Шыңғыс Айтматовтың 90 жылдығына орай дөңгелек үстел өтті

Кинофестиваль ұйымдастырушыларының Айтматовты басқосудың арнайы тақырыбы етіп алуының себебі бар. Әлемдік рухани кеңістікке құлашын кең сермеген Ш.Төреқұлұлының бір қанаты – әдебиет болса, бір қанаты – кино болды. Посткеңестік елдердің қаламгерлері арасында шығармаларының ең көп экрандалуы жағынан Айтматовтың алдына түсетін жазушы кемде-кем. Бір ғана Болотбек Шамшиевтің өзі Шыңғыстың 12 шоң шығармасына кинокартина түсіріп, олардың барлығы да кеңестік елдердің ұлттық тіліндегі телевизиясында табыспен жүрді.  

Іс-шараға ақын, драматург, сазгер, Түркі поэзиясы халықаралық фестивалінің лауреаты Исраил Сапарбай, қырғыз кинорежиссері, сценарист, КСРО және Қырғыз Республикасының халық әртісі Болотбек Шамшиев, түркімен кинорежиссері, сценарист, КСРО мемлекеттік сыйлығының лауреаты, Түркімен Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері  Ходжакули Нарлиев, «Ш.Айтматов атындағы халықаралық Ыстықкөл форумының» вице-президенті Ассоль Молдакматова, ақын Аян Нысаналин, қазастандық дипломат Валерий Толмачев, режиссер, Шәкен Айманов халықаралық кинофестиалінің бас директоры Ермек Тұрсынов, философия және өнертану ғылымдарының докторы, Еуразияның ғаламдық байланыс жөніндегі агенттігінің бас директоры  Светлана Слапке қатысты.

Ұлттық кітапханаға келген қонақтар Ш.Айтматов шығармаларының көрмесімен танысып, көшпелі халықтардың мәдени бұйымдарын тамашалап, көне түркі жауынгерлерінің соғыс айлаларын паш ететін кішігірім көріністі бақылады.

Ал дөңгелек үстел басында жалғасқан әңгіме, негізінен, келген қонақтардың Шыңғыс Айтматовқа байланысты қызықты оқиғаларын еске алып, пікір алмасуына құрылды. 

«Әлемдік деңгейде әр ұлттың, әр елдің өзінің бір алға салатын, тарихтың өзі, өмірдің өзі алға қоятын адамдары болады. Сондай адамдардың бірі – Шыңғыс Айтматов. Биылғы жыл, арнайы жарияланбаса да мерейтойына орай бейресми Шыңғыс Төреқұлұлының жылына айналып кетті. Мен жақында ғана әлеуметтік желіде отырып, Айтматовтың тойы Өзбекстанда аталып өткенін оқып қалдым. Оған өз басым қатты қуандым. Өйткені, көп жағдайда  мұндай мерекелер сол елдің деңгейінде ғана тойланып жатады. Бірақ адамзаттың Айтматовы алақандай ғана елдің алқалағанына сыя ма? Осындай тұлғалардың түркі әлемінде, әлемдік масштабта алатын орны ерекше»,  — деді  ақын Исраил Сапарбай.

«Мені Айтматовпен 10-класста ақын әкем таныстырды. Мен, ол кездегі әдебиетті аса ұнатпайтын едім, жаспын ғой. Бірақ, анам әдебиетті сүюім үшін барлық амалды жасап бақты, ақыры көндірді. Бірде қолыма әлдеқандай газетті ұстатты. Ол жерде Айтматовтың «Бетпе-бет» деген шығармасы тұр екен, соны оқыдым да таң қалдым. Таң қалғаным, әсерленгенім сонша, отыра салып бір деммен осы шығармаға сценарий жазып тастадым. Мектеп оқушысы не жазады дейсіздер, бірақ әкем сценарийді оқыды да, қолымнан жетектеген бойы Айтматовқа алып барды. Сол кезде мен оны бірінші рет көрдім. Арық, мұрынды. Мұрнынан басқа ешнәрсе көрінбейді. Ол менің жазбамды алып оқыды. Содан бері мен Айтматовпен елу жылдай бірге жүрдім, бірнеше шығармасын экранизацияладым және ол ешқашан ешкімнің қолын қақпады», — деді Б.Шамшиев мырза. 

«Әр елдің күші мен намысы —  сол елдің абыройлы балалары» дейтін мақал бар түркімен елінде. Айтматов тек қана қырғыз елінің мақтанышы емес, бүкіл түркі жұртының, бүкіл әлемнің мақтанышы», — деп түйіндеді Х.Нарлиев ақсақал.

Кездесу соңында фестивальдің бас директоры Ермек Тұрсынов та Айтматовпен Бельгияда болған кездесуін еске алып, тұлғалармен жүздесудің шығармашылыққа тигізетін игі әсері туралы баяндады. Бүгінде алыстап кеткенімен, кинофестиваль аясында басы қосылып, қайта қауқылдасқан бауырлас елдердің мықтылары  Айтматовқа тағзым жасау арқылы киноның алтын діңгегі іспетті ізгілік пен ұлылықты бірдей дәріптеді.

Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ,

«Егемен Қазақстан»

АЛМАТЫ