«Ауылдың балалары қатты қиналады» Ағылшын тілі қазақша неге оқытылмайды

Бүгінде ағылшын тілін тікелей қазақ тілі арқылы үйренуге болады. Бірақ ол үшін бірқатар мәселені шешу керек. Мемлекеттің қолдауы да қажет-ақ

НҰР-СҰЛТАН, 28 мамыр – Sputnik, Арман Асқар. Бүгінде ауылдан келетін жастардың көбісі ағылшын тілін үйренуге келгенде қатты қиналып жатады. Себебі шет тілді тікелей қазақ тілінде меңгеруге мүмкіндік беретін әдістеме тапшы, мамандар да некен-саяқ. Ресми тілдің көмегімен де үйренуге болады. Алайда оған да біраз уақыт кетеді. Sputnik Қазақстан тілшісіне сұхбат берген «Болашақ» бағдарламасының түлегі, педагогика ғылымдарының канидаты Досым Байдрахманов осы саланың негізгі мәселелерін айтып берді.

«Шыны керек, әдебиеттердің басым көпшілігі орыс тілінде жазылған. Ал ауылдан келген балалар үшін ағылшын тілін орыс тілі арқылы үйрену біраз қиындық туғызып жатады. Олар екі есе жұмыс істеуге мәжбүр. Мысалы, мен студент кезімде күні-түні жұмыс істедім. Өйткені көп сөздерді түсінбедім. Содан қазақ-орыс сөздігін кәдімгідей жастанып жататынмын. Онсыз ағылшын тілін үйрену мүмкін болмады», — дейді Байдрахманов.

«Тілді мүлдем білмей кететін жастар бар»

Маманның айтуынша, ауылда мектепті қызыл аттестатпен бітіруге болады. Алайда ауылда орыс тілінен алған «5» деген баға қаладағы «3»-тің деңгейінде болуы әбден мүмкін. Себебі таза қазақ ауылында орыс тілін білу дәрежесі жоғары деңгейде деп айту қиын. Ал ресми тілді білмегеннен кейін ағылшын тілін де үйрену оңай шаруа емес. 

«Бүгінде жоғары оқу орнына ағылшын тілін үйренемін деген ниетпен келіп, тілді мүлдем білмей кететін жағдайлар да болады. Себебі ағылшынды ана тілінде үйретпейді. Сондықтан тілге көп мән беру керек. Ағылшын тілінде кірме сөздер көп. Ол сөздердің түп-төркінін түсіну үшін қазақша баламасы болуы қажет», — деп атап көрсетті Байдрахманов.

Ағылшынды қазақ тілі арқылы үйренуге болады

Бүгінде ағылшынды тікелей қазақ тілі арқылы үйренуге әбден болады. Оған барлық мүмкіндік бар. Маман қазақ тілін жақсы білсе, ағылшынды ешбір қиындықсыз ана тілінде үйрете алады. Екі тілдің грамматикасын да салыстырып, түсіндіруге болады. Қазір ондай мамандар бар, бірақ көп емес.

«Сосын жоғары оқу орындарында қазақ бөлімдерін орыс бөлімінен бөлек оқыту керек. Өкінішке қарай, кейбір жерлерде барлық топты бірге оқыта береді. Ондайда ауылдан келген балалар қатты қиналады. Өйткені орыс тілін жетік білмейді. Енді, бұл — жоғары оқу орнының ішкі мәселесі. Бірақ оны сыртқа көп шығара бермейді», — деді Байдрахманов.

Проблеманы шешу жолдары қандай

Ендігі бір мәселе – кітаптар. Бүгінде «beginner», «elementary», «pre-intermediate» сияқты ағылшын тілін үйренуге арналған оқу құралдары көп. Бірақ қазақ тіліндегі нұсқалары жоқ. Сосын сөздік мәселесін де өзекті болып тұр. Бүгінде ағылшынша-қазақша сөздіктер бар. Ал қазақша-ағылшынша сөздікті табу қиын. Ондай сөздіктерді даярлау да оңай емес. Себебі қазақ тілі бай, сөздері өте көп. Соның мағынасын ағылшын тілінде жеткізе білу керек. Мәселен, «ә» әрпінен басталатын «әліппе», «әлімжеттік» деген сөздердің бәрін ағылшын тіліндегі мағынасын жеткізу оңай емес. Ал ондай сөздіктер көп болса, ауылдан келетін жастар қиналмайды.

«Мысалы, ауылдан келген бала «үлкею» деген сөздің орысшасын білмейді. Оны не істейді? Қазақша-орысша сөздікті қарағанша бірден қазақша-ағылшынша сөздіктен үйрене салады. Сөйтіп, уақытын да, энергиясын да үнемдейді.  Ағылшын тілін жылдам меңгереді. Сол сияқты басқа да сөздердің баламасын бірден ағылшын тілінде қарай салады», — дейді Байдрахманов.

Оның сөзіне қарағанда, бүгінде көп нәрсе қаражатқа тіреледі. Мәселен, кейбір мамандар үлкен қорлардың көмегімен өз еңбектерін шығарып жатады. Дегенмен, бұл мәселені мемлекет деңгейінде шешу керек. Мемлекет конкурс жариялап, арнайы кітаптарды шығарса, ағылшын тілін үйрене алмай жүрген ауыл жастарының проблемасын шешуге болатын еді.

Ағылшын тілін үйрену үшін кемінде 800 академиялық сөз керек

Ауыл жастарының үлкен бір артықшылығы сол, олар қиялшыл, арманшыл болып келеді.

«Олар ауылда отырып, сонау Лондонды көремін, Американы бағындырамын деп армандайды. Сол жерге барып, оқимын деп, мақсат қоя алады. Мысалы, менің кейбір шәкірттерім ауылдан келіп, ағылшын тілін меңгеруге ден қойған. Қазір Америкада тұрып жатыр. Сол жақта бизнестерін де дөңгелетіп отыр. Сондықтан таза қазақ тілінде ағылшын тілін меңгеріп, жақсы жетістіктерге жетуге болады», — деп атап көрсетті Байдрахманов.

Оның сөзіне қарағанда, ағылшын тілін жақсы үйрену үшін 700-800 сөз жетіп жатыр. Осы сөздердің бәрін біріктіріп, ағылшынша әжептәуір сөйлеуге де, жазуға да болады. Сондықтан тілді үйрену үшін сөздік қорды барынша арттыру қажет.

«Енді, ағылшын тілін үйренгенде орыс тілінің пайдасын да айтпай кетуге болмайды. Мысалы, мен өзім оның көмегіне жүгінбей, ағылшын тілін меңгердім деп айтсам, өтірік болады. Әрине, орыс тілінің көмегі бар. Бірақ ағылшын тілін қазақ тілі арқылы үйренуге ден қою қажет. Бірақ ол үшін көп еңбектену керек», — дейді Байдрахманов.