600-ден астам компания салық органдарының назарында: жаңа фискалдық саясаттың мәні неде?

633 салық төлеуші Мемлекеттік кірістер комитетінен (МКК) салық салынатын кірісті төмендету туралы хабарлама алды. Олардың қатарында 172 құрылыс секторының компаниясы, 102 сауда кәсіпорны және салықты оңтайландыру схемаларын қолданған жүздеген басқа кәсіпорындар бар. Есептілікті түзету нәтижесінде бюджетке 17 млрд теңге түсті. Өз салық құжаттарын қайта қараған компаниялар қатарында BI Group және BAZIS сияқты ірі ойыншылардың болуы мәселенің ауқымын көрсетеді деп хабарлайды Orda.kz сайты.

Қаржы министрлігінің бұл қадамы бір реттік акция емес, салық саласындағы жүйелі тәртіп орнату шарасының бір бөлігі деп мәлімдеді ведомство өкілдері. Мемлекет компаниялардың жеке кәсіпкерлік (ЖК) және бизнесті бөлшектеу тәсілдері арқылы салық міндеттемелерін азайту мүмкіндіктерін жоюға ұмтылуда. Басты назар құрылыс және сауда салаларына аударылған, өйткені салықтан жалтарудың кең таралған схемалары дәл осы салаларда жиі кездеседі.

Маңызды жайт: билік тек бақылау шараларын күшейтумен шектелмей, кәсіпкерлермен диалог орнатуға басымдық беруде. Мемлекеттік кірістер комитетінің мәлімдеуінше, қатаң шаралармен қатар, билік бизнеске ашық әрі әділ ережелер қалыптастыру мақсатында олармен белсенді жұмыс жүргізуде.

Қаржы жүйесін цифрландыру және ашықтыққа ұмтылыс

«Өз кезегінде бизнес қауымдастық та өзгерістерге дайын екенін көрсетіп, салықтық әкімшілендіруді автоматтандыру бойынша цифрлық шешімдерді әзірлеуге қатысуда», – деп хабарлады МКК.

Мұндай бастамалардың бірі – қаржылық ақпаратпен автоматты түрде алмасу аясын кеңейту.

«2024 жылы Қазақстан 89 юрисдикциямен, оның ішінде 26 офшорлық елмен мәліметтер алмасу жүйесіне қосылды. Бұл салық органдарына қазақстандықтардың шетелдегі шоттарын бақылауға және салық әкімшілендіруін тиімді жүргізуге мүмкіндік береді. Осы механизмнің арқасында бюджетке 5,4 млрд теңге түсті. Бұрын қаражатты шетелге шығару салықтан жалтарудың танымал тәсілдерінің бірі болса, енді бұл арна жабылды», – деп түсіндірді МКК өкілдері.

Сондай-ақ, ведомство салық жүйесінде цифрлық теңгені енгізу – ашықтыққа жасалған тағы бір маңызды қадам екенін атап өтті. 2024 жылдың IV тоқсанында Мемлекеттік кірістер комитеті мен Ұлттық банк «Цифрлық ҚҚС» пилоттық жобасын іске қосты.

«Жаңа механизм ҚҚС қайтару процесін айтарлықтай жеделдетеді: стандартты 55–75 күннің орнына кәсіпкерлер өтемақыны 15 жұмыс күні ішінде, ал пилоттық жоба аясында небәрі 5 күнде, салықтық тексерусіз ала алады. Бұл шешім сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтып, капитал айналымдылығын арттырады және салық жүйесін бизнес үшін болжамды етеді. Болашақта мұндай цифрландыру шаралары кәсіпкерлер үшін қолайлы жағдай жасап, қосымша қысымсыз салық түсімдерін арттыруға мүмкіндік береді», – деп мәлімдеді ведомство.

Жаңа салықтық реформалар қаншалықты тиімді болмақ?

Билік бұл реформалар әділ жүйе қалыптастыруға бағытталғанын алға тартады. Яғни, ірі кәсіпорындар ЖК схемалары арқылы табыстарын жасыра алмайды, ал шағын бизнес артық қысымға ұшырамайды.

МКК мәліметінше, Қазақстан салықтық ашықтыққа қарай бет бұрып, технологиялық шешімдер мен бизнес қауымдастығымен сындарлы диалогты алдыңғы қатарға шығаруда.

«Бұл шаралар салық саясатын теңгерімді етуге бағытталған. Нәтижесінде, ірі компаниялар әділ салық жүктемесін көтерсе, ал шағын және орта бизнеске қолайлы жағдай жасалады. Мемлекет пен бизнес жаңа өзара іс-қимыл моделіне қадам басып, салық тәртібі тұрақты экономикалық өсудің негізіне айналуда», – деп түйіндеді ведомство.

Жуырда премьер-министр Олжас Бектенов бизнес қауымдастығын салықты оңтайландыру схемаларын қолданғаны үшін сынға алды. Үкімет басшысы BI Group, BAZIS және басқа да ірі компанияларға екі апта ішінде түзетілген декларацияларды тапсырып, салықтарды төлеуді талап етті. BI Group бұл айыптауларды жоққа шығарып, компания барлық салық міндеттемелерін адал орындап отырғанын және тұрақты аудиттен өтетінін мәлімдеді. Дегенмен, кейінірек BI Group пен BAZIS қосымша салық төлегені туралы ақпарат пайда болды.