Америкалықтар 2024 жылы Айға қайтып келеді

NASA Artemis Space Launch System ғарыштық ұшыру жүйесін дамытып жатыр, бұл 2024 жылы Айға пилотты ұшуға мүмкіндік береді. Бұл туралы Америка дауысы хабарлады.

Ғарыштық аппаратының алғашқы рейсі 2021 жылы өтеді және пилотсыз болады. 2024 жылы адамдар Жер серігіне 40 жыл ішінде бірінші рет барып қайтады. Сонымен қатар, кейбір сарапшылар 2024 жылы болжамды тым оптимистік деп санайды, өйткені жоба бірнеше рет кідіріске ұшыраған екен.

2026 жылға қарай американдық билік тағы бір ұзақ мерзімді жобаны — Айдың бетінде атом электр станциясын салу жобасының бір бөлігін іске қосуға дайындалуды жоспарлап отыр. Алдымен, жоба Жерде сынақтан өтеді, ал кейінірек олар жер серігіне жібергісі келеді, сонда станция зерттеу мекемесінің жұмысын қолдау үшін энергия шығарады.

NASA мен АҚШ Энергетика министрлігі жобаны өмірге әкелетін өндірушілерді іздеуге конкурс жариялады. АҚШ — адамдарды Айға жіберген жалғыз мемлекет. Онда 1969-1972 жылдар аралығында барлығы 12 американдық ғарышкер соған барып келген.

Айтпақшы, Ресей ғарыш саласында  басқа жетекші державалармен бәсекелесе алмайды. Ресей ғылым академиясының президенті Александр Сергеев сәрсенбіде Мемлекеттік думаның білім және ғылым комитетінің отырысына қатысқандарға осындай қайғылы тұжырым жасады. Ресейдің артта қалудың сандық көрсеткіші бар – ғарыш ғылымы NASA ғылыми жобаларына қарағанда 60 (!) есе аз қаржыландырылады. Ғылымның басқа салаларындағы жобалар да үнемі қаржыландырылмайды.

«Сонда қандайға әкеліп жатыр? – деп сұрады Сергеев. – Мүмкін біз ғарыштан толық бас тартуымыз керек шығар? Бұл ақырзаманға ұқсайды, бірақ сонымен бірге, өкінішке орай, бұл шындық». Ресейлік ғылымға арналған алғашқы «реквиемді» отырысты ашқан Білім және ғылым комитетінің төрағасы Вячеслав Никонов орындады. Ол тек ғалымдардың санына қарап, Ресей ғылыми әлемде көшбасшы болуды әлдеқашан тоқтатқанын мәлімдеді. «Бүгінде Қытайда зерттеушілер Ресейге қарағанда алты есе көп, АҚШ-да – екі есе! Бір кездері бізде олардан әлдеқайда көп болған», – деп атап өтті Никонов. Ресейдің түлектердің тек 1 пайызы ғана ғылымға жыл сайын барады.

«Ғылыми кеңістікті қаржыландыру іс жүзінде минимумға дейін азайтылды, бұл бізге НАСА-мен бәсекелесуге мүмкіндік бермейді», – деп мойындады Ресей ғылым академиясының президенті. Ол жақында ел Ресей президентімен Федералды ғарыштық бағдарламаға қатысты болған кездесуді еске түсірді. Ғылыми кеңістік есебінен ғалымдар үшін ең қорқынышты болып табылатын нәрсе белгілі.

«2016–2025 жылдарға арналған осы бағдарлама шеңберінде ғылыми кеңістіктің міндеттері үшін жылына 12–15 миллиард рубль қаржыландыру жоспарланған болатын», – деді Сергеев. Шындығында, «2022 жылға қарай жұмысты қаржыландыру 15 миллиардтың орнына 2,9 миллиард рубльге дейін түсуі керек. Осы жылы Ресейде орналасқан ғылыми кеңістікті қаржыландыру НАСА-дағы ғылыми кеңістікті қаржыландырудан 60 есе аз». 2020 жылы шамамен 10 миллиард рубль жұмсау жоспарланып отыр, 2024 жылға қарай бұл сома 90 миллиардқа дейін өсуі керек. «90 миллиард рубль дегеніміз не, – деп сұрады Сергеев, – бұл тек 1 миллиард еуро. Бұл бір (!) еуропалық ғылыми-зерттеу мекемені қаржыландыруға жылына бөлінетін сомасы». Бірақ ғылымның жетістігі, бәсекеге қабілеттілік деңгейі көбінесе бірегей құралдарды иемденуге байланысты болады.

Керімсал Жұбатқанов