ЖТ-АҚ тұйықталған жүйенің математикалық сипаттамасы мен құрылымдық схемасы

Бұл дипломдық жұмыста конвейерлердің тәртіптердің ерекшеліктері
баяндалған.Олардың жұмыстарының әдістері қарастырылған.

ЖТ-АҚ тұйықталған жүйенің математикалық сипаттамасы
мен

құрылымдық схемасы беріледі, сондай ақ екіқозғалтқыш асинхронды
электржетектің жетілдірілген математикалық сипаттамасы мен құрылымдық
схемасы беріледі. Екіқозғалтқыш асинхронды электржетегінің басқару

жүйесінің синтез параметрлеріне есеп жығарылады.
электржетектің қозғалысының тұрақтылығы анықталады.
Конвейердің

Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімінде
техникалық қондырғыларды

пайдаланудағы еңбек жағдайын талдау, электр зарядының адамға әсері
қарастырылып, қорғаныстық жерге қосу құрылғысына және асинхронды
қозғалтқыштағы шудың деңгейіне акустикалық есеп жүргізілді.
Дипломдық жұмыстың экономикалық бөлімінде өзіндік құны, негізгі
және қосалқы жұмыстар үшін еңбек төлем бойынша шығындар, жабдық
пайдаланым бойынша шығындар, жабдыққа шығындары, жұмысшылар және
өлшеуіш аспап бойынша шығындар, материалдарға шығындар, өндірістік
бөлме қолдануы бойынша шығындар, басқа цехтық шығыны, жиынтық
өзіндік құндар, жобаның тиімділіктері көрсеткіштері есептелінді.

Аннотация

В дипломной работе изложены

особенности режимов работы

конвейеров. Рассмотрены способы их работы. Дается структурная схема и
математическое описание замкнутой системы ПЧ — АД с короткозамкнутым
ротором, а так же дается разработанная структурная схема и математическое
описание двухдвигательного асинхронного электропривода. Решается задача
синтеза параметров системы управления двухдвигательного асинхронного
электропривода. Определяется устойчивость движения электропривода
конвейера.
В разделе безопасность жизнедеятельности рассмотрены состояние
охраны труда во время использования технических установок, приведен

акустический расчет шума асинхронного двигателя,
а так же влияне

электрического заряда на человека и расчет устройства защитного
заземления.
В экономической части дипломной работы рассчитаны: Расчет

себестоимости,
Расчет затрат по заработной плате основных и

вспомогательных рабочих, Расчет затрат по эксплуатации оборудования,
Расчет затрат на оснастку, Расчет затрат по рабочим и мерительному
инструменту, Расчет затрат на материалы, Расчет затрат по использованию
производственного помещения, Расчет прочих цеховых расходов, Расчет
суммарной себестоимости, Расчет капитальных вложений, Показатели
эффективности проекта.

Annotation

In the research paper presented particular modes of pipelines. The methods
of their work. Block diagram is given and the mathematical description of a closed
system frequency converter asynchronous motor with squirrel-cage rotor, as well
as given the structural scheme and mathematical description of the twin-engine
asynchronous electric. Solve the problem of the synthesis parameters of the twin-
engine control system of asynchronous electric. Determined by the stability of
motion of the electric conveyor.
In the life safety of the state of labor considered during use of technical
facilities, given the acoustic noise calculation of the induction motor as well as the
influence of the electric charge per person and payment device the protective earth.
In the economic part of the thesis are calculated: Costing, Costing Wage
main and auxiliary workers, Costing Equipment Regulations Costing snap Costing
on working and measuring tools, calculation of the costs of materials, calculation
of costs for the use of industrial premises calculation other shop expenses,
calculation of the total cost, calculation of capital investments, Performance
Indicators Project.

Мазмұны

Кіріспе
1. Конвейердің Технологиялық процесімен құрылымдық
сипаттамасы
1.1 Жабдықтың құрылымдық сипаттамасы
1.1.1 Конвейерлердің құрылымын сипаттау
1.2 Технологиялық процестің сипаттамасы
1.3 Конвейердің электр жетегі
1.3.1 Жиілікті түрлендіргіш
1.3.2. Асинхронды қозғалтқыш
1.3.2.1 Жұмыс принципі
2. Технологиялық процесін математикалық моделдеу
2.1 ЖТ-АҚ Тұйықталған жүйелер жиілік реттейтін функционалдық
және құрылымдық сұлбасы
2.1.1 ЖТ-АҚ тұйықталған жүйенің математикалық сипаттамасы
2.1.2 Екіқозғалтқыш электржетектің басқару жүйесінің
құрылымдық схемасы.
2.2. Динамикадағы конвейердің екіқозғалтқыш асинхронды
электржетектің математикалық сипаттамасы
2.3 ЭВМ ге Конвейрдың екіқозғалтқыш асинхронды
электржетегінің басқару жүйесінің синтез параметрлері
2.4 Конвейердің екіқозғалтқыш асинхронды электржетектің
жылдамдықтың тұрақтылығы
3 Өміртіршілік қауіпсіздігі
3.1.Техникалық қондырғыларды пайдаланудағы еңбек жағдайын
талдау.
3.1.1 Конвейерде жұмыста адамдың денсаулыққа және өмірге
зиянның ұрулары ықтимал себептері және олардың сақтап қалудағы
әдістер
3.1.2 Конвейердің жұмыстары бақылаудың элементтері
3.1.3 Түйіндердің қоршауы және конвейердің басқаруы
3.2 Асинхронды қозғалтқыштағы шудың деңгейіне акустикалық
есеп жүргізу
3.3 Электр зарядының адамға әсері
3.3.1 Қауіпті және зиянды факторлар
3.3.2 Қорғаныстық жерге қосу құрылғысына есеп жүргізу.
4. Экономикалық бөлім
4.1. Өзіндік құн есептеу
4.1.1 Негізгі және қосалқы жұмыстар үшін еңбек төлем бойынша
шығындар
4.1.2 Жабдық пайдаланым бойынша шығындардың есеп айырысуы
4.1.3 Жабдыққа шығындардың есептелуі
4.1.4 Жұмысшылар және өлшеуіш аспап бойынша шығындардың

10
11

11
12
17
19
19
24
28
29
29

30
33

36

38

43

47
47

48

49
49
50

53
54
55
59
60
61

62
63
64

есептелуі

4.1.5 Материалдарға шығындардың есептелуі
4.1.6 Өндірістік бөлме қолдануы бойынша шығындардың есептелуі
4.1.7 Басқа цехтық шығыстардың есептелуі
4.1.8 Жиынтық өзіндік құндар есептеу
4.2 Іргелі салулардың есептелуі
4.3 Жобаның тиімділіктері көрсеткіштері
Қортынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
64
65
66
67
67
68
70
71

Кіріспе

Кен байыту өндірістерінде және құрылыс жүйесінде еңбек өнімділігін
арттырудың ең негізгі бағыттарының бірі болып жүк тасымалдаудың
тиімділігін жоғарылату жолдары яғни өнімділігі аз ескірген конвейерлерді
өнімділігі жоғары түрімен алмастыру болып табылады.
Кейінгі жылдары конвейер жүйелерін есептеу әдістерін жетілдіру
салаларында едәуір прогреске қол жеткізілді. Өндіріс жағдайларына
байланысты конвейерлерді нақты есептеу және таңдап алудың талдамалы
әдістері әзірленіп, кеңінен қолданылуда жобалау сапасы мен деңгейін едәуір
арттыруға, тиімділігі жоғары есептеу техникасы мен математикалық үлгілеу
әдістерін қолдану мүмкіндік туғызды.
Таспалы конвейерлердің жұмыс қабілеттілігін берілген сенімділігі
және төзімділігі негізінде қамтамасыз ету, динамикалық жүйенің шығатын
сипаттамалары болып саналатын күші бар жүктемелері бойынша жүзеге
асырылады. Аталған мәселе бойынша жүргізілген зерттеулер әр қилы және
олардың негізділігі кездейсоқ үрдістерді теориясы қолдану арқылы
қуатталады. Бұл кезде шығатын жүктемеге тау жыныстары кесектерінің
конвейер элементтерімен өзара әрекет ету реакциясы ретінде соққылы
импульстардың кездейсоқ үздіксіз жүйелелігі қабылданады. Конвейерлердің
жұмыс органында жүктің дұрыс жайласуына тау жынысы құрамындағы
кесектердің біркелкі еместігі себеп болып, олардың таспа үстінде
орналасулары тиеу процесіне байланысты болып келеді де, кесектердің
таспада жатуы механикалық қасиеттеріне сәйкес келеді.
Қозғалтқыш электржетектің басқару жүйесінің басты талаптарының
бірі ол қоздырушы әсерлерге және қуат үнемдеуге сезгіштікті азайтуын
қамтамасыз ету.

Дипломдық жұмыс орындау барысында келесі негізгі мәселелер жүзеге
асырылды:
— конвейердің технологиялық процесімен құрылымдық сипаттамасын
қарастырамыз;
— конвейердің энергиясын үнемдейтін бір қозғалтқышты электржетек;
— басқару жүйесін жетілдіру;
— синтез параметрлері (таңдау);
— екіқозғалтқыш асинхронды электржетек жылдамдық тұрақтылығы;
— өмір тіршілік қауіпсіздігі және экономикалық бөлім қарастырылды.

1. Конвейердің технологиялық процесстері және құрылымдары

1.1 Жабдықтың құрылымдық сипаттамасы

Жетек — конвейерді және жүкті тартатын машиналарды қозғалысқа
әкеледі. Ленталы конвейердің қажетті тартылыс күші лента және барабан
бетінде пайда болатын үйкеліс күшінен пайда болады.

5

Тнаб

4

5

3

2
1

Тсб

Тнаб
1.1 сурет — Ленталы конвейер жетегінің сұлбасы
4
3
Тсб
қозғалтқышты редуктормен жән
муфтадан 2 тұрады. Ленталы конвейерлерде жетектердің келесі түрі болады:
негізгі бір барабанды (жеке) және негізгі екі барабанды.

а)

1

б)

2

а — бірбарабанды; б — екі барабанды.
1.2 сурет — Ленталы конвейердің жетек түрлері

Жетек 1 қозғалтқыштан, 3 редуктордан, 5 барабаннан жә
2е редукторды барабанның білігімен қосатыне2
н
1

Жетек конвейердің сол жағынан да, оң жағынан да болуы мүмкін. Екі
барабанды жетекті қолданғанда жетек барабандарының арасындағы
қашықтықты ескеру қажет. Ауыр жүктелген конвейер немесе алыс
қашықтықтағы жергілікті және сызықты қарсылықты өту үшін лента қатты
тартылуы қажет. Осындай жағдайларда конвейердің бір барабанды жетегі
тиімді емес болады. Сондыктан конвейердің бір күштік элементіне арналған,
бір бірімен сәйкес жұмыс істейтін көпбарабанды жетекті қолдану тиімді
болып табылады.
Қисық ленталы конвейерлердің жетегінде тежегіш қолданады. Ол
жетекті қозғалтқыш сөнген кезде жүктің ауырлық күшінің әсерінен лентаның
өз еркімен кері қозғалуын сақтайды.

1.1.1 Конвейерлердің құрылымын сипаттау

Бұрандалы конвейер — науашадан және онда орнатылған архимедті
бұрандадан тұрады, сусымалы (борпылдақ) заттар үшін қолданылады.
Арқанды конвейер науашадан және (сымды, сақиналы) науашаның
ішіндегі қалыптаспаған материалдарды (мысалы, тас көмір) қозғайтын
металл дисктері бекітілген арқаннан тұрады.
Тербететін конвейер тербелетін қисық беттер бойынша сырғанайтын
немесе тербелетін ұсақ нысандар үшін қолданылады.
Шөмішті конвейерлер. Конвейердің жүк таситын бөлігі шөміш болып
табылады, олардың осі орта нүкте бойынша өтеді, бұл сусымалы
материалдарды (көмір, қиыршық тас, қоқыс, клинкер) тасымалдау үшін
олардың тербелуіне мүмкіндік береді; шөміштер саңылаусыз
жабындылармен орнатылады.
Пластикалы конвейер. Конвейердің жүк таситын органы тілімдері
болып табылады. Тізбекті қатпарлы конвейер өзара арнайы пластикалық
немесе тот баспайтын тізбектің тілімдерімен қойылған екі параллель
тізбектен тұрады.
Пневматикалық конвейерлер. Конвейердің күші ауа ағынымен
қамтамасыз етіледі, жабық контейнерлерді ауыстыратын түтіктерден тұрады.
Сусымалы материал ауа ағымында ауысады.
Дөңгелекті конвейер каркаста бекітілген дөңгелектерден тұрады, жеке
роликтер іске қосыла алады немесе каркас қисық орналасады. Гравитациялы
дөңгелек конвейерлер үлкен қатты нысандарда қолданылады.
Жонатын (қырлары бар) конвейерлер науашадан және оның үстінде
жылжитын сусымалы материалдардың қырнауыштарынан тұрады, олар
сақиналы тізбекте бекітіледі. Жүктен босату конвейердің соңында немесе
науашадағы саңылауларда жүзеге асады.
Арбашалы конвейер ағымдық желілердегі қайнатылатын және
жиналатын түйіндерді тасымалдау үшін қолданылады. Арбашалы конвейерді
қолдану кезінде оларды жинау-қайнату жабдықтарын жөндеу үшін
арбашаның тұғырнамасын пайдаланған дұрыс [6].
Ленталы конвейерларды агломерациялық фабрикаларда,

металлургиялық заводтардың цехтарында, жылу станцияларында сусымалы
жүктерді тасымалдау үшін қолданады ( 3 сурет ).

2,7 — барабан, 1 — созылмалы станция, 6 — жетекті станция, 5 — иілгіш
ленталар, 3 — жүктемелі құйғыш, 10 — қозғалтқыш, 11 — тіректі дөңгелек.
1.3 сурет — Ленталы конвейер

2 және 7 барабандар арасында созылмалы 1 және жетекті 6
станцияларда иілгіш ленталар орнатылған 5. Барабан 2 ,жүктің 9 әсерінен
лентаны алдын ала созады. Бұл созылу жетекті станция барабанынан
тартылыс күшінің жіберілуін қамтамасыз етеді.
Жоғарғы жұмыс және төменгі бос тармақтар лентасының иілуін жою
үшін тас жол бойына тіректі дөңгелектерді 11 орнатады. Жетекті станция
барабаны редуктор 8 арқылы қозғалтқышпен 10 байланыстырылған.
Тасымалданатын жүк лентаға жүктемелі құйғыш 3 арқылы беріліп
соқамен 4 түсіріледі.
Лентаның қозғалыс жылдамдығы 1,5 — 3 мс болғанда ленталы
конвейердің ұзындығы 2- 3 км дейін және лента ені 2 м жетуі мүмкін.
Мұндай конвейердің жұмыс өнімділігі 700 тоннасағатқа дейін жетеді.
Ленталы конвейерлер тек көлденең жазықтықта жүк тасымалдау үшін
ғана қолданылмайды.Жүктің төгілуі мүмкін кезде иілу бұрышы 20° ауыстыру
кезінде ленталы жонғыш конвейер орнатады.
Адамдарды тасымалдау үшін конвейердің өзге түрі — эскалатор болып
табылады.Эскалаторлардағы тасушы мүше-жетектегі сатылармен
жабдықталған және созылмалы станциялардағы жұлдызшаларды ұстайтын
тұйықталған тізбек.
Машинажасау және автомобильді зауыттарда ағымдық желілер аспалы
конвейерлермен жабдықталған.Жүкті қамтитын заттар монорельс бойынша
қозғалатын шарнирлі каткаларға қосылған.Каткаларға тартылыс күші
қозғалтқыштан жетек станциясының жұлдызшасы арқылы тізбекпен
жіберіледі.
Аспалы конвейердің ерекше түрі-арқанды жол, оны жолаушыларды
және жүктерді тасымалдау құралы ретінде қолданады.
Мұндай жолдарда монорельс ролін арнайы тіректерге асылған арқан

атқарады. Қозғалтқыштан тартылыс күші жүк тасушы аспапқа жетекті және
созылмалы станцияның қосымша арқаны арқылы арқан жолымен
жеткізіледі.Көп жағдайда өндірістік процесстерге жалпы технологиялық
циклмен бір ағын тасымалдаушы жүйесіне (АТЖ)біріккен конвейерлер тобы
қызмет көрсетеді. Мысалы,металлургиялық өндірісте қоспа қалыптасу
процессі ( 4 сурет). АТЖ конвейерлер бірнеше параллель (2 және 3, 6 және 7,
9 және 10 конвейерлері) немесе дәйекті (5, 4, 1) тізбектер қалыптастыруы
мүмкін.Мұнда созылмалы мүше конвейерлерінің қозғалысы келісілген болу
керек, қарсы жағдайда технологиялық процестің бұзылуы мүмкін, бұл
шығарылатын өнімнің сапасын төмендетеді. Мұны болдырмау үшін АТЖ
іске қосылғаннемесе тоқтатылған кезде қозғалтқыш конвейерінің қосылуы
белгілі бір ретпен орындалуы тиіс. 2 суретте көрсетілгендей, бірінші болып
М1 қозғалтқышы қосылу керек,одан кейін М4, М8, М2, М3, М5, М9, М10,
М6, М7. Егер қозғалтқыштар М3, М5, М2, М4, М9, М10, М8, М6, М7, М1
реттіліктермен сөнген жағдайда,АТЖ тоқтатылуы үйіндінің қалыптасуынсыз
болады және компоненттердің тұрақты құрамының сақталуын қамтамасыз
етеді.
Ұзындығы үлкен бойлық жолдарда конвейерлері тізбектей орналасқан
АТЖ қолданылады (4 сурет)

1.4 сурет — Тізбектей орналасқан АТЖ

Конвейерлер тағайындалуы мен қолдану аймағына байланысты әртүрлі
шарттарда,соның ішінде жағымсыз жағдайларда да:ашық ауада, 1000 м
асатын теңіз деңгейіндегі биіктікте(кен қазушы кәсіпорындардың ленталы
конвейерлері,биік таулы арқан жолдар), сонымен қатар жоғарлатылған

ылғалдылықпен,ластанумен, қоршаған ортаның жоғарғы температурасымен
сипатталатын активті заттар жұбын құрайтын ғимараттарда пайдаланылады
(бояғыш және кептіргіш желі,термиялық цехтер). Бұл — электржабдықтардың
механизмдері үшінкөрсетілген шарттардың орындалуын қанағаттандыратын
түрін анықтайды. Оныңқауіпсіздік пен қызмет көрсету
қарапайымдылығына,жұмыс сенімділігіне қатаң талаптар қойылады.Ол
бірінші кезекте жетекті қозғалтқыштарға қатысты болад. Оларда ережеге
сәйкес жабық орындалу мен жоғары іске қоск моменті болуы тиіс.
Карьерные лента сияқты конвейерлер конструкция бойынша жер асты
лента сияқты конвейерлерден аз айырмашылығы болып жатыр, бірақ өз
параметрлер бойынша маңызды айырмашылығы болып жатыр. Қазіргі
карьерные лента сияқты конвейерлер бойынша жұмсақ 30 тыс вскрыше дейін
өнімділік қамтамасыз етіп жатыр. М3ч, дейін 3000 мм лентаға енге алып
жатыр, қозғалыстарға жылдамдыққа дейін 5 — 6 мс және еріксіз келтірудің
едәуір үлкен қуаты және конвейерге ұзындыққа ставе бір. Карьерным лента
сияқты конвейерлерге пайдаланымда ерекше шарттарға күшке жарастықты
кейбір конструктивтік ерекшеліктер. Конвейерлерде синтетикалық тал
жіптерден төсемдермен сияқты ленталар қолданып жатыр, солай
резинотросовые. Пайдаланымнан тағайындаудан және шарттардан
тәуелділікте лента сияқты конвейерден бола бастап қатты қатты орындап
жатыр немесе топсалы роликоопорами) және арған роликоопорами) топсалы.
Жоғарғы жұмыс тармақта 2000 мм дейін енде ленталарда бүйірлеу роликті
көлбеуден бұрышпен 3-роликовые тіректер орнатып жатыр 30 — 45°, көп кең
ленталар үшін 5-ролик тіректер қолданылады.
Жеке секцияда жылжымалы конвейерде жүк тиеу және түсіру
құрылымдар, және жылжымалы орын үшін орын ауыстыру үшін қызмет
көрсеткен собою рельсмен арасында бірлескен. Роликті бас тараптармен
жүрексіннің орналасқан трактор передвижчика — турнодозера — басып
қалып жатыр немесе рельс қайырманың және жаңа сызыққа конвейер
жылжытады. Аудару конвейерлердің конструктивтік ерекшелікпен түсіру
арбасынан көмегімен става ұзындығы бойынша әр түрлі нүктелерінде
олардың жүк түсірулері мүмкіндік келіп жатыр. Түсіру және арбалар
барабандары ауытқытқыш жынысты шешу мүмкіндік беретін топсаға
лентада құрастырады және отвалообразователя консольға қабылдауыға оның
алып беру керек. Түсіру арба бойынша сол бекітілген става рельс обе тарап
бойынша жатқызған жылысып жатыр шпалдарға, не және става конвейердің
секциялары. Тұрақты магистралдіқ және көтергіш конвейерлердің шеткі
станциялар іргелерде құрастырып жатыр. Конвейерлерде қолайсыз

климаттық шарттарда төбемен жабып жатыр,
орнатып жатыр

неотапливаемых немесе жылытхатын галереяларға.
Жүктеуші және түсіру құрылымдарда конвейерлерде қойылған жүкке
сыналауға және тоқтап тұруға рұқсат етілмейді. Есепті нормалардың үстінен
конвейердің жүктеуі рұқсат етілмейді. Конвейерден жүктің құлауы рұқсат
етілмейді немесе басқа конвейерге бір конвейерден тасыхатын жүкке
берілулерге орындарда машиналар немесе машинаны.
Қолдан даналанатын жүктермен жүктехатын конвейерлердің қабылдау

бөлігі, көлденең орналасқан болуға тиісті немесе жүктеулерге тарапқа көп
емес 5° көлбеумен конвейердің көлбеген бөлімшеге.
Көлбеген болатын конвейерлерде еріксіз келтіруде ауытқуда жүкпен
кері бағытта грузонесущего элементтің өздігінен орын ауыстыру рұқсат
етілмейді немесе трассалар тік бөлімшелер. Неприводные конвейерлер
қозғалатын жүк жылдамдық төмендету үшін шектеуші тіреулерге және
құрал-саймандарға түсіру бөлікте алуға (роликті, диск сияқты) тиісті.
Конвейерлер, таситын ыстық жүктер. Күйіктерден қызмет етуші
қызыметшінің қорғаулар құралдары алуға тиісті.
Бір жағынан жіберу үшін тозаң тәрізді арналған конвейерлер, паро-
пыле-,, және газовыделяющих жүктерді, жабдықтауға тиісті
пылеподавляющими немесе шаңда ерекшелеулерге орындарда шаң тұтқыш
жүйелермен, қосқа ерекшелеулерге орындарда жергілікті тарту желдетуге
қарсылық білдірулермен немесе газа ерекшелеулерге орындарда
аспирациялық құрылымдар қосу үшін жергілікті сорғандармен.
Ылғалды жүктердің бір жағынан жіберуі үшін арналған конвейерлер,
қаптармен жабылған болуға тиісті немесе орындарда қалқандармен
брызгообразования ықтимал.
Конвейерлердің периодты сылаулары орындар қорғайтын
құрылымдарсыз алусыз түсінікті болуға тиісті.
Барабандардың диаметрлері максимал үлкен (шектердегі ақылды)
болуға тиісті. Диаметрде айдаушы барабанда әдетте көбірек, холостого 20%
40% ауыткуы. Ең төменгі диаметрлерде ленталарда беріктікте үлкен
қорларда төсемдерден қаңқадан және саннан кездемеден тәуелділікте ең
төменгі мүмкін диаметрлер бойынша 40% бар нормаларға шамамен төмендей
алады. Ленталарға 100-150 мм көбірек ендерге әдетте барабандардың
ұзындығы.
Ерекше мән футерлеу алып жатыр айдаушы барабанды (ал жақсы
барлығын). Футерлеу ленталардың жақсы ортаға дәл келтіруге мүмкіндік
туғызып жатыр, ерекшелікке олардың көшірулері. Бастапқы көшіру —
барабанда қылаң беру ерекшелік үшін жүктелмеген ленталар керілістер
үлкеюі, қосымша ұзартқа алып келіп жатыр, не конвейерлік ленталар жаңа
ұштастырулар өткізу талап ете алады.
Конвейердің бола бастап орнықты қамтамасыз етіп жатыр, жүкпен
ленталар негізгі тура қозғалысы. Трассадан қатты ауытқуда, қиғаштануларға
табанды, жүк барабандардың қиғаштануларға лентадан жабағыланып жатыр,
ортаға дәл келтіру оның мұмкiн емес.
Жүк алдыңғы конвейерден конвейерге түскен жүктеуші (қабылдау)
құрылым өзі тартпа жиі ұсынып жатыр немесе агрегатты. Тартпа конвейерлік
лента ен бойынша түсетін жүктің ағын қалыптастырып жатыр. Жүктеуші
тартпа — екпінді жүктемелер және сырғанау лентаға тамаша жоғары оның
әсерлерге жүкке лентаға түсетін огибании роликоопор ленталар тозулары
негізгі көзі.
Жүктен тұрақты жабысқақ бөлшектерден лента жұмыс тарап тазарту
үшін тазарту усройства арналған. Құрылымдардың қолдануылары негізгі
шартпен тасымалдағыш лента барлық ен бойынша бөлшектердің максимал

ықтимал алып тастауы келіп жатыр. Ленталар тазарту бойынша
құрылымдардың жиыны болып жатыр. Мебиуса топсамен ленталар
төңкерілумен тазартулар өте тиімді әдісі, бірақ ол лентаның дәл орындауын,
биік сенімділіктерін талап етеді, әсіресе тоғысқан жерді.
Нақты шарттарда конвейерлердің конструкцияы роликоопор, ортаға
келтінетін металлдық бөтен заттар шығару үшін электромагниттердің
қоюмен қиындап жатыр көлденең екпіндерде ленталардың аулағыштармен.
Әлі бір лента сияқты транспортерден ең негізгі параметрлерден
конвейерлік ленталар қозғалыстар жылдамдығы келіп жатыр. Үлкен
жылдамдық лентаның енін төмендетеді және қолдайтын мөлшерлер және
салмақ азайтып жатыр және транспортердің басқа бөлшектердің. Егер лента
кең болса, біресе сондай реніштіктердің максимал құтылуға болады.

1.2 Технологиялық процестің сипаттамасы

Үздіксіз қозғалыстағы машиналардың әрекеті берілген жолда жүкті
тиеу мен жүктен босату үшін үйілген немесе даналанған жүктерді тоқтаусыз
ауыстырумен сипатталады.
Тасымалданатын үйілген жүк машинаның тасушы элементінде түгел
массасымен немесе бір біріне жақын қашықтықта орналасқан тоқтаусыз
қозғалатын жұмысшы түтікшелі -ожау қорапшасында жеке мөлшерде
орналасады.
Жекеленген жүктер үздіксіз ағынмен берілген ретпен бірінен соң бірі
тасымалданады.Мұнда жүк тасушы машина элементінің жұмысшы және бос
(кері) қозғалысы бір уақытта болады.Жүкті үздіксіз ауыстыру, жүкті босату
және тиеу үшін аялдаманың жоқтығы, жұмыс элементерінің бос және жұмыс
әрекетінің бірігуі сияқты маңызды қасиеттері үздіксіз тасымалдау
машиналарына жоғары өнімділік береді. Бұл жүк ағындары үлк ен
кәсіпорындар үшін өте маңызды. Мысалы, заманауи ленталы конвейер бір
минутта алты теміржол вагондарын тиеуді қамтамасыз етіп, ашық өндірісте
20 000 тсағ көмірді тасымалдай алады.
Ленталы конвейердің тарту элементі тоқтаусыз (тұйықталған)
тасымалдауыш лента болып табылады. Лента жетекті барабанның құралдары
бойынша мотор-редуктормен іске қосылады.
Тас көмірді, борды, әкті және әктастарды тасымалдау үшін
қолднылады.
Лента жетекті барабан арқылы мотор-редуктормен іске қосылады.
Ленталы конвейерлер үздіксіз қозғалатын механизмдер класына
жатады. Олар үшін механизм жұмысының статикалық режимі маңызды
болып табылады және іске қосылу мен тежелу аз жүргізіледі. Бұндай
конвейерлер жоғары өнімділігімен және жұмыс кезіндегі сенімділігімен
ерекшеленеді. Олар тау-кен және көмір өнеркәсіптерінде, құрылысқа
борпылдақ (сусымалы) материалдарды тасымалдау кезінде кеңінен
қолданылады.

Конвейердің қозғалысы кезінде жетекті қозғалтқыш барлық қозғалатын
элементтердегі үйкеліс күштерімен белгіленген статикалық жүктемені,
сонымен қатар конвейердің көлбеу бөлігіндегі тасымалданатын жүктің
ауырлық күшін құраушысын жеңу керек. Үйкеліс күші айналатын
элементтердің мойынтіректерінде, тірек катоктары мен дөңгелектердің
жалғасу орнында, күштік элементтерде және қозғалатын элементтердің саны
көп болған кезде пайда болады.
Ленталы конвейерлерді пайдалану шарттары әр түрлілігімен
ерекшеленеді: тропиктердің ыстық және ылғалды климаттан минус
температура кезінде қатаң шарттардағы жұмыстарға дейін. Ленталы
конвейерлерді негіз болатын үш бөлімге бөлуге болады. Олар: басты, орта
және соңғы. Негізгі тасымалдаушы және күштік орган ретінде беті тегіс
резеңкематалы ленталар қолданылады. Лентаның жоғарғы тармағы көп
жағдайда науалы болып келеді (науалы дөңгелектіректерді қолдану
есебімен). Лентаның жоғарғы тармағының жүктемесі конвейердің соңғы
бөлігінде орналасқан жүктемелі құрылғылармен (немесе бірнеше
құрылғылармен) жасалады.
Конвейерді жеңілдету жетекті (негізгі) барабан арқылы жүзеге асады.
Көп жағдайда конвейердің орта бөлігіг жеңілдету қажет, сонда барабанды
жүктен босату арбашасы қолданылады. Конвейерлі лента фрикционды жетек
арқылы іске қосылады. Конвейердің жетегі өзара ақырын жүрісті муфтамен
қосылған жетекті барабаннан және жетекті механизмнен тұрады. Жетекті
механизм қозғалтқыштан, редуктордан және оларды қосатын муфтадан
тұрады.
Конвейерлі лента дөңгелек тіректерде орналасады: лентаның жоғарға
тармағы жоғарыда (науалы немесе түзу), төменгі тармағы төменгі түзуде.
Жетекті барабанның лентанмен фрикционды байланысын қамтамасыз ету
лентаны керу құрылғыларымен керу арқылы жүзеге асады. Керме
құрылғылары бұрандалы, арбашалы және вертикальды болуы мүмкін.
Сонымен қатар, ленталы конвейерде оның жұмысын
автоматизациялауқұралдары бар: орталықтандыратын дөңгелекті тіреулер,
лентаның кесілуіне және шығуына қарсы құрылғылар.
Жетекті барабан және керме құрылғылары өз тіреулеріне орнатылады,

ал дөңгелек тіреулер
өздері орналасатын тіреудің орта бөлігіне

орналастырылады. Көп жағдайларда лентаның төменгі тармағын
кронштейнмен бірге тіреулерде орнатылатын түзу жоғарғы дөңгелек
тіреулермен сүйеу керек.
Лентаны жүктен жеңілдету лентаның қозғалыс жылдамдығына және
жетекті барабанның диаметріне тәуелді, негізгі барабан арқылы жүк
ағынының еркін құлау траекториясы бойынша жүргізіледі.
Қабылдау құрылғыларын дұрыс орнату үшін жүктен жеңілдетудің
арнайы шарттарына қисық тұрғызу немесе басқа тасымалдау құралдарына
шамадан тыс жүкті тиеу қажет.
Ленталы конвейерлерді аралық жеңіледту үшін түсіру құрылымдары
қолданылады. Үйінді жүктер мен дара жүктерді тасымалдау кезінде сақалы
түсіргіштер кеңінен қолданылады. Олар қатты қозғалмайтын қақпақ түрінде

немесе жетекті механизмі бар қозғалмалы лента түрінде орындалады. Түсіру
соқасы жүкті түсіру орнында стационарлы орнатылады және жан жағына
лақтырылады [7].

1.3 Конвейердің электр жетегі

1.3.1 Жиілікті түрлендіргіш

Жиілікті асинхронды қозғалтқыш жиілігі 50 (60) Гц бір фазалы
айнымалы токты немесе торапты үш фазалы токты және жиілігі 1 Гц 800 Гц
дейін бір фазалы немесе үш фазалы токты түрлендіру үшін арналған.
Өндірісте түрлендіргіш-генератор тәртібінде жұмыс істейтін фазалы роторы
бар асинхронды қозғалтқыштың конструкциясын сипаттайтын
электроиндукция типті жиілікті түрлендіргіштер және электронды түрдегі
түрлендіргіштер шығарылады.
Өнеркәсіпте электрлік индукция түріндегегі жиілікті түрлендіргіштер
шығарылуда. Олар құрылымы бойынша фазалық роторы бар асинхронды
қозғалтқыш болады. Генератор — түрлендіргіш және электронды түрдегі
түрлендіргіш режимінде жұмыс істейді.
Электронды түрдегі жиілікті түрлендіргіштер асинхронды
қозғалтқыштардың жылдамдығын бір қалыпты реттеу үшін немесе жиіліктің
шығысында электрлік кернеуді құру есебімен синхронды қозғалтқыштар
үшін қолданылады. Қарапайым жағдайларда кернеуді және жиілікті реттеу
Vf сипаттамасына сәйкес орындалады. Көбірек жетілген түрлендіргіштерде
векторлы басқару болады.
Электронды түрдегі жиілікті түрлендіргіш — бұл түзеткіштен тұратын,
өндірістің жиіліктің айнамалы тогын тұрақтыға түрлендіретін, қадет жиілік
пн амплитуданың тұрақты тогын айнымалыға түрлендіретін құрылғы.
Шығыс тиристорлары (GTO) немесе транзисторлары (IGBT) электр
қозғалтқыштарының қорегі үшін қажет токпен қамтамасыз етеді.
Қозғалтщқыш пен түрлендргіш арасындағы шығыс кернеуінің пішінін
жақсарту үшін дроссель орнатылады, ал электромагнитті бөгеттерді азайту
үшін ЕМС сүзгісі орнатылады.
Құрылғы және әрекет принципі
Жиілікті электронды түрлендіргіш сұлбалардан тұрады. Олардың
құрамына электронды кілттер режимінде жұмыс жасайтын тиристор немесе
транзистор кіреді. Басқау бөлігінің негізінде күштік электронды кілттермен
қатамасыз ететін, сонымен қатар қосымша тапсырмалардың көбін шешетін
(бақылау, тексеру, қорғау) микропроцессор болады.
Электрлік жетектің жұмыс принципіне және құрылымына байланысты
жлікті түрлендіргіштерді екі классқа бөледі:
1. Тікелей байланысы бар.
2. Тұрақты токтың аралық түйіні анық көрсетілген.

Түрлендіргіштердің әр класында өзіндік артыөшылықтары мн
кемшіліктері болады. Ол олардың қай салада рационалды қолданылуын
анықтайды.
Тікелей байланысы бар түрлендіргіштерде электрлік модуль
басқарылатын түзеткіш түрінде болады. Басқару жүйесі тиристорлар тобын
кезекпен ашады және қозғалтқыштың орамаларын қоректендіргіш торапқа
қосады.
Түрлендіргіштегі шығыс кернеуі кіріс кернеуінің кесілген синусоид
бөліктерінен қалыптасады. Бұндай түрлендіргіштердегі шығыс кернеуінің
жиілігі қоректендіргіш тораптың жиілігіне тең немесе жоғары бола алады. Ол
0 ден 30 Гц дейінгі ауқымда болады және қозғалтқыштың айналу жиілігін аз
ауқымда басқарады. Бқл шектеу бұндай түрлендіргіштерді технологиялық
параметрлерінің реттеу ауқымы кең, заманауи жиілікті реттеуіштерде
қолдануға болмайтынын көрсетеді.
Бекілмейтін тиристорларды қолдану басқарудың күрделі жүйесін қажет
етеді. Бұл түрлендіргіштердің құнын жоғарылатады. Түрлендіргіштің
шығысындағы кесілген синусоид жоғары гармониканың көзі болып
табылады, бұл электр қозғалтқыштарда қосымша шығындарды, электрлік
машинаның қызуын, моментің төмендеуін, қоректендіргіш торапта өте қатты
бөгеттер тудырады. Өтемдік құрылғыларды қолдану габариттердің, массаның
құнын жоғарылатады және ПӘК жүйесін төмендетеді.
Заманға сай жиілікті реттеу модулдерінде тұрақты токтың түйіні анық
көрсетілген түрлендіргіштер кеңінен қолданылады. Бұл класстағы
түрлендіргіштерде электрлік энергияның екі есе түрленуі болады: тұрақты
амплитуда мен жиілігі бар кірісті синусоидалы кернеу түзулеткіште
түзуленеді, сүзгімен сүзіледі,тегістеледі,одан кейін инвертормен өзгеретін
жиілік пен амплитудағы ауыспалы кернеуге түрленеді.Энергияның екі есе
түрленуі КПД төмендеуіне және тікелей байланыстағы
түрлендіргіштіңмассалы-габаритті көрсеткіштердің нашарлауына
соқтырады.
Ауыспалы синусоидалы кернеуді қалыптастыру үшін электр
қозғалтқыштардың орамдарында берілген пішіндер бойынша электрлі кернеу
қалыптастыратын автономды инвенторды пайдаланады (ережеге сай кең —
импульсті модуляция әдісімен).Инвенторлардағы электронды кілттер ретінде

бекітілетін GTO тиристорлар,
жетілдірілген GCT, IGCT, SGCT

модификациялары және IGBT оқшауланған қақпашалары бар биполярлы
транзисторлар қолданылады.
Тікелей байланыс сұлбасы сияқты жиіліктің тиристорлы түрлендіргішінің
басты артықшылығы жалғастырмалы жүктеме мен импульсті әсерлерге
шыдай отырып,үлкен тоқтар мен кернеулермен жұмыс істей алуы болып
табылады. Олар IGBT транзисторларындағы түрлендіргіштерге қарағанда
жоғарырақ КПД ие (98% дейін).
Жиіліктің түрлендіргіштері электр энергия сапасының төмендеуіне
әкелетін қоректік тораптардағы жоғарғы гармоника тоқтарын
қалыптастырушы сызықты емес жүктеме болып табылады.
Электр қозғалтқыштар үшін жиілікті түрлендіргіш.

Жиілікті түрлендіргішті қолданудың техникалық аспектілері
Қазіргі кезде,асинхронды қозғалтқыш электр жетектерінің негізгі
құрылғысы болып табылады.Оларды басқару үшін жиілікті түрлендіргіш —
ШИМ реттеуіші бар инвентор қолданылады.Мұндай басқару көптеген
артықшылықтарға ие,сонымен қатар техникалық шешімдер таңдау кезінде
қиыншылықтар тудырады. Оларды анығырақ талдап көреміз.
Жиілікті түрлендіргіштің қуатын таңдау.
Жиілікті түрлендіргіштің қуатын таңдау кезінде электр қозғалтқыштың
қуатына ғана емес , сонымен қатар қозғалтқыш пен түрлендіргіштің
номиналды тоғына негізделу керек.Жиілікті түрлендіргіштің көрсетілген
қуаты оны стандартты 4 полюсті асинхронды электр қозғалтқышпен
пайдалануға қатысты.

1.5 сурет — Асинхронды қозғалтқыш

Нақты жетектерде көп аспектілер болады. Олар жетектің тоқ
жүктемесінің өсуіне әкеледі, мысалы, іске қосу кезінде.Ортақ жағдайда
жиілікті жетекті қолдану бірқалыпты іске қосылу есебімен механикалық
және тоқ жүктемесін төмендетуге мүмкіндік береді. Мысалы, іске қосу тоғы
номиналдыдан 600% -дан 100-150% дейін төмендейді.
Төмендетілген жылдамдықтағы жетектің жұмысы
Жетекті түрлендіргіш 10:1 жылдамдығында реттеуді қамтамасыз ете
алғанмен, қозғалтқыш өз желдеткішінің төменгі айналымдағы қуатында
жұмыс жасағанда жетіспеуі мүмкін. Қозғалтқыштың температурасын
қадағалап, мәжбүрлі желдетуді қамтамасыз ету қажет.
Электромагнитті үйлесімділік
Жиілікті түрлендіргіш жоғарғы жиілікті гармониктердің күшті көзі
болғандықтан, қозғалтқыштарды қосу үшін минималды ұзындықтағы
экрандалған кабельді пайдалану керек.Мұндай кабельдің төсемшесін басқа
кабельдерден кем дегенде 100 мм қашықтықта жүргізу қажет.Бұл нысананы

минималдайды. Егер кабельдерді қиып өту керек болса, онда қию 90 градус
бұрышта жасалады.

1.6 сурет — Жиілікті түрлендіргіш

Жиілікті түрлендіргіш қамтамасыз ететін бірқалыпты іске қосылу
керекті генератордың қуатын төмендетуге мүмкіндік береді.Мұндай іске
қосылуда тоқ 4-6 есе төмендегендіктен,генератор қуатын ұқсас сандарға
бірнеше есе төмендетуге болады.Сонда да генератор мен жетектің арасында
жиілікті жетектің шығыс релесімен басқарылатын түйістіргіш орнатылуы
тиіс.Бұл жиілікті түрлендіргішті қауіпті асқын кернеуден қорғайды.
Үш фазалы түрлендіргіштің бір фазалы тораптан қорегі.
Үш фазалы жиілікті түрлендіргіштер бір фазалы тораптан қоректенуі
мүмкін, бірақ олардың шығыс тоғы номиналдының 50% аспауы қажет.
Электр энергиясымен ақшаны үнемдеу.
Үнемдеу бірнеше себептермен жүреді.Біріншіден, косинус фидің 0,98
мәніне өсуіне дейін, яғни максималды қуат пайдалы жұмысқа
қолданылса,минимум шығынға кетеді.Екіншіден, оған жақын коэффициент
қозғалтқыш жұмысының барлық тәртібінде шығады.
Жиілікті түрлендіргішсіз асинхронды қозғалтқыштар аз жүктемелерде
0,3-0,4 косинус фиге ие.Үшіншіден, қосымша механикалық реттеулердің

қажеті жоқ (жапқыш,кедергіш,вентиль,тежегіш және т.б.), бәрі электронды
жолмен жасалады. Мұндай реттеу құрылғысында үнемдеу 50% жетеді.
Бірнеше құрылғыларды синхронизацияллау
Жиілікті жетекті басқарудың қосымша кірістерінің негізінде
конвейерде процестерді синхронизациялауға немесе бір шамалардың өзгеру
қатынасын басқаларға байланысты белгілеуге болады. Мысалы, білдек
шпинделінің айналу жылдамдығын кескіш берілісінің жылдамдығына
тәуелді етуге болады.Процесс тиімді болады, өйткені кескіштің жүктемесі
өскенде беріліс керісінше кемиді.
Желіні жоғарғы гармоникалардан қорғау.
Қосымша қорғаныс үшін қысқа экрандалған кабелдерден басқа желілік
кедергіштер және шунтталған конденсаторлар қолданылады. Кедергіш одан
басқа тоқты қосқандағы лақтырысты шектейді.
Қорғаныс класын дұрыс таңдау
Жиілікті жетектің қарсылықсыз жұмысы үшін сенімді жылу әкеткіш
қерек. Егер жоғарғы класты,мысалы, IP 54 және одан жоғары қорғанысты
пайдаланса, онда мұндай жылу әкетуге жету қиын немесе қымбат
болады.Сондықтан төменгі класты модулдерді қоятын және жалпы желдету
мен салқындатуды қамтамасыз ететін жоғарғы класты қорғаныстың жеке
шкафын қолдануға болады.
Электр қозғалтқыштардың бір жиілікті түрлендіргішке параллель қосу.
Шығындарды азайту мақсатында бірнеше электр қозғалтқыштарды
басқару үшін бір жиілікті түрлендіргішті пайдалануға болады. Оның қуатын
барлық электр қозғалтқыштардың жинақталған қуаттарынан 10-15%
қорымен таңдау керек. Оның үстіне моторлы кабелдердің ұзындықтарын
минималдау қажет және моторлы кедергішті мүмкіндігінше қойған дұрыс.
Жиілікті түрлендіргіштердің көпшілігі жиілікті жетектің жұмысы
кезінде түйістіргіштердің көмегімен қозғалтқыштарды қосып,ажыратуға жол
бермейді. Ол тек қана жетектің тоқта деген пәрменінен кейін болады.
Реттегіш функцияларының тапсырмалары
Қуат коэффициенті, пайдалы әсер коэффициенті,қайта жүктеу
мүмкіндігі, реттеудің бір қалыптылығы сияқты электр жетек жұмысының
максималды көрсеткіштерін алу үшін жиілікті түрлендіргіш шығысындағы
кернеу мен жиіліктің өзгеруі арасындағы қатынастарды дұрыс таңдау керек.
Кернеудің өзгеру функциясы жүктеме моментінің сипаттамасына
тәуелді.Тұрақты момент кезінде электр қозғалтқыш статорындағы кернеу
жиілікке пропорционалды реттелуі тиіс(скалярлы реттеу UF =
const).Желдеткіш үшін UF*F = const басқа қатынас алынады. Егер жиілікті 2
есе ұлғайтсақ, онда кернеуді 4 есе ұлғайту қажет (векторлы
реттеу).Қиындатылған функциялы реттегіштері бар жетектерде бар.
Реттегіш электр жетекті жиілікті түрлендіргішпен пайдаланудың
артықшылықтары.
КПД жоғарылауымен энергия сақтаудан басқа мұндай электр жетек
басқарудың жаңа сапасын алуға мүмкіндік береді.Бұл шығын туғызатын

және
тежеу жүйесінің сенімділігін төмендететін,

жапқыш,кедергіш,ысырма,реттегіш клапандар және тағы басқа қосымша

механикалық құрылғылардан бас тарту негізінде
көрсетіледі.Тежеу,мысалы,электр қозғалтқыш статорындағы электромагнитті
аумақтың кері айналуы есебінде жүзеге асады.Жиілік пен кернеу арасындағы
функционалды тәуелділікті ғана ауыстыра отырып, механикасына ештеңе
өзгертпестен басқа жетек аламыз [9].

1.3.2. Асинхронды қозғалтқыш

Асинхронды қозғалтқыш синхронды жылдамдыққа қарағанда азырақ
жылдамдықпен айналатын ауыспалы тоқ машинасы.Қозғалмайтын бөлік-
статордан және қозғалатын -ротордан тұрады. Асинхронды қозғалтқыштың
үш фазалары кең тараған.Статордың жігінде жұлдызша немесе үшбұрышпен
жалғанған үш бөлек орамдардан(фазаалар)тұратын үш фазалы орам
салынған.
Бұл орам үш фазалы тоқпен қоректенгенде синхронды жылдамдықпен
айналатын магнитті өріс қалыптасады.

1.7 сурет — Қозғалтқыш орамасының жалғану түрлері

Магнитті желілер статордың ішінде орналасқан ротордың орамасын
кесіп өтеді. Роорды магнитті желілердің кесунің әсерінен электр қозғауушы
күштер пайда болады. Бұл күштер моменттің пайда болуын белгілейтін және
айналатын магнит өрісімен әрекет ететін ротор орамасында тұйықталған ток
тудырады. Соның әсерінен қысқа тұйықталған ротор айналатын магнит
өрісінің бағытына айналады. Асинхронды қозғалтыштың әрекет принципі
ротор айналымдарының саны айналмалы магнит өрісінің айналымдар санына
сәйкес келмейтінінде, ротор айналымының саны аз болады. Ротордың статор
өрісінен артта қалуы пайызбен көрсетіледі (2 -5%). Ротор орамасының
жұлдызша қосылған үш фазасының соңы ротормен бір осте айналатын үш
контакті сақинаға 1 біріккен.Сақиналар бойынша 2 іске осу реостаттарымен
3қосылған қозғалмайтын щеткалар сырғиды. Құрылымының және қызмет

көрсеттуінің қарапайымдылығына қарай асинхронды қозғалтқыштан кең
таралған.
Үш фазалы асинхронды қозғалтқыштар электрлік энергияны
механикалыққа түрлендіргіш болып табылады. Өзінің қарпайымдылығына,
құнының төмендігіне және жоғары сенімділігіне байланысты аинхронды
қзғалтқыштар кең қолданысқа ие. Олар барлық жерде қолданылады, бұл
қазғалтқыштардың ең кең тараған түрі. Олар әлемдегі қозғалтқыштардың
ортақ санынан 90%шығарылады. Асинхронды электр қозғалтқыш әлемдік
өнеркәсіпте техникалық жаңалық ашты.
Асинхронды қозғалтқыштардың кең қолданылуының себебі пайдалану
қарапайымдылығынан, арзандығына және сенімділігіне байланысты.
Асинхронды қозғалтқыш бұл айнымалы токтың электрлік энергиясын
механикалық энергияға түрлендіру үшін арналған асинхронды машина.
Асинхронды деген сөздің өзі бір уақыта емес дегенді білдіреді. Сонымен
қатар, асинхронды қозғалтқыштарда статордың магнит өрісінің айналу
жиілігі ротордың айналу жиілігінен жоғары екені көрсетіледі. Асинхронды
қозғалтқыштар айнымалы токтың тораптарынан жұмыс істейді.

1.8 суретте: 1 — білік, 2,6 — мойынтіректер, 3,8 — мойынтіректі қалқандар, 4 —
табаншалар, 5 — желдеткіштің қаптамасы, 7 — желдеткіштің қанатшасы, 9 —
қысқа тұйықталған ротор, 10 — статор, 11 — шықпалар қорабы.

1.8 сурет — Асинхронды қозғалтқыш

Асинхронды қозғлтқыштың негізгі бөлігі статор (10) және ротор (9)
болып табылады.
Статор цилиндр пішінді болады және сблоат табақшалардан құралады.
Статордың жүрешелеріндегі ойықтарында орамалы ымнан жасалған
статордың орамасы орнатылған. Ораманың остері бір біріне 120° бұрышта
жылжытылған. Берілетін кернеуге байланысты орамалардың соңы үш бұрыш
немесе жұлдызшаға қосылады.

1.9 сурет — Қозғалтқыш орамасы

Асинхронды қозғалтқыштың роторлары екі түрлі болады: қысқа
тұйықталған және фазалы ротор.
Қысқа тұйықталған ротор болат табақшалардан жасалған жүрекше
түрінде болады. Бұл жүрекшенің ойықтарына ерітілген алюминий құйылады,
соның нәтижесінде сақиналармен тұйықталатын оқтауша қалыптасады. Бұл
құрылым «тор» деп аталады. Қуаты жоғары қозғалтқыштарда алюминийдің
орнына мыс қолданылады. Тор ротордың қысқа тұйықталған орамасынан
тұрады.

1.10 сурет — Қысқатұйықталған ротор және «тор»

Фазалық ротор стратордың орамасынан айырмашылығы жоқ, үш
фазалы орамадан тұрады. Көп жағдайларда фазалық ротордың орамасы
жұлдызшаға қосылады, ал бос жағы контактті сақиналарға келтіріледі. Бір
біріне сақиналы қосылған щеткалардың көмегімен ротордың орама тізбегіне
қосымша резистор енгізуге болады. Бұл ротор тізбегінің активті кедергісін
өшеу үшін қажет, себебі бұл үлкен іске қосу токтарының азаюына әкеледі.

фазалық ротор туралы фазалы роторы бар асинхронды қозғалтқыш
мақаласынан оқуға болады.

1.11 сурет — Фазалық ротор

1.3.2 Жұмыс принципі

Статор орамасына кернеуді жіберу кезінде әр фазада жіберілетін
кернеудің жиілігімен бірге өзгеретін магнит ағыны пайда болады. Бұл магнит
ағындары уақыт бойынша және кеңістік бойынша бір біріне 120°
жылжытылған. Нәтиже шығарушы магнит ағыны айналмалы болады.
Статордың нәтиже беруші магнит ағыны айналад және ротордың
өткізгіштерінде ЭҚК құрады. Ротордың орамасында тұйықталған электр
тізбегі болғандықтан, онда ток пайда болады, ол өз кезегінде статордың
магнит ағынымен әрекет етеді және қоғзалтқыштың іске қосу моментін
тудырады. Ротордың тежеу моментінің мәніне жетеді және содан кейін одан
аса бастайды, сол кезде ротор айнала батайды. Сол кезде сырғу пайда
болады.
Сырғу s — бұл пайыздық қатынаста n2 статорың айналу жиілігіне
қарағанда статордың магнит өрісінің синхронды жиілігі n1 көп екенін
көрсететін шама.
Сырғу бұл өте маңызды шама. Уқыттың бастапқы моментінде ол бірге
тең, бірақ ротордың n2 айналу жілігінің өсуіне байланысты жиіліктердің
салыстырмалы айырмашылығы n1-n2 аз болады, соның әсерінен ротор
өткізгіштеріндегі ток және ЭҚК азаяды, бұл айналу моментінің төмендеуіне
әкеледі. қозғалтқыш білікке жүктемесіз жұмыс істегендегі, бос жүріс
режимінде сырғу минималды болады, бірақ статикалық моменттің өсуіне
байланысты ол sкр — критикалық сырғу шамасына дейін өседі. Егер
қозғалтқыш бұл мәннен асып кетсе, онда қозғалтқыштың аударылуы мүмкін,
оның әсерінен оның жұмыс тұрақсыз болады. Сырғу мәні 0 ден 1 дейінгі
ауқымда жатыр, ортақ мақсаттағы асинхронды қозғалтқыштар үшін ол
номиналды режимде — 1-8 % құрайды.
Ротордың айналуын тудыратын электромагнитті момент пен тежеу
моменті арасындағы тепе-теңдік болған жағдайда қозғалтқыштың білігінде
шамалардың өзгеру процесі тоқтатылады.

Асинхронды қозғалтқыштың
жұмыс принципі ротордың магни

өрісіндегі статор мен токтардың айналмалы магнит өрісінің өзара әрекетінде.
Яғни, магнит өрісінің айналу жиілігі әр түрлі болса, айналу моменті пайда
болады. [8]

2. Технологиялық процесін математикалық моделдеу

2.1

ЖТ-АҚ Тұйықталған жүйелер

жиілік

реттейтін

функционалдық және құрылымдық сұлбасы

Конвейерден екі қозғалтқыш элетржетегнің екеуі бір біріне ұқсас
болғандықтан алдымен бірқозғалтқышты электржетегті қарастырамыз.

ЖТ-АҚ [1] тұйықталған жүиесінің
функционалдық сұлбасы 2.1

суретте көрсетілген.

Сурет 2.1 ЖТ-АҚ тұйықталған жүиесінің функционалдық сұлбасы.

2.1 суреттен көріп отырғанымыз АҚ және жиіліктер басқархатын ЖТ
түрлендіргіштен басқа, жалпыланған функционалдық сұлба реттеуіштер Р
және датчиктер Д айнымалы элетржетегінен тұрады.
Әсерлер бағдарлаушысылар u y реттеуіштерге … жалғасы