Қазақстандағы ҚҚС экономика мен кәсіпкерлер үшін қаншалықты тиімді?
Қазақстанда Қосылған Құн Салығы (ҚҚС) салық жүйесінің негізгі элементтерінің бірі болып табылады. Оның мөлшері қазіргі таңда 12%-ды құрайды, және бұл салық барлық тауарлар мен қызметтер үшін бірдей мөлшерде есептеледі. ҚҚС мөлшерінің тиімділігі әртүрлі аспектілер бойынша қарастырылуы мүмкін. Олардың ішінде экономикалық тұрақтылық, салық жүйесінің ашықтығы, кәсіпкерлік ортаның дамуы және халықтың әлеуметтік жағдайы бар.
1. Экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету
ҚҚС мөлшерінің тиімділігі ел экономикасының тұрақтылығына тікелей әсер етеді. 12% мөлшеріндегі ҚҚС салықты тиімді жинауға мүмкіндік береді. Бұл салық кәсіпорындар үшін өндірістік шығындар мен тауарлар мен қызметтерді өндіру үдерісін ескеріп, мемлекетке тұрақты қаржы кірісін қамтамасыз етеді. ҚҚС тұтынушылар мен кәсіпорындар арасында «өтпелі» салық ретінде жұмыс істейді, себебі ол әр сатушының өзінің қызметін немесе тауарын сатуы кезінде салық төлейді.
2. Бәсекелестікті ынталандыру
Қазақстандағы 12%-дық ҚҚС мөлшері, әсіресе ірі кәсіпорындар мен халықаралық сауда үшін тиімді болып табылады. Бұл мөлшер кәсіпкерлердің өз өнімдері мен қызметтерін нарыққа шығарған кезде бәсекелестіктің сақталуына ықпал етеді. Кәсіпкерлер ҚҚС салықтарын дұрыс есептеп, салықтық есептілікті дұрыс жүргізу арқылы мемлекетке заңды түрде төлеу керек. Бұл жағдай барлық кәсіпорындар үшін тең мүмкіндіктер ұсынады және салықтық әділеттілікті қамтамасыз етеді.
3. Шағын және орта бизнеске әсері
ҚҚС мөлшерінің 12% болуы шағын және орта бизнес үшін белгілі бір артықшылықтар мен қиындықтар туғызуы мүмкін. ҚҚС салынатын тауарлар мен қызметтердің тізіміне кіретін кәсіпорындар бұл салықты өз өнімдеріне қосуға мәжбүр. Дегенмен, Қазақстанда шағын және орта кәсіпорындар үшін салық жеңілдіктері қарастырылған, яғни белгілі бір табыс шегіне дейін ҚҚС төлеуден босату немесе төмендетілген мөлшерлер ұсынылуы мүмкін. Бұл шағын бизнес өкілдеріне экономикалық ауыртпалықты жеңілдетеді, бірақ тым жоғары мөлшер барлық кәсіпорындарға бірдей қолайлы болмауы мүмкін.
4. Тұтынушыларға әсері
ҚҚС мөлшері 12% болғанда, салықтың үлкен бөлігі тұтынушыларға қосымша баға түрінде түсуі мүмкін. Бұл тұтынушылардың сатып алу қабілетіне әсер етуі мүмкін, әсіресе төмен табысты халық үшін. Алайда, көптеген мемлекеттерде ҚҚС салықты кейінге қалдыру немесе тауар бағасының белгілі бір бөлігін тұтынушыларға тікелей салмайтын жүйе негізінде жүргізіледі. Қазақстанда, мысалы, кейбір әлеуметтік маңызды тауарлар мен қызметтер ҚҚС-тан босатылады немесе жеңілдіктер бар, бұл халықтың әл-ауқатына теріс әсер етпеуге мүмкіндік береді.
5. Салықтық басқарудың тиімділігі
ҚҚС мөлшерінің тиімділігі салықтық әкімшілендіру мен бақылау жүйесінің жұмыс істеуіне де байланысты. Қазақстандағы салық органдарының қызметі соңғы жылдары цифрлық жүйелер арқылы жеңілдетіліп, салық төлеу үдерісі автоматтандырылған. Бұл бизнес үшін салықтық есептілікті жеңілдетіп, ҚҚС төлеу бойынша қателіктер мен салықтан жалтаруды азайтуға көмектеседі.
6. Халықаралық тәжірибе және салыстыру
ҚҚС мөлшерін салыстырмалы түрде қарастырғанда, Қазақстандағы 12% салық мөлшері көптеген елдермен сәйкес келеді. Мысалы, Еуропалық Одақ елдерінде ҚҚС орташа мөлшері 20%-ға дейін жетеді, ал дамушы елдерде 5%-дан 18%-ға дейін болуы мүмкін. Қазақстандағы 12% мөлшер әдеттегі халықаралық тәжірибеге жақын және нарықтың бәсекеге қабілеттілігін сақтай отырып, мемлекетке тұрақты қаржылық ресурстар береді.
Қазақстандағы ҚҚС мөлшері қазіргі уақытта экономиканың қажеттіліктеріне сай тиімді болып табылады. 12%-дық мөлшер мемлекетке тұрақты кіріс көзін қамтамасыз етіп, кәсіпкерлік ортада әділ бәсекелестікке жағдай жасайды. Дегенмен, шағын және орта бизнес өкілдері мен халық үшін ҚҚС мөлшерінің әсері әртүрлі болуы мүмкін. Салық жүйесін оңтайландыру мен әлеуметтік теңгерімді сақтау үшін белгілі бір жеңілдіктер мен түзетулер қажет болуы мүмкін.
фото: naryq.kz
