80 жылдан кейін планетада қандай халықтар өмір сүреді
Еуропа мен Африка орын ауыстырады, ал Ресей халқының саны азая береді. Қытайлықтар өздері үшін әдеттен тыс проблемаға тап болды. Ол — баланың аз туылуы. Әлемдегі ең көп халқы бар Қытайдың билігі демографиялық үрдістерге қатты алаңдайды. Қытай қартайып қана қоймай, оған балалар жетіспейді. Егер 2016 жылы Қытайда 18 миллионға жуық сәби дүниеге келген болса, 2020 жылы 12 млн болды. Үштен бірі кем!
Осы қарқынмен бірнеше жылдан кейін Үндістан әлемдегі ең көп қоныстанған елге айналады. Сондықтан Қытай Коммунистік партия өзінің демографиялық саясатын 180 градусқа кеңейтіп отыр. 2015 жылы туу коэффициентін шектейтін «Бір отбасы — бір бала» ұраны алынып тасталды.
Қазір Қытай әлемдегі көшбасшыға айналды, ал жаңа технологиялар қиын жылы жаппай аштықты болдырмауға көмектеседі. Сонымен қатар, елдің саны неғұрлым көп болса, соғұрлым ішкі нарыққа тиімді болады. Жаһанданудың терең дағдарысы жағдайында бұл әсіресе маңызды. Жақында Қытай билігі үш баладан тұратын отбасыларға рұқсат берді.
Соңғы жылдары Ресейде қайтыс болғандар саны туылғандар санынан 14 миллион адамға асып түсті. Ресей 2050 жылға қарай 147 миллион азаматы бар халық саны бойынша қазіргі 9-ші орыннан 136 миллионмен 14-орынға төмендейді.
Қырғи-қабақ соғыс аяқталғаннан бері АҚШ-тың жалпы саны мен еңбекке қабілетті тұрғындарының саны (20-дан 64-ке дейін) басқа дамыған және бәсекелес елдер Қытай мен Ресейге қарағанда тез өсіп келеді. Алдағы онжылдықтарда АҚШ демографияда өзін-өзі ұстайтын болады.
Бірде-бір «таза» еуропалық ел 2050 жылға қарай ең көп қоныстанған жиырмалықтың қатарына кірмейді. 1990 жылы олардың төртеуі болған. Қазір 19-ші орында Германия ғана тұр (84 млн), бірақ оның алғашқы жиырмалықтан кетуі алдағы бірнеше жылдың еншісінде.
Кейбір сарапшылар атап өткендей, Еуропа жүз жылдан кейін Африкамен орын алмастырады: 1950 жылы Еуропада әлем халқының 22 пайызы, ал «қара құрлықта» 9 тұратын еді. Осы ғасырдың ортасына қарай еуропалықтардың үлесі 7 пайызға дейін төмендейді, ал африкалықтар 26-ға дейін көтеріледі.
Керімсал Жұбатқанов, Қазақ-Орыс халықаралық университетінің доценті, тарих ғылымдарының кандидаты
