Еуропалық одақтың Орталық Азия жөніндегі жаңа стратегиясының маңызына тоқталды. Ол жыл сайын жоғары деңгейде өтетін Саясат пен қауіпсіздік мәселелері жөніндегі диалогтың аймақаралық байланыстарды нығайтуға және ортақ мәселелерді шешуде үлкен маңызы барын айтып өтті. Қазақстан жүргізіп келе жатқан барлық реформаны Еуропалық одақ қолдап отырғанын да тілге тиек етті.
– 2007 жылы Еуропалық одақтың Орталық Азия елдеріне қатысты бірінші стратегиясы бекітілген болатын. Бүгінде біз жаңа құжатпен жұмыс істеуге дайындалып жатырмыз. Бұл құжат Еуропалық одақтың ішкі жұмыстарына қатысты болса да, Орталық Азия елдерін осы жобалармен жұмыс істеуге тартып отыр. Қазақстан да Еуропалық одаққа осы жобаларда Орталық Азияға қатысты өз ұсыныстарын білдірген болатын. Бұл өте маңызды. Өйткені енді Еуропалық одақтағы серіктестеріміз Орталық Азиядағы бес мемлекеттің пікірін ескеретін болады. Сондай-ақ бізді әлемдегі қарқынды дамып келе жатқан аймақ деп санайды. Біздің аймақ адами және жоғары экономикалық әлеуетке ие және табиғи, өнеркәсіптік ресурсқа бай. Біз Еуропалық одақ көзімен қарағанда тең құқықты және сенімді серіктес болып көрінуіміз үшін бұл өте маңызды. Егер нақты мәселелерге келсек, онда келер жылы қабылданатын жаңа стратегия Еуропалық одақтың саяси, әсіресе іскер тобына үлкен мүмкіндіктер ашады, – деді Қайрат Әбдірахманов.
Орталық Азия елдері, оның ішінде Қазақстан да жаңа стратегияда білім арқылы адами капиталды дамыту мәселесіне тереңірек мән берілгенін қалайды. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев бұл мәселеге ерекше мән береді.
Еуропалық одақ – негізі сауда серіктесіміз. Экономикамызға тартылып отырған инвестицияның 50 пайызы Еуропалық одақ елдерінен келеді. Енді білім саласы арқылы да белсенді жұмыс істеуімізге мүмкіндік туып отыр.
Министрдің айтуынша, Еуропалық серіктестерімізбен талқыланған тағы бір мәселе шағын және орта кәсіпкерлік саласына қатысты. Елімізде ЖІӨ-де шағын және орта кәсіпкерлік үлесі артып келеді, дегенмен әлі де бұл салада әлеуетіміз зор. Сол үшін Еуропалық одақпен осы мәселе төңірегінде нақты шаралар қабылдауымыз керектігі талқыланды. Еуропалық одақ және Орталық Азия іскерлік кеңесін құру жөнінде ұсыныс айтылды. Мәселен, біздің іскерлік ортадағы өкілдерімізге еуропалық компаниялардың инвестициялық әлеуеті жөнінде бірінші қолдан ақпарат алу мүмкіндігін тудыру. Олар инвестициялық жобаларын тез арада іске асыру үшін өз кезегінде біздің іскер ортамыз осы әлеуеттік серіктеске нақты бизнес жоспар, нақты жобалық-сметалық құжаттарын ұсыну. Бұл ретте жемқорлыққа жол бермеу және әйелдер бизнесін дамыту жайы да айтылды.
Орталық Азияда қоршаған ортаны қорғау, су ресурстарын тиімді пайдалану мәселелері де Еуропалық одақтағы серіктестерімізбен бірге талқыланған ауқымды жайт болды. Биыл осы мәселелерді шешуде үш үлкен серпінді тарихи шараның куәсі болдық. Олар – Қазақстанда өткен Ақтау саммиті, Түркіменстандағы Арал саммиті және Қырғызстандағы Түркітілдес мемлекеттер саммиті. Барлық саммитке Қазақстан да қатысты. Осы шаралардың бәрінде су ресурстарын тиімді пайдалану жайы талқыланды. Еуропалық одақтағы әріптестерімізбен де бұл тақырыпты айналып өткен жоқпыз. Олар өздерінің бірлесіп әрекет етуге дайын екендерін білдірді.
Еліміздің бас дипломаты осы жылдың 5 қыркүйегінде Астанада өткен «Ауғанстандағы әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту» атты өңірлік конференцияға тоқтала келе, аймақта қыздар мен әйелдердің өмір сүру салтын жақсарту ел экономикасын қалпына келтіруге, жаңа жұмыс орындарының ашылуына, экстремизм мен радикализмге қарсы іс-қимылға оң ықпал ететініне сенім білдірді. Еуропалық одақ, Қазақстан мен Өзбекстан бастаған осындай игі бастаманың арқасында ауған әйелдері қазақ және өзбек елінің жоғары оқу орындарында білім алып, мамандық игеруге мүмкіндік туып отыр.
Қазақстан – Еуропалық одақтың Орталық Азиядағы басты ынтымақтасы әрі әріптесі. Егер Орталық Азияның өзге мемлекеттері келісімшарт құжаттарын жандандыруды енді ғана қолға алып жатса, еліміз ЕО-мен арадағы Кеңейтілген әріптестік және ынтымақтастық туралы келісімге осыдан үш жыл бұрын, яғни 2015 жылдың желтоқсанында отырған.
Қазіргі таңда Қазақстан үлкен саяси мәселелерді талқылау алаңына айналып отыр. Оған соңғы жылдары Астанада өткен жиындар дәлел. Министр Қайрат Әбдірахманов егер ЕО, ЕурАзЭҚ мен Қытай арасындағы өзара қарым-қатынас мәселелерін талқылау қажет болған жағдайда Қазақстан өз алаңын ұсынуға дайын екенін айтып қалды.
Еуропалық одақ пен Орталық Азия елдері министрлері кездесуінде айтылған тағы бір мәселе – интернет портал, онлайн қызметін пайдалану. Бұл Орталық Азия елдерінің ЕО елдері туралы көбірек білуі үшін маңызды. Мысалы, жастарымыз ЕО елдеріндегі алдыңғы қатарлы ЖОО-да білім алғысы келсе, сол елдің білім жүйесі жайлы ақпарат қарастырады. Егер бірыңғай портал болса бизнес жобаларды да, білім алу жобаларын да іске асыру оңай болады. Бұл мәселеде еуропалық серіктестеріміз бізге көмек көрсетуге дайын. Олардың өздері үшін де маңызды, өйткені өз өнімдерін сату үшін 70 миллион халқы бар Орталық Азия елдеріне шығуға мүмкіндік туып, жаңа нарық ашылып отыр. Оның үстіне Орталық Азия нарығы тұрақты.
ЕО Жоғары өкілі Федерика Могерини де Орталық Азия елдерінде ынтымақтастық қарым-қатынасты әртараптандырудың болашағы бар екенін, қауіпсіздік, сауда, энергетика, коммуникация мен басқа да салаларда өзара ынтымақтастығымызды одан ары нығайтуға қызығушылығы бар екенін айтқан болатын. Өз кезегінде Қайрат Құдайбергенұлы да ЕО-мен ынтымақтастықты білім, еліміздің шағын және орта кәсіпкерлік саласын дамыту, мәдени-гуманитарлық ынтымақтастықты тереңдетіп дамыту жайына тоқталды.
– Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласында да кең көлемді халықаралық ынтымақтастық мәселелеріне тоқталды. Осы ретте ЕО-мен бірлесе жұмыс істей отырып Орталық Азия елдерінің, әсіресе өз еліміздің тарихи-мәдени байлықтарымызға назар аударуға тиіспіз. Еуропада түркітануға ден қойған ғалым көп. Көптеген деректер мен қолжазба тарихымыз Еуропа елдері мұрағаттарында жатыр. Оған қол жеткізу және оларды цифрландыруға басымдық беру маңызды болып саналады. Мемлекет басшысы алдымызға қойған осы үлкен міндетті іске асыра аламыз деп сенемін, – деді Қайрат Құдайбергенұлы.
Еліміздің бас дипломаты Еуропа одағының кіндігіне Отанымыздан үлкен топ журналистер қауымы келгеніне қуанышты екенін жасырмады. «Өйткені осындай сапарлардың арқасында көпшілік Еуропа одағы, жалпы екіжақты және көпжақты қарым-қатынастар туралы білімі кеңейетініне күмән жоқ. Сондықтан осы сапарды ұйымдастырушыларға үлкен рақмет. Түсінгенімше, осы сапардың арқасында ЕО-ның әртүрлі институттары мен қызметтерімен отандық БАҚ өкілдері жақыннан танысуға мүмкіндік туды. Бұл біздің Сыртқы істер министрлігінің де қызметіне серпін береді деп ойлаймын», – деді министр.
Гүлнар ЖҰМАБАЙҚЫЗЫ