Тілеухан: $3 миллиардқа өткізілген EXPO-дан соң алып жоспарлар қағаз бетінде қалды
Сурет: https://factcheck.kz/
$3 миллиардқа өткізілген EXPO-2017 дүниежүзілік көрмесінен кейінгі орасан зор жоспарлар қағаз бетінде қалды, деп есептейді бизнесмен Мейрам Тілеухан, деп хабарлайды kaztag.kz сайты.
«EXPO-2017 көрмесін өткізгеннен кейін төрт жылға жуық уақыт өтті, бұл Қазақстан үшін «жасыл» экономикаға көшу тұрғысынан бетбұрыс кезеңі ретінде ұсынылған оқиға. Идеялық рух беруші, Тұңғыш президент (Нұрсұлтан Назарбаев — ҚазТАГ) оны еліміздің одан әрі инновациялық дамуын бедерлейтін феномен ретінде ашық айқындады. Бірақ өткен уақыт ішінде қазақстандықтардың кез келгені қандай да бір елеулі өзгерістерді сезген жоқ.
Құны $3 млрд құрайтын бұл ұлттық мегажоба озық білім мен құзыреттерді ілгерілету, халықаралық инвестицияларды тарту бойынша жаһандық хабқа айналудың барлық мүмкіндігіне ие болды. Әрине, сауатты жоспарлау және тиімді басқару жағдайында. EXPO-2017-ден кейін жақсы инфрақұрылым қалды, ал мемлекет оның «мұрасын» сақтауға қабілетті бастамаларды қолдауға өзінің дайындығын нақты белгіледі. Алайда үлкен жоспарлар қағаз жүзінде қалды», — деп жазды Тілеухан сәрсенбіде.
Ол ЭКСПО іскерлік орталығының аумағында құрылған Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар Орталығын (ХЖТИЖО) мысал ретінде келтірді және «Қазақстан тұрақсыз даму жолында» постының авторы атап өткендей, «2018 жылдың мамыр айында ұсынылған помпамен».
«Оның миссиясына сәйкес, өткен үш жыл ішінде Қазақстан мен отандық бизнес жасыл технологиялардың Елеулі ағымын, сондай-ақ экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыруды бастан кешуі тиіс еді. Халықтың өмір сүру сапасының өсуі мен жалпы экологияның жақсаруы туралы айтпағанда. Мысалы, ең жақсы қол жетімді технологиялар қағидаттарын тиісті түрде енгізу арқылы. Іс жүзінде-ХЖТИЖО ешқандай практикалық нәтижелерге қол жеткізе алмады, бұл Қазақстан үшін «жасыл» дамуға көшудің маңызды бастамашысы Назарбаев мырзаны ренжітпеуі мүмкін емес», — деп атап өтті бизнесмен.
Оның пікірінше, «мәселе ХЖТИЖО-ны мемлекеттен қаржыландырумен күрделене түседі».
«Бұл, әсіресе, байқалып отырған макроэкономикалық тәуекелдерді және бюджетті Ұлттық қор есебінен тұрақтандыру қажеттілігін ескере отырып, бюджет шығыстарының тиімділігіне күмән тудырады. ХЖТИЖО есептілігіне сүйенсек, тек 2019 жылы бюджеттен Т844 млн алынды, ал 2018-2020 жылдары оны №044 бюджеттік бағдарлама бойынша қаржыландыру Т1, 6 млрд-тан асты, бұл сома өтеусіз жалдау шарты түріндегі мемлекеттік субсидияны ескермейді.
Ақылға қонымды сұрақ туындайды — мемлекеттің тиімсіз құрылымдарды құру және демеушілікті жалғастырудан басқа міндеттері жоқ па? Бұл ретте, 2018 жылдың соңында жекешелендіру аясында ХЖТИЖО–ның 50%+1 акциясы символдық Т5 млн «стратегиялық инвесторға» — «Қазақстанның экологиялық ұйымдарының Қауымдастығы» ЗТБ тұлғасындағы жеке құрылымға сатылды», — деп нақтылады Тілеухан.
Осылайша, ол «елдің «жасыл экономикаға» жедел көшуінің үйлестірушісі болып табылатын ХЖТИЖО іс жүзінде мемлекет бақылауында емес, бірақ ақша бюджеттен бөлінеді» деп атап өтті.
«Оны басқаруға күмәнді құзыреттері бар коммерциялық емес ұйым тартылды, бұған ХЖТИЖО-ның тиімсіз қызметі дәлел. Меншік иелерінің ауысуы жеке инвестициялар мен «жасыл» қаржыландыруды ХЖТИЖО-ға және жалпы отандық экономикаға тартуға көмектеспеді», — деп қосты автор.
Оның пікірінше, «Қазақстанның экологиялық ұйымдары қауымдастығы» құрылтайшыларының бірі, атап айтқанда «Жасыл «экономика және G–Global-ды дамыту Коалициясы» ЗТБ» түпкі бенефициарларға дейін иеленудің өте оғаш және күдікті құрылымына ие», бұл бизнесменнің пікірінше, «қазақстандық заңнама қағидаттарына анық сәйкес келмейді».
«Бұл ХЖТИЖО жекешелендіру қорытындыларына да, 2019 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейінгі кезеңде бюджеттік қаржыландыруды тартуға да қатысты заңдылыққа қатысты үлкен сұрақ қоюға мүмкіндік береді. Әрине, құзыретті мемлекеттік органдар барабар әрекет етуге дайын болған жағдайда ғана. Осы уақытта экология мемлекеттің қасіретіне айналды. Бірде-бір экологиялық конвенция мен міндеттемелер орындалмады. Түтін, тау қалдықтары, лас өндірістерден шығарындылар күн сайын жағдайды ушықтыруда. Ірі қалаларда дем алатын ештеңе жоқ, экологиялық зардаптар экономикалық және гуманитарлық қауіпке ие болады», — деп қорытындылады Тілеухан.
