ЕЛБАСЫНЫҢ ЕРЛІК ШЕШІМІ | «Айқын» газеті

Мемлекет басшысы «Қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы» Жарлыққа қол қойғаны белгілі. Жаңа әліпбиге көшу 2025 жылға дейін кезең-кезеңімен жүзеге асырылады.  Елбасы жүктеген міндеттерді орындаудың мерзімдік кестесі жасалып,  латын қарпіне көшіру мәселесін ғылыми тұрғыдан толық сараптайтын жұмыс топтары құрылды.  Қазірдің өзінде көптеген атауларды латын графикасында жазып, іліп те жатырмыз. Бұл жұртшылықтың көзі үйреніп, жаңа әліпбимен жедел жұмыс істеп кетуіне ықпалын тигізеді.

Н.Назарбаевтың бұл мәселеде табанды ұстанымы бар. Ең алғаш латын гра­фикасына көшу бастамасын Тәуелсіздік алған тұста көтерді. Әр кезеңде қоғамды түбірлі өзгеріске біртіндеп дайындады. «Қазақстан – 2050» стратегиясында: «Біз 2025 жылдан бастап әліпбиімізді латын қарпіне, латын әліпбиіне көшіруге кірісуіміз керек. Бұл – ұлт болып шешуге тиіс принципті мәселе. Бір кезде тарих бедерінде біз мұндай қадамды жа­сағанбыз. Балаларымыздың болашағы үшін осындай шешім қабылдауымыз тиіс және бұл әлеммен бірлесе түсуімізге, балала­ры­мыздың ағылшын тілі мен интернет тілін жетік иге­руіне, ең бастысы – қазақ тілін жаңғыртуға жағ­дай туғызады», – деп нақты міндеттер белгілеп берді.
Таяуда АҚШ-қа арнайы барған қазақ делегациясы Эрнест Хемингуэй, Теодор Драй­зер мен Марк Твеннің шығармашылығымен жақсы таныс Ұлы даланың бірегей мәдениетін Америка жұртына таныстырды. Осы мәртебелі жиында филология ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстанның білім беру ісінің үздігі Шерубай Құрманбайұлы мән-мағынасы мен мазмұны ерекше баяндама жасады. Президент Н.Назарбаевтың латынға көшу туралы бастамасын америкалық зиялы қауым «ер­лікке толы шешім» деп қабылдады. Шеру­бай Құрманбайұлының дәйекті дәлелдеріне форумға қатысушылар бір кісідей ұйыды.
АҚШ публицисі, профессор Леонид Голдин: «Қазақстан бізді таңғалдырып келеді. Бұған дейін де Қазақстан әлемге үлгі бола­тындай жағдайға жеткенін естуші едім. Тату­лығы жарасқан жүзден астам ұлт пен ұлыстан құралған тұтас елдің бейбіт саясатын да айт­пасқа болмайды. Форумда филология профес­сорының латын қарпіне көшу туралы баян­дамасын ерекше назар қойып тыңдадық, – деп үлкен ықылас білдірді.
Профессор Шерубай Құрманбайұлы: «Қазақ жазуының тарихына қысқаша шолу жасап, елімізде болып жатқан қазіргі жазу реформасы, әліпби ауыстыру жайын баян­дадық. Әлем мәдениетіне түркілердің де қос­қаны аз емес екенін жазу тарихымыз арқылы жеткізуге ұмтылдық. Орхон-Енисей, Талас ескерт­кіштеріндегі тасқа қашалып жазылған сына жазу түркілердің әлем мәдениетіне қос­қан үлкен үлесі екенін, жазу тарихымыздың тамыры тереңде жатқанын жаһан жұртшылығы алдында нық сеніммен, мақтанышпен айтуға тиіспіз дедік. АҚШ-тағы форумға қатысу­шылар бұл мәселеге айрықша назар аударды. Үзіліске шыққан соң да бірнеше сұрақ қойды. Олардың еліміздегі әліпби ауыстыру мәсе­лесіне ерекше мән беріп отырғанын байқа­дық», – деп сапардан алған әсерін ортаға салды.
Ресейдің Сыртқы істер министрі Сергей Лавровтың өзі жақында Н.Назарбаевтың бұл бастамасына түсіністікпен, құрметпен қарай­тынын айтты. «Қазақстанның латын әліпбиіне көшуі – тәуелсіз елдің дербес шешімі, бұл геосаяси ынта-ықыластардың өзгеруін біл­дірмейді» деген ой білдірді.
Әліпби ауыстыру – аса маңызды реформа. Сондықтан халық тарапынан түрлі пікірлер, ұсыныстар болуы заңды. Жаңа емле-ережені саралауда қоғамдық пікір өте маңызды. Жаңа қазақ әліпбиіне қатысты тілдің жаңа емлесін пысықтап, орфография және орфоэпиясын сараптап, емле толық түзілген соң орфография­лық және орфоэпиялық сөздік жасау міндеті алдымызда тұр. Емле ережесі ресми түрде бекітілген соң ортологиялық құралдар – тілдік анықтағыш, орфографиялық сөздік жасау сияқты талай шаруа бар.

Нұртөре ЖҮСІП