Адам өмір — тіршілігінің табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардағы қауіпсіздігі туралы реферат

Тақырыбы: Адам өмір — тіршілігінің табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардағы қауіпсіздігі

Сел ─ тау өзенінің  өз  арналарына  кенеттен  көтеріліп, деңгейінің күрт өзгеруі  және тау жыныстары бұзылуынан болатын қуатты ағын.

Сел  ұзақ  нөсердің салдарынан, мұз бен  қардың  жылдам еруінен, моренді, мұзды  өзендердің  бұзылуынан, жер  сілкінісінен  адамның шаруашылық  қызметі нәтижесінен  пайда болады. Тасқындарың басқа түріне қарағанда  сел  әдеттегідей  үздіксіз  емес,  жекелеген толқындар  мен 10 метр секунд  және  одан көп  жылдамдықпен  қозғалады.

Іле, Жоңғар, Талас Алатауының  жоталарында, сондай-ақ  Қаратай, Кетмен  және Тарбағатай  тауларындағы  өзендер  Қазақстандағы  сел  қаупі күшті  аудандар  болып  табылады.

Сел тасқыны  кезінде халықтың өзін-өзі ұстауы мен іс-әрекетіне зілзаланың  белгілеріндер  кезінде  анықтау мен белгілеуді және ол туралы хабарлауды  (ескерту) ұйымдастыру  үлкен  әсер етеді.

Сейсмикалық  қауіпті  аудандағы  халық орман желектерін кесу, егіс жұмыстарын  жүргізу, үй  малын  бағу жөніндегі нұсқауларды  қатаң орындауға тиіс.

Халыққа  сел тасқынының  жақындауы  туралы хабарлаған  жағдайда, сондай-ақ  оның  пайда  болуының алғашқы белгілері білінген  сәтте, ғимараттан тез  шығып, бұл  туралы төңіректегілерге  ескертіп, қауіпсіз  орынға  бару керек. Өрт болмау  үшін үйден  шыққан  кезде  пешті  сөндіріп, газ  бұрандасын  жауып, жарықты  өшіріп, электр  заттарын  ажырату қажет. Егер  уақыт  болса, қаупті  аймақтан малды  айдап  кеткен  жөн. Халық  қауіпті аудандардан уақытша  қауіпсіз  аудандарға  көшіріледі.

Сел  тасқынына тап  болған  адамға  қолда  бар барлық  құралдармен  көмек  көрсету  керек.  Мұндай  құралдар құтқарушылар  беретін таяқ, арқан, сырық, шыншыр және  тағы  сол  сияқты  болу мүмкін. Тасқын  ішіндегі  адамды  оның шетіне біртіндеп жақындата  отыра, тасқынның  бағыты  бойынша  шығару  керек.

Сел  қаупі  кезінде  көшіруге  қатысушы  адамнан  қауіпті  жерлерден  қарттар мен  балаларды, аурулар мен өз  бетінше  жүре  алмайтын  адамдарды  шығарады.  Еңбекке  қабілеті бүкіл халық тоғандарды  нығайтуға, кедергілер  тұрғызуға, ағызғыш  каналдар  қазуға  міндетті.

Егер   сел  апатына елді-мекен  ұшыраса, онда  іздеу-құтқару  жұмыстарына  әзірлеген жоспары  бойынша  жұмыс  жүргізетін әр  түрлі құтқару  бөлімшелерінің  айтарлықтай  күштері  мен құралдары  тартылады.

Қар  көшкіні

Қар  көшкіні ─ бұл  қар масасының  тау  беткейі  бойынша  төмен  қарай жылдам  лықсуы.

Қазақстанда  95 мың  шаршы  км. Тау  аумағы  қар  көшкіні  қаупіне  ұшырайды.

Қазақстанда  қар  көшкіні қалың  қар  көп  жауатын  және  қолайлы  геоморфологиялық  және  топырақтық ─ ботаникалық  жағдайлары  бар  Батыс  Тянь-Шань, Алтай, Іле  Алатауы  мен  Жоңғар  Алатауының  жоталарында  болып  жатады. Көшкіндер  құлама  тау  беткейінен  көбінесе  20-60  градуспен, көшкін  қар жаңа  жауған  және  күн күрт  жылыған  кезде  болады. Көшкін  тауда  жауын-шашынның  жиі болуынан, циклондық  құбылыс  күшейетін  наурыз-сәуір  айларында  көбірек  болады. Сирек  қайталанатын  көшкіннің  көлемі  1 млн. текше  метрге, қозғалысының  ең  үлкен  жылдамдығы  100 метр секундке  дейін  жетеді. Барлық  көшкіндердің  50℅ жуығы  жазыққа  дейін  жетіп,  халық пен  шаруашылық  обьектілеріне  тікелей  қауіп  төндіреді. Көшкіннің  кедергіге  көрсететін қысымы  1 шаршы  метр  үшін бірнеше  100 тоннаға  жетуі  мүмкін.

Қазақстанның  бүкіл  таулы  аудандарында  қар  көшкіні  болып  тұрады. Ол  негізінен  қардың  түсуі  мен  күннің  жылуына  байланысты, қар  көшкіні  болатын  ең  қауіпті  кезең  қараша-сәуір, ал  биік  тауда — қазан-мамыр  айларында  болады.

Тауда  болған  кез-келген  адам  қысқы  кезеңдегі  таудағы  қауіптерді,  сақтандыру  шараларын   білуге  міндетті.

Жай  адамдар  көшкіндерге  қыстың  суық  мезгілінде  тауда  болса  ғана  тап  болуы  мүмкін. Ал  альпенистер  мен  тауға  шығуды  әдет  қылған  туристер  бұған  жыл  бойы  әзір  болуға  тиіс. Тау  әуесқойларымен  болатын  барлық  бақытсыз  оқиғалардың  25 ℅-не  жуығы  көшкіннің  еншісінде. Ол  әдетте  бағыт  пен  қозғалыс  уақытын  дұрыс  таңдай  алмаудан, көшкін  қаупі  бар  беткейлерден  ебдейсіз  өтуден  көшкіннің  пайда  болу  табиғаты  туралы  білмеуден, тәртіп  бұзудан  болады.

Тауда  болған  кезде  қоршаған   ортаға  мұқият  қарап,  кездескен  жабайы  хайуанаттардың  мінезін  зерделеген  жөн (тау  ешкілері  қар  көшкінінің  ықтимал  лықсуын алдын  ала сезіп  қауіпті  аймақтан  кетеді )  сондай-ақ  беткейдегі  қардың  төзімділігін  қолда  бар  қауіпсіз  әдістермен  тексеру  қажет. 15 º С-тан  тік  беткейлер  аса  қауіпті  болмағанымен,  қар  көшкінінің  одан да  жазығырақ  беткейлерде  лықсу  оқиғалары  белгілі.  Беткей  тік  болған  сайын  көшкіннің  лықсу  ықтималдығы  арта  түседі, алайда  50ºС-тан тігірек  беткейлер  қауіпті  емес,  өйткені  қар  жамылғысы  жинақталмайды, қар  жауған   сайын  шағын  бөліктермен  сырғып  түсіп   отырады.

Жағдай  сәтті  аяқталса,  зардап  шегушіге  алғашқы  медициналық  көмек  көрсетіледі  және  ол  қауіпсіз  жерге  апарылады.

Опырмалар

Опырмалар ─  ауырлық  күшінің  әсерінен  ылғалды  топырақ  массасының  төмен  қарай  сырғуы. Тау  жыныстарындағы  және   жартастардағы  жекелеген   жақпарлардың  немесе  құрғақ, тік, еңіс  беткейлердегі  жақпарлардың  құлауы.

Опырмалар  Қазақстанның   барлық  таулы  аудандарында  болып  тұрады.  Олардың  пайда  болу  себептері  жерүсті   және  жерасты  суларымен  топырақтың  ылғалдануы, жер  сілкінісі, сондай-ақ  адамның   шаруашылық  қызметі  болып  табылады. Аса  ірі  опырмалар  тектоникалық  ұсақталуға  байланысты.  Осындай  учаскелерде  пайда  болған  опырмалар  ірі  өзендерді  бөгейтін  көлденең  су  тоғандарын  жасай  отырып,  таулы  жазықтарды  құрсаулайды.  Мұндай  өзендерге  Күнгей  Алатауындағы  Көлсай  өзені,  Іле  Алатауындағы  Үлкен  Алматы  өзені  жатады.

Опырмалар  жылдың  кез-келген  уақытында,  әдетте,  тіктігі  19º-қа  жуық  жарларда  болады. Ірі  қопарылмалардың  алаңы  50-60  гектарға  дейін  жетеді.

Соңғы  жылдары  Қазақстан  тауларындағы  опырмалар құбылыс  өрістеген  техногендік  жүктемеге  байланысты  саяжай  учаскілерінің  кесінділері  есебінен  жандана  түсті. Тау  беткейлерінің  табиғи  геоморфологиялық  тепе-теңдігі  олардың  жол , саяжай  үйін  салу, су  құбырларын  өткізу  және  басқа  құрылыстарды  салу  кезінде  тірегінің  кесілуінен  бұзылады, сонымен  қатар  өсімдік-топырақ  жамылғысы  бұзылып,  бетке  топырағы  суырмалы  сумен  ылғалданады. Опырмалар  бұрын  олар  байқалмаған  жерлерде  де  пайда  болады.

Тұрғындар  қопарылманың  басталғандығы  туралы  хабарды  алған  бойда  үй-жайдан  жылдам  шығып,  төңіректегілерге  қауіп  туралы  ескертіп,  қауіпсіз  орындарға  барған  жөн. Үйден  шығарда  пешті  өшіріп, су  мен  газ  бұрандыларын  жауып,  жарық пен  басқа да  электр  қондырғыларын  ажырату  қажет.

Қар  басу

Қар  басу- табиғатын  тосын  күштері  көріністерінін  бірі. Бұрқасынмен,  қарлы  боранмен  тығыз  байланысты.  Ол  бірнеше  сағаттан   бірнеше  тәулікке  дейін  жауған  қалын  қардың  әсерінен  пайда  болып,  қалыпты  тіршілікті  бұзады,  ал  кейде  адамдар  құрбандықтарына, малдың  шетінеуіне  және  материалдық  құндылықтарының  жойылуына  әкеліп  соғады.

Қардың  басуы ,  боран  туралы  хабар  лаған  бойда, уақыт  болса,  кедергілер  орнатылады. Жолдың  ғимараттың  шетінен  желге  қарсы  бағытта  арасы  15-20 метр  қалқан,  қар  тосқауылы  қойылады.

Қар  жауған  кезде  және  одан  кейінгі  уақыттағы  негізгі  жұмыс  түрлері:  жоғалған  адам  мен  малды  іздеу; зардап  шеккендерге  алғашқы  дәрігерлік  көмек  көрсету;  жол  бойындағы, үй-жай  төңірегіндегі  қарды  тазалау;  жолда  тұрып  қалған  көлікке  көмектесу;  коммуналдық  және  энергетикалық  желідегі  аварияларды  жою.

Барлық  жұмыс  бірнеше  адамнан  тұратын  топпен  бірге  жүргізіледі.

Егер  қар  басуға  автомобильмен  келе  жатып  тап  болсаңыз  тоқтап, тұрған  жерді  белгілеу  керек, ол  үшін  ашық  матаны  ілген  жөн. Машинаныңүстін  толығымен  жауып, двигательді  радиатор  жағынан  қымтау  керек. Машина  капотын   желге  қарай  бұрып,  отынды  үнемдеу  үшін,  пешті  ұдайы  қоспаған  жөн. Машинаны  қар  басып қалу  қаупі  болса,  есіктің  бірін  жиі  ашып,  күртік  қарды  әрірек  сырыңыз.  Далада  қалған  машинада  қатты  тоңсаңыз  да  қозғалтқышты  қоспаңыз,  ол  жұмыс  істеп  тұрған  кезде  бүлінген  улы  газ  автомобиль  ішіне  жиналып,  қақаған  суықтан  бұрын  өзіңізді  өмірден  алып  кетуі  мүмкін.

Машинадан   шыққанда  міндетті  түрде  өзіңізді  арқанмен  байлаңыз (бір  ұшын  автомобильде  қалдырыңыз). Адам  үйден  немесе  машинадан  жарты  метр  ұзағанда  бағдардан  айырылып,  қаза  болған   жағдайлар  көптеп  кездеседі.

Жолдағы  көктайғақ  аса  қауіпті, ал  қиылысы  көп  жерлерде  автомобиль  қозғалысын  мүлдем  тоқтатуы  мүмкін.   Жаяу  жүру  өте  қиын,  әр  түрлі  заттардың  құлауы  және  ұшуы  өте  қауіпті. Бұл  жағдайларда  ескі  құрылыстардың  маңынан, электр  желілерінің  және  олардың  дінгектерінің  жанынан  аулақ  кеткен  жөн.

Қар  басуы,  боран  туралы  хабарды  алған  бойда, уақыт  болса,  жалпы  қоршаулар,  жолдағы  ғимарат  шетінен  15-20 метр  қашықтықта  жел  соғатын   жақтан  қалқандар  орнатылады.

Дауыл

Дауыл─жойқын  күші  бар  және  едәуір  созылатын,  30м/с  жылдамдықпен  соғатын  жел.

Дауылдардың  пайда  болуына  ауа  айналымының  ерекше  жағдайында  пайда  болып, атмосферадағы  тепетеңдіктің  өте  жоғары  жылдамдықпен  аяқ  астынан  бұзылуы  әсер  етеді.

Дауыл  үлкен  бүліншілікке  ұшыратып,  адам  құрбандықтарын  алып  келеді,  малдар   шетінеп, материалдық  залал  келтіреді.

Ең  қауіпті  аймақта  тұрғын  үй  салуға  тыйым  салынып, ал  қалған  аймақтарда  сейсмикалық  аудандар  үшін  қабылданған  құрылыс  нормалары  енгізіліп, онда  пайдаланатын  материалдардың  қолайлы  үлгілері  көрсетілуге  тиіс. Дауыл  өзінің  алапат  күшімен  инженерлік  ғимараттарға  жер   сілкінісінен  кем  әсер  етпейді.

Шаңдақ  дауыл─ бұл  күшті  жел  салдарының  шаңның,  құмның,  топырақтың,  тұздың  және  көлемі  1мм  аз  басқа  да  бөліктердің  ауаға  көтерілуі.

Қазақстан  аумағында  шаңдық  дауыл─ сәуір,  мамыр  және  қыркуйек  айларында  жиі  байқалады.

Дауылдың  жойқын  салдарын  төмендетудің  тиімді  шарасы, ол─таянған  дауыл  қауіпін  тұрғындарға  дер  кезінде  хабарлау  және  дауыл  болып  тұратын  аудандағыларды  осыны   ескере  отырып  орналастыру.  Ең  қауіпті  аймақта  тұрғын  уй  салғызбай,  ал  қалған  аймақтарда  сейсмикалық  аудандар  үшін  қабылданған  құрылыс нормаларын  енгізіп,  бақылауға  алып  көмектесу  керек.

Дауылдың  жақындағаны  туралы   хабарды  алған  соң,  мына  іс-әрекетті  жүзеге   асыру  қажет:

Панахананы,жертөлені  әзірлеу;  есікті,  терезені,  шатырдағы (желдеткіш) люкті  нығыздап  жабу; саңылауларды  бекіту; төбеден, лоджиядан,  самалдықтан  жел   ұшырып  кету  қауіпі  бар  заттарды  шығару;  даладағы  заттарды  бекіту  немесе  үйге  кіргізу;  газды,  электр  жүйесін  ажырату,  суды  жабу; пешті  сөндіріп,  қажет  болса  қорғаныс  панаханаларына  барып  орналасу  керек.

Өндірісте  барлық  сыртқы  жұмыстарды  тоқтату,  қондырғыларды  бекіту,  агрегаттарды,  механизмдерді  ажырату  және  панаханаларға  жасырыну, ауылды  жерлерде  фермалардағы   мал  үшін  жемнің,  судың  қорын  даярлау,  панаханада  радиоқабылдағышты  тұрақты  қосып  қою керек.  Ғимарат  ішінде  болғанда  әйнек,  шыны  сынықтарынан  және  жарықшақтардан  сақтанған  жөн.  Далада  қалған  кезде  ең  жақын  шұнқырды, жел  өтінен  сақтайтын  жерлерді  іздеу  керек  немесе  жерге  етпетіне  жатады. Орманда  қалғанда  ең  жақсысы   ашық  аланға  шыққан  жөн,  нөсерлі  дауыл,  найзағай  жарқылдаған  кезде  жалғыз  тұрған  ағашқа  жасырынбаңыз,  электр  беру  желілерінің  діңгектеріне  жақындамаңыз. Дауылды  жел;  қарлы  боран  кезінде  үйден  тек  ерекше  жағдайда  ғана бірнеше  адам  болып  шығады. Шаңдық  дауыл  жақындағанда  үйде  есік  пен  терезені  нығыздап  жауып, ғимараттан    шықпаған  жөн. Үй  хайуанаттарын  қораға  немесе  ғимарат  ішіне  қамау   керек.

Егер  сіз  ауылдан  алыс  жердегі  құмдақтағы  жайылымда  болсаңыз, малды  тасаға  жасыру  қажет.  Жақын  жерде  сексеуіл,   шеңгел   тәрізді  бұталы  жерде  малды  ұстай  тұрған  жақсы.

Егер  дауыл  кезінде  елді  мекеннен  қашықта  болсаңыз,  көру  қашықтығы  азайып,  адасып  кету  қауіпі  туса,  онда  қозғалысты  тоқтату  қажет.Егер  адассаңыз,  жарақат  алсаңыз,  онда  өз  орныңызды  білдіру  мақсатында   түтіні  қатты  шығатын  матаны,  бұтаны,  көк  шөпті  жағып,  дыбыс  беріп,  алыстан  көрінетін   ашық  затты   биік  жерге  іліп,  қам  жасағаныңыз  жөн.

Егер  шаңдық  дауыл  кезінде  жапан  далада   қалсаңыз  киімдеріңізді  түймелеп,  бас  киімдеріңізді  киіңіз.  Көзіңізге  шаң  мен  тас,  қоқым  түспес  үшін  арнайы  көзілдірік  киіңіз.  Егер  қандай  да   бір  жамылғы  болса, оны  шаңнан,  суық  желден,  дененің  суынуынан   қалқа  ретінде   пайдалануға  болады.

Дауылдан,  бораннан,  буырқасыннан   кейін   құтқару  бөлімшелері  еңбекке  жарамды   тұрғындармен   бірге  жасырынған,  жарақаттанған  адамдарды  шығарып,  қауіпсіз  жерге  немесе  емдеу  мекемесіне  апарады.

Таудың  су  тасқыны.  Таудан  аққан  көп  су  аз  уақыт  ішінде  дүлей  күшке  айналып,  жолындағы  тау  тастарын,  топырақтарын  ала  төмен  құлайды.  Олардың  биіктігі  10-20 метрге,  кейде  40-50  метрге  дейін  жетеді.  Құлау  шапшаңдығы  секундына 3-5  метрді  құрайды.

Су  тасқынының   пайда  болу  себептеріне  таудағы  жауынның  ұзақ  болуын,  мұздың  кенеттен  мол  еруін, сол  жердің  топырағының  бостығын,  тас жиынтығының  көптігін  жатқызуға  болады.

Республика  бойынша  300-ден  аса  осындай  қауіпі  бар  тау  бассейіндері  бар.  Әсіресе  қауіпті  жерлерге  Іле,  Жоңғар,  Талас, Алатау,  Қаратау, Кетмен,  Тарбағатай  таулары  жатады.  Бұл  тауларда  осындай  тасқындар  жыл  сайын  болып  тұрады.

Тау  су  тасқынынан  сақтану  жолдары:

▪  Жауын  уақытында  және  жауын  өткеннен  кейін  2  күндей  тауға  шықпау;

▪  Тауда  тек  бұрын  адам  жүрген  жолдармен  жүру;

▪  Жазда  тауда  түс  қайтқанда,  күн  қызғанда  жүрмеу;

▪  Тұманды  күні  тауға  шықпау;

▪  Тауда  жүргенде  айқайламау, шуламау; (дауыс  ауаға  әсер  етеді, ауа қарды  қозғап  жіберуі  мүмкін.)

▪ Қар  басқан  тау  бөктеріне  жақындамау;

▪ Егер  тасқын  жылжып  келе  жатқанын  сезсеңіз, оның  жолынан  шығуға  тырысу.

▪  Күнделікті  теледидар, радиодан  берілетін  хабарларға   көңіл  аударып  жүру.

Су  тасқыны. Бұл  құбылыс  та   біздің  елімізде,  жерімізде  жиі  болып  тұрады. Тек  соңғы  бес жылдың  ішінде,  Атырау  обылысының   өзінде  ғана  бірнеше  су тасқыны  болды.  Бұл  өзгерістердің  барлығы  тек  табиғат  күштерімен  ғана  болып  жататын  құбылыстар.  Әсіресе,  Каспий  теңізінің  тасуынан  Құрманғазы,  Исатай  аудандары  көп  зиян  шегуде. Мал, қора,  қыстақтар, үйлер  суға  кетуде.

Жайық, Ойыл,  Эмбі  өзендерінің  суының  көтерілуінен  Қызыл-қоға,  Жылой, Махамбет  аудандары  көп   зиян  шегіп  отыр. Каспий  теңізі  мен  Жайық  өзендері  Атырау  қаласына  қауіп  төндіруде. Бұған  қарсы  облыс  басшылары  тиісті  шаралар  қолданып  (жағаны  бекіту,  елді  мекендерді   қауіпсіз  орындарға  көшіру) күрес  жүргізуде.  Осындай  жағдай  2003-2004 жж  болды. Шардара  су  қоймасында, Сырдария  өзенінің  бастауында  болып,  үлкен  материалдық   шығын  әкелді.

Су   басуы─өзен,  көл  немесе  теңіз  суының   деңгейінің  көтеріліп,  жердің  белгілі  бір  бөлігінің  су  астында  қалуы.  Ол  елді мекендердің  су  қалуына,  адам  мен  малдың  өлім-жетіміне  алып  келеді.

Көптеген  су   басудың  негізгі  себептеріне  нөсер  жаңбыр  жаууы,  қардың,  мұздықтардың  үздіксіз  еруі   жатады.

Сырғымалар, бөгеттерден,  тоғандардың  кенет  бұзылуынан  пайда  болатын  су  басу  өте  қауіпті  болады.

Судың  көтерілуінен   болатын  су  басуы   Қазақстанның  барлық   аймақтарындағы   өзендерде  болып  тұрады. Оңтүстік  Қазақстан  өзендерінде  мұндай  құбылыстар  ақпан-наурыздан, оңтүстік-шығыс  және  Шығыс  Қазақстанда  наурыз-шілдеде,  Республиканың  жазықтағы  өзендерінде- наурыз-маусым  айларында  болады.

Жаңбырдан  болатын  тасқындар  Қазақстан  аумағында  таза  түрінде  негізінен  оңтүстіктегі,  оңтүстік-шығыстағы  тау етегінде  және  ортасындағы  өзендерде,  сайларда  көктемнің  аяғында  және  жаз  мезгілінде, сондай-ақ  жазғы-күзгі  мерзімде  Ертіс  бассейіні  өзендерінде   байқалады.  Орта  таулы  аймақтардағы  жаңбыр  тасқынның  ерекшелігі  сол,  ол  белгілі  бір  жағдайларда  олардың  селге  айналуы  мүмкін.

Қума  желге  байланысты  апатты  тасқын  Қазақстан  аумағында  Орал  өзенінде  және  Каспидің  бүкіл  солтүстік-шығыс  жағалауында  болады.Атырау  мен  Маңғыстау  облыстарының  бүкіл  шаруашылық  кешеніне  орасан  зор  залал  келтірген  соңғы  жылдардағы   су  тасқыны  Каспий   теңізінің   деңгейінің  көтерілумен  ушыға  түсуде.

Кептелулер  мен  тосқауылдардан   болатын  қирату  салдары  бар  тасқынның  таралу  аудандары  Іле,  Жоңғар  Алатауының,  Шығыс  Қазақстан  өзендері  болып  табылады.  Олар  күз  бен  көктемде   мұз  жамылғысының  бұзылуы  мен  пайда  болуы  кезінде  байқалады.

Өзеннің  жоғарғы  бөлігінде  мұз   тосқауылдары  топырақ  бөгеттерінің  бұзылуы  жағдайында  тасқын  қас-қағам  сәтте  болуы  мүмкін.

Қалған  жағдайларда  су басу  қауіпіне  дер  кезінде  назар  аударуға  мүмкіндік  беретін  азды-көпті  уақыт  бар.  Алайда  қардың  көктемгі  еруі,  құбылмалы  ауа  райының  созылуы, мұз  жүрген  кезде,  қар  еріп  жатқанда  және  қолайсыз ауа  райы  кезінде  батпақтардың  үстімен  жүру  өте  қауіпті.  Су  батпақтардың  сінгіштігін   азайтады  да, батпаққа  батудың  қауіпі  туады.

Су  тасқыны  апаты  кезінде  мүмкіндігінше   төменгі  жерден  жылдам  кетіп, биік  жерлерге  көтерілу  қажет.

Елді  мекендегі  тасқын  кезінде  қауіпсіздік  көп  жағдайда   оның  алдында  жүргізілген   сақтандыру   жұмыстарымен   қамтамасыз  етіледі.

Республика  аумағындағы   көптеген  тасқындардың  судың  деңгейінің  көтерілуінің  болатындығынан  белгілі. Алдын  алу  жұмыстарының  тұтас  жүйесі  бар:  судың  басуы  болатын  аумақтағы  тасқын  судың  арнасын  бұру;  су  қоймасы,  бөгет,  тосқауыл  тұрғызу; жағаны  биіктету   және  су  түбін  тереңдету  жұмыстарын  жүргізу;  ғимараттар  мен  үй –жайларды  судан  оқшауландыру  қондырғысын  қою; қысқа  бұталы  ағаштар  отырғызу; жүзу  және  құтқару  құралдарын  жасау  және  даярлау; толқын  соққыларына  төзетін  күрделі  құрылысты  тұрғызу;  отбасының  барлық  мүшелерін  жүзуге  үйрету; қайықтың  болуы;  жақын  орналасқан  биік  жерді  білу; жақындаған  зілзала  туралы  хабарды  алуға  дайын  болу.