Қаңтар оқиғасы бойынша сот: археологты Ұлттық ұлан подполковнигі атып тастаған

Айыптау актісіне сәйкес, 2022 жылы 6 қаңтарда сағат 19.30-дан 20.00-ге дейін Республика алаңының аумағында сотқа дейінгі тергеп-тексеру барысында ҚР ҰҚК «А» арнайы мақсаттағы қызметкерлері жәбірленуші Жағыпаров пен Қапсаламовты ұстаған. Осыдан кейін оларды ІІБ-ге 5571 ә/б жедел мақсаттағы 1-батальоны жеткізген.

– Сағат 22.30-дан 00.30-ға дейін сотқа дейінгі тергеп-тексеру барысында белгіленбеген Ұлттық ұланның 5571 ә/б әскери қызметшілері билік өкілі бола отырып, билікті асыра пайдаланып, құқықтары мен өкілеттіктерінен тыс айқын іс-әрекеттер жасаған. Атап айтқанда, Тәуелсіздік монументіне қарама-қарсы тұрған УАЗ маркалы автокөліктердің артында тұрған Жағыпаров мпн Қапсаламовтың кісі өмірі мен денсаулығына зиянын тигізуге, сондай-ақ қандай да бір физикалық қарсылық көрсетуге мүмкіндігі жоқ екенін түсіне отырып, олардың қолына кісен салған. Осыдан кейін соңғысын бірнеше рет қолымен, аяғымен, АК-74 автоматының дүмімен әдейі ұрған, — деп айыптау актісін оқыды мемлекеттік айыптаушы.

Кейінірек медициналық сараптама қаза тапқандардың денесінде олардың өліміне себеп болар байланысы жоқ көптеген соққы ізін анықтайды.

ІС МАТЕРИАЛДАРЫ БОЙЫНША НҰСҚА  

Іс материалдарынан 6 қаңтарда сағат 23.00-ден кейін сотталушының тікелей командирі Әубәкіров ұсталғандарды баррикададан шығарып, кісендерін шешіп қоя беруге бұйрық бергені жазылады. Қапсаламовтың қолындағы екі кісен де, ал Жағыпаровтың қолындағы бір кісен ғана шешілген.

– Сағындықов (Әубәкіровке бағынышты әскери қызметші –авт.) Жағыпаровтың оң қолындағы кісенді шешіп алды, сол қолындағы кісенді шешіп үлгермеді, соңғысы одан әрі ұрып-соғудан қорқып, Сағындықовты жедел итеріп жіберді де, Қапсаламовпен бірге Сәтпаев көшесімен жүгірді. Осы кезде олардың артында тұрған подполковник Әубәкіров биліктің өкілі бола отырып, Жағыпаров пен Қапсаламовтың қашып бара жатқанын көріп, билікті асыра пайдаланған. Яғни өзінің құқықтары мен өкілеттіктерінен тыс әрекеттер жасады. Ол 10 метрден астам қашықтықтан АК-74 атыс қаруынан қашқан Жағыпаров пен Қапсаламовқа оқ жаудырған. Дененің әртүрлі бөліктеріндегі жарақаттар салдарынан жәбірленушілер Жағыпарлар мен Қапсаламов оқиға орнында қайтыс болды, — делінген айыптау актісінде.

СМС қорытындысына сәйкес, Ерлан Жағыпаровтың өлімі ішкі органдардың зақымдануымен кеуде және іш қуысының бірнеше атыс оқ жарақаттарынан болған. Екінші жәбірленуші де осындай жарақаттан жан тапсырған.

ҚАЙДАН ҚАЛАЙ АТҚАН   

Сотталушы Айтжан Әубәкіров жауап алу басталар алдында қаза тапқандардың туыстары мен жақындарынан кешірім сұрап, болған оқиғаға өкінетінін айтты.

Жауап алу кезінде ол өзінің кінәсін мойындамады. Сотқа лауазымдық нұсқаулықтар мен бұйрықтарды орындағанын түсіндірді, сондай-ақ коменданттық сағат кезінде тәртіп сақшыларына оқ атуға рұқсат етілгенін көрсетті. Оның айтуынша, Жағыпаров пен Қапсаламовқа оқ атылғанға дейін ол ұсталғандарды көрмеген. Олар жүгірген сәтте оның әскери бөлімінің баррикадасына наразылық білдірушілер тарапынан жалғыз ілікті оқтар атылған. Күнді тұман басқан сәтте ол тек қашып бара жатқан силуэттерді, сондай-ақ оқтардың жарқылын көрген. Сондықтан ол машинадан 20-ға жуық оқ-дәрі шығарып, бір бөлігін ауаға, ал 10-ы тікелей қашып кеткендерге қарай жаудырған.

Сотта подполковник Әубәкіров бастапқыда тергеу кезінде берген айғақтарын өзгертті. 2022 жылдың мамырында ол бірінші рет жауап алған кезде силуэттерге оқ атқаннан кейін олар құлағанын айтқан. Ал 18 желтоқсанда сотта ол силуэттерге оқ атқаннан кейін олар жоғалып кеткенін атап өткен. Осы оқиғадан кейін де, 7 қаңтарда таңғы сағат 4-те аяқталған кезекшіліктің соңында да 5571-дегі әскери қызметшілердің ешқайсысы осы екі силуэттің «құлаған-жоғалып кеткен» жерін тексермеген.

Айтжан Әубәкіров сондай-ақ жоғары тұрған басшыларға адамдарға қарсы қару қолданғаны жөнінде баянат жазбаған, тек осы факті туралы өзінің тікелей командиріне ауызша баяндама берген. Айтпақшы, судья Айдар Секенов адвокаттардың өтінішін қанағаттандырып, айыпталушыны суретке түсіруге тыйым салды.

«ҚАЗА ТАПҚАНДАРДЫ БАЙҚАМАДЫҚ»  

Қаза тапқан археолог Жағыпаров тарапынан жәбірленушілердің мүддесін білдіретін адвокат Сәуле Қобжанова сотта подполковник Әубәкіров кезекшілік аяқталғаннан кейін оқ атқанына қарамастан, оған берілген 120 оқтың барлығын тапсырғанын атап өтті. Сотталушының өзі мұны оқ-дәріні толықтырғанымен түсіндірді.

Адвокат неліктен Әубәкіров те, оның қарамағындағылар да оқиға болған жерді тексермеді деп сұрақ қойған. Әскери қызметші сол кезде Республика алаңында әскери қызметшілердің денсаулығы мен өміріне қауіп төндіретін оқиғалар болғандықтан деп жауап берді. Учаскеде кезекші топтың 100-ге жуық адамынан Жағыпаров пен Қапсаламовқа қарсы қаруды тек Әубәкіров қолданған.

Куә ретінде жауап алынған, қаза тапқан археолог Жағыпаровтың ең жақын досы Асқар Уәлиев сотта 6 қаңтар күні түстен кейін Ерлан Алматы қаласының Жетісу ауданында өз үйінде қонақта болғанын, ал сағат 19.00 шамасында науқас анасының үйіне жиналмақ болғанын айтады. Республика алаңына археолог кездейсоқ барған, өйткені ол жақын жерде – Самал шағын ауданында тұратын.

АЛАҢҒА КӨМЕКТЕСУ ҮШІН БАРҒАН  

Уәлиевтің айтуынша, Ерлан үйінен кеткен соң 40 минуттан кейін өзіне қоңырау шалып, оны Ұлттық ұлан қызметкерлері ұстағанын хабарлаған. Келесі бір сағат ішінде ол Жағыпаровтың телефонына бірнеше рет қоңырау шалған, үш ретінде де Ерлан телефон тұтқасны Әубәкіровке берген.

Сотталушы бұл фактіні жоққа шығарады, оны сараптамалар да растамайды, алайда Асқар Уәлиев археологтың өлімін тергеу кезінде Әубәкіровтің дауысын танығанын айтады.

Сондай-ақ, куәгер сотта Жағыпаровпен соңғы рет сөйлескен кезде одан «ол жерге не бардың?» деп сұрағанын есіне алды. Ерлан «біреуге көмек қажет болуы мүмкін» деп ойлағанын жеткізген. Бірнеше рет Уәлиевке Жағыпаровтың жақында босатылатынын айтып сендірген.

– Біз оны 5 күн бойы таба алмадық. Оны мәйітханадан табамыз деп ойламап едік, бірақ мен бәрібір сол жерге бардым. Мен оны мәйіттердің арасынан екі күн іздедім, оны бірден анықтаған жоқпын. Денелерді өз қолыммен сұрыптадым, ақыры таптым. Екі қолы да сынған, көптеген жарақаты бар, денесінде тесіктер бар. Жамбаста бір кесек ет салбырап тұрды. Мен оны мойнындағы пластинадан таныдым, бұл оның мүгедектігі бар адам екенін білдіреді. Сол қолына кісен тағылған. Ол қолды қатты қысып тұрғаны соншалық, буыны салбырап тұрды. Тіпті маған Ерланды бірден алып кетуге рұқсат бермеген полиция қызметкерлері де алдымен кісенді шешіп ала алмады, — деді куәгер өзінің досының мәйітханасынан қандай күйде тапқаны туралы.

Асқар Уәлиев сотта петроглиф аңшысы әрі археолог Ерлан Жағыпаровтың жеке аңшылық қаруы болғанын, бірақ ол қайтыс болғаннан кейін оның екі бірлігі де оның үйінен сейфте табылғанын – одан ешкім оқ атпағанын айтты.

Ерлан Жағыпаров – 2022 жылы Қаңтар оқиғалары оқиғалар кезінде қаза тапқандардың бірі.