Президенттікке үміткерлер арасында қызу пікірталас өтті

«Хабар» телеарнасының тікелей эфирінде Қазақстан Президенттігіне үміткерлердің пікірталастары өтті. Эфир 1,5 сағатқа созылып, ұйымға 63 миллион теңге бөлінді. Бұл туралы Orda.kz сайты жариялады.

Пікірсайысқа Қарақат Әбден, Нұрлан Әуесбаев, Жигули Дайрабаев, Мейрам Қажыкен, Ерлан Қошанов (Қасым-Жомарт Тоқаевтың өкілі), Салтанат Тұрсынбекова қатысты. 

Пікірсайыс төрт раундтан тұрды.

Бірінші раунд – презентация

Бірінші раундта сайлауалды бағдарламаның тұсаукесері өтті. Алғашқы сөз Мемлекет басшысының атынан сөйлеген Ерлан Қошановқа берілді.

«Елдің саяси жүйесі түбегейлі қайта қаралатын болады. Объективті сот төрелігі қамтамасыз етілді. Әлеуметтік мәселелер жүйелі түрде шешілетін болады. Әр адам мемлекеттің қамқорлығын сезінеді. Балабақшалардың, мектептер мен жатақханалардың тапшылығын жоямыз. 3 миллионнан астам адамды жұмысқа орналастырамыз. Шағын және орта бизнесті дамыту үшін қолайлы жағдай жасаймыз», — деді.

Одан кейін сөз кезегі Қарақат Әбденге берілді. Үміткер қазақстандықтарды әлеуметтік қамсыздандыру, білім беру, ана мен бала, аға ұрпақ үшін әлеуметтік жағдайларды реттеп, барлығымен қамтамасыз ететінін жеткізді.

Үшінші болып Жигули Дайрабаев өз бағдарламасымен таныстырды. Ол, алдыңғы екі үміткерге қарағанда, бөлінген екі минуттан аз сөйледі. Өзіне сенімді көрінді. Барлық азаматтардың қазақ тілін үйренуіне жағдай жасау жоспарын жариялады. Елдегі байлықты халыққа қайтару мәселесін де қозғап кетті.

«Біз ауылдағы адамдарды құрметтемейтін деңгейге жеттік, біз қарапайым жұмысшыны құрметтеуді доғардық. Мұның бәрін қайта жандандыратын уақыт келді. Біздің заңымыздың негізгі қағидасы — билікте, байлық та сөзбен емес, іс жүзінде халыққа тиесілі», – деді ол.

Жалпыұлттық әлеуметтік-демократиялық партияның кандидаты Нұрлан Әуесбаев саяси реформаларды жақтайтынын мәлімдеді. Оның басты талаптарының бірі – бір палаталы Парламентпен парламенттік-президенттік республика құру. Оның пікірінше, депутаттардың 50%-ы бір мандатты округтерден сайлануы керек.

Президенттікке кандидат, ал «Астана» халықаралық ғылыми кешенінің экономикалық зерттеулер институтының басшысы Мейрам Қажыкен білім беру жүйесін реформалауды және оны тегін етуді ұсынды.

«Халық әкімді таңдайды, әкімдердің дербестігі артады. Күшті аймақ — күшті республика. Кәсіподақтар да тәуелсіз болады. Кәсіпкерлердің заманауи ұйымдары дамиды. Отбасылар әлеуметтік тұрғыдан қорғалады. Тұрғын үй сатып алуға қаражаты жеткіліксіз отбасылар әлеуметтік тұрғын үймен қамтамасыз етіледі. Ұлттық жалақы жүйесін реформалаймыз. Әйелдердің зейнеткерлік жасы төмендейді», — деді кандидат.

«Қазақ аналары — дәстүрге жол» қоғамдық бірлестігінен үміткер Салтанат Тұрсынбекова әлеуметтік мәселелерді шешуге бәс тігуде.

«Әлеуметтік мәселелер  шешілуі тиіс. ЕТЖ және ең төменгі күнкөріс деңгейінің мөлшерін қайта қарастыру керек. Кедейлікпен күрес бағдарламасын әзірлеу және жүзеге асыруды да қолға алмақпыз. Тұрғын үй мәселесін шешеміз. Халықтың кредиттелуін төмендету, мұқтаждардың берешегін есептен шығарғымыз келеді. Халықты сапалы білім берумен және медициналық қызмет көрсетумен қамтамасыз етеміз. Әйелдердің зейнеткерлік жасы 58 жасқа дейін төмендетіледі. Мен айтқанның бәрі — біздің азаматтардың ең негізгі қажеттіліктері», — деді ол.

Екінші раунд — пікірталас

Бұл раундта қатысушылар қарсыластарына екі сұрақ қояды, сонымен қатар екі сұраққа жауап береді. Сұрақтың тұжырымына 30 секунд беріледі, ал жауапқа әр қатысушыға екі минут беріледі.

Мейрам Қажыкен Салтанат Тұрсынбековаға сұрақ қойды: «Сіздің бағдарламаңызда теория да, практика да жоқ, сонымен қатар популизм де көп. ЕТЖ немесе күнкөріс минимумын қалай көтеруді жоспарлап отырсыз?»

Салтанат Тұрсынбекова өзінің құқық қорғаушы екенін және оның бағдарламасында барлығы нақты жазылғанын айтты:

«Ең төменгі күнкөріс деңгейіне келетін болсақ, біз бұл мәселені қазір де шеше алмаймыз. Бұл мәселе Қазақстандағы жағдай тұрғысынан ойластырылатын болады. Бүгінгі таңда одан шәкіртақы мен зейнетақы қалыптасуда. Бұл қазақстандықтардың іс жүзінде тұтынушылық себеті болып табылады. Бүгін де экономистер, сіздер сияқты, практиктер мен қаржыгерлер үстелге отырып, тұтыну себетін қайта қарайтын болады», — деп жауап берді Тұрсынбекова.

Тұрсынбекова Қажыкеннен: «Сіз туралы мәлімет өте аз және сіздің компанияңыз да түсініксіз. Сіз кімсіз және сіздің артыңызда кім тұрғанын білуге бола ма?» — деп сұрады

Қажыкен мұндай сұраққа өзінің кәсіби саласында өте танымал екенін айтып:

«Мені әріптестерім, оның ішінде шетелдік басылымдар да біледі. Мен өз ортамда, кәсіпқойлар арасында танымалмын. Менің артымда кім тұр? Менің артымда кәсіподақтар тұр, олар мені ұсынды. 1 миллион 100 мың адам Президент болуымды сұрады», — деді.

Әуесбаев Президенттің өкілі Ерлан Қошановтан Қасым-Жомарт Тоқаев жұмыссыздық мәселесін қалай шешуді жоспарлап отырғанын сұрады.

Қошановтың айтуынша, Тоқаев бағдарламасында қолдау тетігі сипатталған, атап айтқанда, жастарды, яғни 3,3 млн адамды жұмысқа орналастыруды жоспарлап отыр. Олар балық емес, ауыл жастарына қармақ бермек.

Жигули Дайрабаев «Қазақ қызы институттарын» назардан тыс қалдыра алмады. Ол Қаракат Әбденнен неге ол жерде бай адамдардың балалары ғана оқитынын сұрады.

«Бұл қате пікір. Онда жетімдер де, аз қамтылған отбасылардың балалары да оқиды», — деп жауап берді. Сонымен қатар оны провокацияға шақырмауды сұрады.

«Менің қайтыс болған қайын енем, ренжіген әйел ақымақтық жасауы мүмкін дейтін. Бірақ менің көңіліме тиюдің қажетіқа жоқ, сіз осы арқылы бірнеше ұпай жинағыңыз келді»,– деді Әбден.

Ерлан Қошанов Мейрам Қажыкеннен «цифрландыруды дамыту жоспарда бар ма?» деп сұрады. Мейрам Қажыкен бизнеске қатты сенім артады. Оның айтуынша, кәсіпкерлер бұл туралы өздері ойлауы керек, бірақ, әрине, мемлекеттің көмегі де болмақ.

Қаракат Әбден Ерлан Қошановқа: «Кішкентай қазақстандықтарға бақытты балалық шақты қалай қамтамасыз етесіздер?» — деп сұрады.

«Біріншіден, бала күтімі бойынша жәрдемақы алу мерзімі бір жарым жылға дейін ұзартылды. Екіншіден, балаларды енді екі жастан бастап балабақшаға орналастыруға болады», — деді Президенттің өкілі.

Қарақат Әбден  Салтанат Тұрсынбековадан «Неліктен мені президент болуға лайық емес деген ойыңызбен бөлісіп жүрсіз?» — деп сұрады.

Тұрсынбекова өте қатал дауыспен:

«Сіз, әрине, ұлттық тағамдарды қалай жасау керектігін білесіз, бірақ сіз бірқатар мәселелерді түсінбейсіз. Мен кәсіби құқық қорғаушымын және сіздің сұрақтарыңыз мүлдем орынсыз. Мен — заңгермін. Мен әрқашан әйелдердің құқықтарын қорғаймын. Сіз атқа мініп, даланы аралап, құрт қайнатасыз. Оның орнына мен сізге дағдарыс орталықтарына бірге барып, әйелдерге көмектесуді ұсынамын», — деп жауап қатты.

Даудың алдын алу үшін, «Әйелдер арасындағы интеллектуалды пікірталасты тыңдау өте жақсы, бірақ…«, – деп қорытындылады жүргізуші.

Салтанат Тұрсынбекова кандидат Нұрлан Әуесбаевқа ауысып, оның оппозициясы неде екенін сұрады. Ол 80-ші жылдардың аяғы мен 90-шы жылдардың басында саяси қызметпен айналысқанын есіне алды.

Қарақат Әбденнен «Сіздің сайлауалды бағдарламаңызда елдің дамуын қолдайсыз. Әйел үй шаруашылығын жүргізіп, сиыр саууы керек деп айттыңыз. Кітапта  әйелдің ер адамның артында жүруі керек екенін көрсеттіңіз, бірақ содан кейін ол қалай дамиды?» — деп сұрады жүргізуші.

Қарақат: «Артта емес, тең дәрежеде», — деп жауап берді.

Үшінші раунд — сайлаушылардың сұрақтарына жауап

Үшінші раунд халықтың сұрақтарынан тұрады.Бұрын бұл раундқа тек Кандидаттардың өздері, Орталық сайлау комиссиясының мүшелері және жүргізушілер қатысатын. Енді үміткермен бірге қолдау тобы, әрқайсысынан 20-дан астам адам келіп қатысты. Ал сайлаушылар 10 қарашаға дейін «Хабар» арнасының поштасына өздерін қызықтырған сұрақтарды бейнежазба арқылы жібереді. Әр үміткерге бір сұрақ қойылды. Жауап беру уақыты екі минутты қамтиды.

Мейрам Қажыкенге Қарағандыдан келген шахтер сұрақ қойды. Ол үміткерден Ленин атындағы шахтада апат болған жерге неге келмегенін сұрады.

Қажыкен алдын ала жоспарланған сапар болғанын айтып, ақтала бастады.

«Біз этикалық жиналыстардан шыға алмадық. Қайғылы оқиға болған қалаға қалай баруға болады? Біз хайп жасағымыз келмеді. Біз сапарды кейінге қалдырдық: ертең сағат 10-да Теміртауға барамыз, кездесу жоспарланған, өткір мәселелер көтерілетін болады», — деді Қажыкен.

Одан кейін Ақтөбе тұрғынынан Салтанат Тұрсынбекованың бейне-сұрақ қойылды: «Әйелдер ұрып-соғып, ұрып жатыр. Тұрмыстық зорлық-зомбылықтан шынымен құтылу үшін не істеу керек?».

Тұрсынбекова толық тізіммен жауап берді:

«1. Соңғы үш жыл ішінде депутаттар мен үкімет арқылы біз тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы заңның жаңаруын іздеп келеміз. Өкінішке орай, жоба 2020 жылы кері қайтарылды, бірақ біз талап етеміз. 

2. Біз денсаулыққа келтірілген жеңіл зардап мен ұрып-соғуды қылмыстық жауапкершілікке тартамыз.

3. Алдын алу шаралары қажет: әкімдіктер жұмыс істеуі керек, әр аумақта алдын алу индикаторлары, ведомствоаралық өзара іс-қимыл регламенті көрсетілуі керек.

4. Отбасын қолдау орталықтары, отбасылық деструктивті мінез-құлықты түзету орталықтары құрылуы керек. Мен бұл тізімді жалғастыра беруіме болар еді, уақыш шектеулі», — деп түйіндеді Салтанат Тұрсынбекова.

Қарақат Әбденнен «қазақ қыздарының шет елге ұзатылып жатқанын қандай да бір жолмен заңмен реттеуге бола ма?» — деген сауалға көзқарасын сұрады.

«Бұл өте маңызды сұрақ. Қызылорда облысында да осындай сұрақ қойылды. Егер қыз үйленсе, мен не айта аламын – бақытты болсын. Бірақ есеп бойынша тұрмыс құрып жатқандар да бар. Біз дәстүрлерді сақтау тұрғысынан қарауымыз керек. Біздің қыздар — біздің құндылығымыз. Қазақ қызы — ұлттың бойтұмары. Мен шетелдікке тұрмысқа шыққысы келетіндерге үлкен салық салуды ұсынамын. Содан кейін қыздар мен олардың ата – аналары ойланатын шығар», — деп жауап берді Әбден.

Төртінші раунд – үндеу

Төртінші раунд — сайлаушыларға үндеу.  Әр үміткерге екі минут берілді.

Ерлан Қошанов Қасым-Жомарт Тоқаевтың басты мақсаты – әділ Қазақстан құру екенін айтты. 

«Барлығына жәнә әрқайсысына! Қазір және мәңгі! Барлығымыз бірге тарихи таңдау жасауымыз керек. Қандай елде тұрғымыз келетін, ұрпағымызға қандай мемлекет қалдыратынымызды шешуіміз керек!», — деп үндеу жасады.

Қарақат Әбден оған және балаларға, жастарға, зейнеткерлерге және олардың болашағына дауыс беруге шақырды.

«Мен ел мен халыққа не қажет екенін білемін», — деп, сайлаушыларға рухани мұраны сақтауға уәде берді

Нұрлан Әуесбаев ұрланған затты елге қайтару керектігін айтты:

«Ұрланған ақшаны елге қайтару керек. Адам мен оның өмірі мемлекет үшін маңызды болуы керек. Кадрлардың шетелге кетуін тоқтатамыз. Құрметті сайлаушылар! Социал-демократия Қазақстанға қажет. Тәртіпті табу үшін қоғам мен бизнес арасындағы тепе-теңдікті сақтауымыз керек».

Жигули Дайрабаев: «Біз ұрпақтарымызға ұят болмас үшін мұра қалдыруға міндеттіміз!».

«Құрметті сайлаушылар, құрметті отандастар! Әр қазақтың ауылда тамыры бар. Біздің тіліміз бен дініміздің негізі қалада емес, ауылда болды. Егер сіз ауылдың дамуын қаласаңыз, ауыл өмірін дамытуды талап етсеңіз, маған дауыс беріңіз! Біз мұнайды, газды және басқа да табиғи ресурстарды есепке алмай пайдалануды тоқтатуымыз керек. Біз ұрпақтарымыз ұялмас үшін көптеген жылдар бойы жинаған мұраны қалдыруға міндеттіміз», – деп қорытындылады.

Салтанат Тұрсынбекова азаматтардың мәселелерін шешуді ұсынады:

«Азаматтардың нақты мәселелерін шешу. Халық күтуден шаршады. Елде сапалы және қолжетімді медицина болады. Балалар мен жастар үшін жақсы білім алу мүмкіндігі болады. Мен сайлаушымның өзін бағалағанын, жақсы жалақы алғанын қалаймын!»

Мейрам Қажыкен:

«Біз 30 жылдағы бос уәделерден шаршадық. Енді оянатын кез келді», — деп жастарды оянуға шақырды.

Осылай пікірталас аяқталды. Жүргізушінің айтуынша, YouTube пен Facebook — те оларды үш мыңға жуық адам тамашалаған, бұл ел халқының 0.015% ғана құрайды.

(фото tengrinews)