ҚҚС мөлшерлемесін оңтайландыру және экономика үшін тиімділігін арттыру

Қазақстанда қосылған құн салығы (ҚҚС) экономикалық жүйеде маңызды рөл атқарады. Бұл салық түрі мемлекеттік бюджеттің кірісін толықтырудың негізгі көздерінің бірі болып табылады. Қазіргі кезде ҚҚС мөлшері еліміздің экономикасында тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін қажетті құралдардың бірі ретінде қарастырылады. Сарапшылар ҚҚС мөлшерін талдай отырып, оның экономикалық әсерін, тиімділігін және әлеуетті мәселелерін зерттейді.

ҚҚС мөлшерінің қазіргі деңгейі

Қазақстанда ҚҚС мөлшері 12%-ды құрайды. Бұл мөлшер ЕАЭО елдеріндегі орташа деңгеймен салыстырғанда оңтайлы деп бағаланады. Дегенмен, Қазақстан экономикасының даму ерекшеліктері мен әлеуметтік жағдайларына байланысты ҚҚС мөлшерін өзгерту туралы пікірлер де кездеседі.

ҚҚС мөлшерінің экономикалық әсері

ҚҚС мөлшерінің экономиканың түрлі салаларында әртүрлі әсерлері бар. Сарапшылардың пікірінше, қазіргі 12%-дық мөлшер Қазақстан экономикасының негізгі секторларында, әсіресе өндіруші және сауда салаларында салыстырмалы түрде қолайлы жағдай қалыптастырады. ҚҚС мөлшерінің жоғары болуы өнімдер мен қызметтердің бағасына әсер етеді, бұл өз кезегінде халықтың сатып алу қабілетіне ықпал етуі мүмкін.

Сонымен қатар, жоғары ҚҚС мөлшері кәсіпорындар үшін белгілі бір қаржылық жүктемені тудырады, әсіресе шағын және орта бизнес үшін. Бұл жағдайда, сарапшылардың пікірінше, ҚҚС мөлшерінің төмендеуі немесе салықты жеңілдететін шаралардың енгізілуі экономиканың кейбір салаларында қаржылық жағдайды жақсартуға мүмкіндік береді.

ҚҚС мөлшерінің өзгеруіне қатысты пікірлер

ҚҚС мөлшерін төмендету туралы пікірлер экономикада инфляциялық қысымның жоғары болуы немесе халықтың кірісі төмен болған кезде жиі айтылып келеді. Кейбір экономистер ҚҚС мөлшерін 10%-ға дейін төмендетуді ұсынып отыр, бұл кәсіпкерлердің жүктемесін жеңілдетіп, тауарлар мен қызметтердің бағасын төмендетуге септігін тигізеді деп есептейді.

Екінші жағынан, кейбір сарапшылар ҚҚС мөлшерін төмендету мемлекеттік бюджетке түсетін түсімдерді қысқартуы мүмкін деп алаңдайды. Олар салық мөлшерінің төмендеуі экономиканың қаржылық тұрақтылығын бұзып, әлеуметтік шығыстарды қаржыландыруда қиындықтар тудыруы ықтимал деп болжайды.

ҚҚС мөлшерінің оңтайландырылуы

Қазақстандағы ҚҚС мөлшерін өзгерту туралы пікірталастардың бір бөлігі осы салық түрінің оңтайландырылуына қатысты болып табылады. Сарапшылар, әсіресе салық салу жүйесінің күрделілігі мен салық салу базасының кеңдігі тұрғысынан, ҚҚС мөлшерін өзгерту мен салық реформаларын жүйелі түрде енгізу қажеттігін алға тартады. Олардың айтуынша, бұл экономикалық процестерді тиімдірек бақылауға мүмкіндік береді және салық жинауды оңтайландырады.

Соңғы апталарда Қазақстанда салық реформасы төңірегінде ауқымды пікірталас өрбіді. ҚҚС мөлшерлемесін өзгерту, салықты оңтайландыруға қарсы күрес және әкімшілендіруді күшейту басты назарда.

Қаржы министрлігі, Ұлттық экономика министрлігі (ҰЭМ) және Ұлттық банк ҚҚС мөлшерін көбейту экономиканы нығайту үшін мәжбүрлі қадам екенін айтуда. Мәселен, 12% — дан 16% — ға дейін көбейтуді жоспарлап жатыр. Бірқатар салалар үшін 10% жеңілдік қарастыруда. Ауыл шаруашылығы өндірушілері нөлдік мөлшерлемені алады. Бұл бюджеттің мұнайға тәуелділігін төмендету үшін қажет. Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін сақтау — ҚҚС өсімі еңбекақы төлеу қорына салынатын салықтардың төмендеуімен өтеледі, бұл бизнеске үлкен көмек болып табылады. Үкімет бизнестің зардап шекпейтініне және экономиканың дамуына әкелетініне сендіреді.

Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин Қазақстандағы ҚҚС-ның ағымдағы мөлшерлемесі әлемдегі ең төмен мөлшерлемелердің бірі болып табылатынын атап өтіп, экономиканы сауықтыру және салық жүйесін қайта теңгерімдеу үшін салық саясатын қайта қарау қажеттігін атап өтті. Сонымен қатар, Жұманғарин ҚҚС бойынша есепке қою үшін шекті 78 млн теңгеден 15 млн теңгеге дейін төмендетудің маңыздылығын атап өтті, бұл салық базасын кеңейтуге және салық жинауды арттыруға мүмкіндік береді. Ол 2,3 миллионнан астам тіркелген салық төлеушілердің тек 6%-ы ғана ҚҚС төлеушілер болып табылатынын атап өтті, бұл салық жүйесіне өзгерістер енгізу қажеттілігін көрсетеді.

Қазақстандағы ҚҚС мөлшерінің деңгейі қазіргі таңда ел экономикасының тиімді жұмыс істеуі үшін маңызды құрал болып табылады. Сарапшылар бұл салық түрінің мөлшерін өзгерту мәселесіне әртүрлі көзқарастармен қарайды, бірақ ортақ пікір — салық жүйесін оңтайландырудың қажеттігі мен оның экономикаға тигізетін әсерін мұқият есептеу маңызды. ҚҚС мөлшерін өзгерту экономиканың жалпы жағдайына және мемлекеттік бюджеттің қажеттіліктеріне сай жүргізілуі тиіс.

фото: yuz.uz