40-50 жылдан кейін қазақ жері шөлге айналады — профессор

Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің профессоры, биология ғылымдарының докторы Келіс Жайлыбай «40-50 жылдан кейін қазақ жері шөлге айналады, ал елдің көп бөлігі құрғақшылықта болады» деп санайды. Ғалым орны толмас зардаптарға соқтыруы мүмкін экологиялық апаттың алдын алу үшін бірқатар шаралар қабылдау қажет деп санайды.

«Құрғақшылықтың алдын алудың және оның жағымсыз салдарын төмендетудің екі қарапайым әдісі бар. Біріншіден, атмосферадағы көмірқышқыл газының тепе-теңдігін сақтау және экологиялық апаттың алдын алу үшін жану өнімдері мен көмірдің жануын азайтып, баламалы энергияны көбірек пайдалану қажет. Екіншіден, Қазақстанда емен, арша, акация, туя, үйеңкі, каштан, джида, қарағаш, терек көбірек өсіру керек. Бұл өсімдіктер фотосинтездің қуатты көзі болып табылады және ұзақ өмір сүреді» дейді Келіс Жайлыбай.

Ғалым қоршаған ортаны сақтау үшін жастарды экологиялық патриотизмге тәрбиелеу және ағаш отырғызуға жаппай адамдарды тарту қажет деп санайды. Әсіресе, бұл іске ауыл мектеп оқушылары мен ауылдық жерлерде тұратын халықты қатыстыру қажет.

«Әрбір студент, жас маман және жергілікті тұрғындар кем дегенде 5 немесе 10 ағаш отырғызып, өсіруі керек. Бұл жағдайда жылына 12 миллионға жуық ағаш көшеттері отырғызылады. Егер бұл процесс 45-50 жыл бойы жалғаса берсе, елде көптеген ағаштар өседі. Ғажап емес пе, біздің ата-бабаларымыз: «Егер сіз алдағы бір жылды ойласаңыз, егін өсіріңіз, ал келесі 100 жыл туралы ойласаңыз, ағаш өсіріңіз» деген, — дейді ғалым.

Келіс Жайлыбай «Экология» пәнін 5-6-сыныптардан бастап, мектептегі білім беру үдерісіне кіріктіру керек дейді. Жастар Қазақстандағы экологиялық ахуал туралы хабардар болып отыруы керек және мектеп жасынан бастап қоршаған ортаны қорғау қажеттілігі туралы ұдайы хабардар етіп отыруы керек.

Ғалым зерттеулерге сәйкес соңғы жылдары ғаламдық жылыну қарқыны едәуір артқанын атап өтті. Бұл ғылымда дәлелденген, қоғамдық пікірде бекітілген факт.

«Мысалы, Қызылорда, Түркістан, Жамбыл және Алматы облыстарында жаз айларында ауа температурасы 38-50 градусқа дейін жиі орнатылады. Мұндай келеңсіз жағдайлар ешқашан мұндай деңгейде болған емес. Бұл өз кезегінде елдегі азық-түлік қауіпсіздігіне кері әсер етеді. 2019 жылғы құрғақшылыққа байланысты астық өнімділігі төмендеп, жайылымдарда шөп нашар өсті. Ұлыбританиядағы Лидс университетінің ғалымдары ғаламдық құрғақшылық 2050 жылға қарай шарықтайды деп болжап отыр. Бұл құрғақшылықтың салдары Қазақстанның шөлді және шөлейт аймақтарында ауыр болады деп күтілуде. Климаттың өзгеруі тұщы су тапшылығын, қатты ыстықтан өрттің көбеюін тудырады. Құрғақшылық әр түрлі әлеуметтік мәселелерге алып келеді» дейді ғалым.