Батыс Қазақстан облысының орман шаруашылығы
Тақырыбы: Батыс Қазақстан облысының орман шаруашылығы
Батыс Қазақстан облысының мемлекеттік орман қоры 206149 га жерді құрайды, соның ішінде орманды жерлер 95557 га. Облыстың орманды өңірі шамамен 0,6 %.
Ормандар көбінесе Орал, Елек өзендері жағалауында орналасқан, сонымен қатар Шыңғырлау ауданының кішкене шоқ қайыңдарынан және Бөкей Ордасы ауданының құм төбелер аралық төмендеуінде орналасқан.
Орманды жерлер келесі негізгі түрлермен көмкерілген: қара терек – 36%, қарағаш – 25%, ақ тал – 17%, қайын және көк терек – 2%, емен – 3%, бұталар – 17%.
Облыста 615 га және қылқанды ағаштар (шырша) бар, соның ішінде Орда орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемесі аумағында – 123 га, Январцев мемлекеттік мекемесінде – 448 га және Орал мемлекеттік мекемесінде – 44 га.
2007 жылы 200 га көлемінде жол жанындағы ағаш отырғызу жұмыстары жүргізілді, сонымен қатар «Жасыл ел» Бағдарламасын жүзеге асыру шаралар Жоспарында қарастырылған 150 га көлемінде құмдарды бекіту жұмыстары жүргізілді.
Мемлекеттік орман қоры аумағында өрттерді болдырмау мақсатында түрлі алдын алу шаралар өткізілуде: 2007 жылы 2,1 мың км және 8,5 мың км аумағында жолақтарды құнарландыру және оларды күту бойынша жұмыстар жүргізілді. Өрт қауіпті маңызы бар 70 км. жолдарды жөндеу және ұзындығы 97 км оралым соқпақтарын кесу жұмыстары өткізілді.
Жыл сайын ормандарды санитарлық қорғау мақсатында 5,5 – 6,3 мың га көлемінде орманды зиянкестерден қорғау, жою жұмыстары жүргізіледі.
2008 жылы мемлекеттік жер қоры аумағында көлемі 140 га жерде орман отырғызу жұмыстары жоспарланды.
Жыл сайын облыстың елді мекендерінкөгалдандыру үшін 150 мың дана көшеттер өсіріліп, сатылады, олардың түрлері орташа 5-7 данаға жыл сайын көбейіп отыр.
«Жасыл ел» Бағдарламасын жүзеге асыру бойынша шаралар Жоспарын орындау шеңберінде жыл сайын облыстың жоғарғы оқу орындары мен колледждер студенттері жалпы саны 400 адам күтіп баптау мақсатында кесу, санитарлық кесу жұмыстарына және тұқымбақтарда өсіріліп жатқан екпе ағаштарын күту жұмыстарына тартыла 2000 ды.
Ағаш өнеркәсібі
Қазақстан арқылы «солтүстік-оңтүстік» ғажайып географиялық дәліз 5b4 і өтеді: Ресейдің негізгі ағаш ағыны оңтүстік бағытта Қазақстан арқылы өтеді (Сібірдің шикізат базасы және Қытайдағы сату нарығы). Кейіннен экспорттау шикізатты дайындаудан бастап тереңірек және қалдықсыз қайта өңдеудің қосылған құнының біріңғай тізбегінің принципін жүзеге асыру, сатылас-интеграциялық құрылымын құру үшін тереңірек қайта өңдеудің логистикалық база мен кәсіпорынды құру мүмкіндігі. Қазақстанның ағаш өнеркәсібі кешені синергетикалық әлеуетін иеленеді: кешендік жағдай кезінде, сондай-ақ кластерлердің құрылуы кезінде алдыңғы қатарлы технологияның құрылуына және одан әрі дамуына жол ашылады. Ағаш өнеркәсібі кешенін дамыту бірнеше бағыттардан тұратын болады: жеке меншіктік шикізат базасын құру үшін орманды қалпына келтіру және ағашты отырғызу, ағаш дайындау және ағаш кесу бойынша кәсіпорындарды құру, ағашты тереңірек қайта даярлау бойынша кәсіпорындарын құру, дистрибуциялар желісін қалыптастыру. Мұның Қазақстан мен Ресей Федерациясының шикізат ресурстарын пайдалану есебінен мүмкіндігі болады, яғни барлық саланың дамуы үшін қажетті уақытты қысқартуына және барлық саланың бірінші кезеңінде-ақ ағашты қайта дайындау бойынша ірі кәсіпорындардың құрылуына жағдай жасайды.
Қазақстан үш өңірлерінде: солтүстік, батыс, оңтүстікте плантацияЍ 5b4 ?ық өсіру үшін тиімді, кең аумағының болуымен ерекшеленеді. Ағашты өсіру тек қана экологиялық пайдалы іс немесе ағаш өнеркәсібі кешені компаниясына шикізат базасы туралы қамқорлық қана емес, сонымен қатар тартымды инвестиция болуы мүмкін. Дүние жүзілік тәжірибесін пайдалануға және ағашты секьюритизациялау немесе Қазақстанда орманды өсіруді қаржыландырудың көзі болып табылатын, зейнетақы қорларының қаржы қоржыны компонентінің бірі — орманды қаржы құралына айналдыруға жағдай туады. Дүние жүзілік тәжірибе орманды активтерге жұмсалым табысты инвестициялау болып табылатынын қуаттайды.Бұған қатысты орман активтеріне орташа өсуі немесе табыстылығын көрсететін NCREIF Timberland index анағұрлым айқын көрсеткіш. 90-шы жылдар бойы орман активтерінің табысы 10 пайыз 5b4 дан төмен түспеді, ал орташа мәні 17 пайыз деңгейінде ауытқыды.Осылай ағаш өсіруге ҚИҚ-ң қатысуының қолайлы формасы ағашты өсіру, соның ішінде мемлекеттік ретінде де, сондай-ақ жеке капитал ретінде де қатысуымен Қазақстанда ірі орман инвестициялық компанияларын құру жолымен қатысып, қаржыландыруды құрастыру болып табылады.
Плантацияларда өсірілген орман, өнеркәсіптік пайдалану үшін кейінірек, плантациялық өсірумен қосарлана қол жеткізілетін болады, ағаш дайындау және орманды қалпына келтіру бойынша жобалар іске асырылуы мүмкін. Осыған байлаЍ 5b4 ?ысты, алдағы жылдары дайындау өнеркәсібінің басымдығы Сібірдің географиялық тығыз орналасқан, қуатты орманнан кіргізу болжанып отыр. Шикізатты Ресейден импорттау бай шикізат базасынан басқа, басқа да фундаменталдық басымдығы бар — ағаштың тығыз сорттары, жұмыс күшінің құны мен шикізат. Ағашты импорттау мәселесін шешудің бірден-бір шешімі жылына 1 млн. куб.м. дейін дайындау әлеуетімен Ресейде дайындау базасын құру болып табылады. Ағаш дайындаудың осы көлемі болашақта шикізатпен бүкіл Қазақстанды, сондай-ақ Орталық Азияны да толық қамтамасыз ету мүмкіндігі бар. Ағашты дайындау технологиялық қиын процесс болып табылады, ал ағаштан дайындалатын өнімнің номенклатурасы тұтыну заттарынан бастап автокөлік отынына дейін. Сондықтан ірі тонналық өндірісті жеке-жеке жүзеге асыру мүмкін емес. Тек ірі кешен шеңберінде ғана өзіндік құны арзандауы, сондай-ақ нарықта бәсекелестік үшін қажетті сапаға жетуі мүмкін. Одан басқа кешендік қайта даярлау кезінде орманды пайдалануды үйлестіру және жоғары қосылған құнындағы өнімдердің шығуын көтеру үшін жағдай туады. Қазақстанның ағаш өнеркәсібі кешені құрылымының шикізат базасын жеткіліксіз өркендеуінен басқа дайын және сапаның жоғары деңгейіндегі өнімдерді шығару үшін елеулі ақауы сапалы отандық жартылай өнімдерінің (щиттер, АТТ, АЖТ) артта қалуы болып қалады. Алдағы жылдар ішінде негізгі өндірістік процесстерді меңгеруді және ағаш өңдеуде технологиялық артта қалуын жеңіп шығуды меңгеруін қажет етеді.Құрылыс және жиһаз өнеркәсібі ағаш өнеркәсібі кешенінің негізгі соңғы тұтыну өнімі болып табылады.
Қазақстандық жиһаз нарығында импорттың үлесі дәстүрлі жоғары, сондықтан импорттың орнын басу стратегиясын іске асыру үшін қазіргі заманғы жиһаз фабрикаларын техникалық қайта жарақтандыру мен құрылысы басымды болады.Ағаш өнеркәсібі кешенінің кластеріндегі инвестициялық жобаларды іске асыру Қазақстанда ағаштың бұйымдарына көлемінің көтерілуіне және бағасының төмендеуіне әкеледі. Тереңірек қайта дайындау кәсіпорындарын құру өнім сапасының көтерілуін қамтамасыз етеді және экспортқа бағдарланған қазақстандық ағаш өңдеу өндірісінің пайда болуына жағдай жасайдыҚазақстанның ағаш өңдеу және жиһаз жасау өнеркәсібі кәсіпорындарының қауымдастығы 13-14-ақпанда «Орман өнеркәсібі кешенінің 21-ғасырдағы интеграциялық-инновациялық мүмкіндіктері» деген тақырыпта I Орталық Азия аймақтық орман өнеркәсібі форумын өткізеді. Бұл туралы бүгін, 4-ақпанда Алматыда өткен баспасөз мәслихатында қауымдастықтың вице-президенті Евгений Бессонов журналистерге хабарлады.
Е.Бессоновтың хабарлауынша, форумның басты мақсаты, Қазақстанның индустриялық-инновациялық даму стратегиясын жүзеге асыру аясында қауымдастық жобалап шығарған Қазақстанда саланы дамыту жөніндегі инвестициялық жобаларды таныстыру, сондай-ақ, мемлекет пен ағаш өңдеу өнеркәсібі арасында заңға негізделген, өркениетті әрі қалыпты қарым-қатынас орнату болып табылады. Е.Бессоновтың айтуынша, өкінішке орай ҚР үкіметі елімізде экономиканың аталмыш саласын дамыту мақсаттары мен міндеттерін әзірге нақты анықтай алмай отыр. Соның салдары іспетті, ҚР парламенті бекіткен жаңа Орман Кодексінде де осындай белгісіздік сақталған. Атап айтсақ, орман қожайындарын коммуналдық басқаруға беру оларға орманды пайдалану құқығына ие болдыра алған жоқ. Бұл орманды қорғау және орман қорын қалпына келтіру жөніндегі жауапкершіліктен Астананы құтқарғанымен, ағаш кесу тұрғысында мемлекетті монополиялық құқықпен қаруландырды.
Өз кезегінде орман қорын пайдаланушыға орманды табиғат қаскөйлерінен қорғау және қорды толықтыру міндеттемесін жүктеу арқылы өнеркәсіптік шығынды күрт арттырумен бірге бизнестің бұл түрін пайдадан қақты. Ал Е.Бессоновтың хабарлауынша, мемлекет тарапынан сындарлы саясат жүргізіліп, дұрыс реттелген жағдайда орман өнеркәсібі орман алқаптарының ұлғаюына, соған сәйкес, Қазақстанның Жалпы ішкі өнімі құрылымындағы орман және жиҺаз өнеркәсібінің үлес салмағының артуына түрткі болмақ. Бүгінде, еліміздегі ормандар аумағы 11 млн. шаршы метрді құрайды, бұл жасыл желекке бөленген Беларусь ормандарынан да мол қор. Алайда, орманды аумақтардың тең жартысына жуығын Оңтүстік Қазақстандағы сексеуілді және тоғайлы ормандар иемденеді.Е.Бессоновтың KZ-today тілшісіне хабарлауынша, орман, ағаш өңдеу және жиҺаз жасау өнеркәсібі бойынша Қазақстанның экспорттық әлеуеті 5 млрд. долларға бағаланады. Алайда, қазіргі таңда республика контрабандалық жолмен елден шыққан өнімді есептегенде, шын мәнінде 200 мың доллардың өнімін экспорттап отыр.
