Шетел тілі мұғалімінің кәсіптік және педагогикалық дамуы

Мазмұны
Кіріспе … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 3
1. Әдіскерлік шеберлік … … … … … … … … … … … … … … … … … … 5
1.1 Педагогикалық шеберлік және мұғалім тұлғасы … … … … … … … … .5
1.2 Педагогикалық шеберлікті қалыптастыру және жетілдіру … … … … … .8
2. Шетел тілі мұғалімі. Шеберлік және жеке тұлға … … … …, … … … .. … ..12
2.1 Шетел тілі сабағының ерекшеліктері … … … … … … … … … … … ..12
2.2 Шетел тілі мұғалімі — мәдениетаралық коммуникацияны ұйымдастырушысы … … … … … … … … … … … … … … … … … … …19
2.3 Шетел тілі мұғалімінің кәсіптік және педагогикалық дамуы … … … … 23
Қорытынды … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …29
Пайдаланған әдебиеттер тізімі … … … … … … … . … … … … … … … ..31

Кіріспе
Қазіргі уақытта мектепте шетел тілін оқыту мәселесі өзекті болып табылады. Дәстүр бойынша, педагогикалық қызметтің жетістігі педагогиканың білімі, оның тақырыбы және оның әдіснамасына иелік етуіне байланысты деп саналады. Соңғы онжылдықта психологтар табыстың бір бөлігі мұғалімнің сыныпта өзара түсіністік, сенім, қарым-қатынас жасау, даму, шығармашылық қарым-қатынастарды қалыптастыру мүмкіндігіне байланысты екенін дәлелдеді.
Курстың қысқаша мазмұны. Мұғалімнің кәсіби компетенттілігі педагогикалық қызметті орындауға дайындық ретінде. Кәсіби педагогикалық қызметтегі мұғалімнің жеке басының қалыптасуы. Біздің зерттеуімізде студенттерді-болашақ шетел тілі мұғалімдерін — кәсіби дайындау өзіне студенттердің жалпы және арнайы білімдерді игеруді және оларды тәжірибеде қолдануды, болашақ кәсіби қызметінде қолдануға тура келетін танымдық, тәжірибелік сипаттағы кәсіби міндеттерді табысты орындау үшін біліктер мен дағдыларды игеруді, болашақ лингвист үшін маңызды кәсіби қасиеттерінің қалыптасуын қосады.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Мұғалім — ең алдымен жоғары дәрежедегі тұрақты моральдық және психологиялық-педагогикалық даярлықты қажет ететін еңбектің бірі. Нағыз мамандық иесі деп оқушылардың ойы мен жүрегіне жол тапқан педагогтық шеберліктің қыр-сырын меңгерген ұстазды айтады. Бұл қасиет оның жеке басының ерекшеліктерінен көрінеді: білім дәрежесі; озық әдістемені меңгеруі; мақсат-бағыттылығы; ғылыми тілмен сөйлеу мәдениеттілігі.
Курстық жұмыстың мақсаты: Шетел тілі мұғалімнің практикалық іс-әрекетіндегі әдіскерлік шеберлік мәселелері.
Курстық жұмыстың міндеттері:
oo педагогикалық шеберлікке қойылатын талаптарға тоқталу;
oo педагогикалық шеберлік компоненттеріне тоқталып, оларға сипаттама беру;
oo кәсіби-педагогикалық іс-әрекетті — педагогикалық шеберліктің қалыптасуының негізі ретінде қарастыру;
oo педагогикалық шеберліктің негізі ретінде — педагогикалық қарым-қатынас стильдері мен түрлерін қарастыру.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі: Мұғалім іс-әрекетіндегі педагогикалық әдеп пен шеберлік мазмұны мен міндетін жүзеге асыру жүйесі.
Курстық жұмыстың зерттеу пәні: Қазіргі қоғамдағы әдіскерлік шеберлік ұғымын сипаттау.
Зерттеу әдістері: тақырыпты зерттеу барысында қолданылған педагогикалық және психологиялық әдебиеттерге, ғылыми мерзімді басылымдарға ғылыми талдау жасау, педагогикалық эксперимент өткізу, анкета және интервью әдістері қолданылды.
Зертеу жұмысының теориялық маңыздылығы педагогикалық шеберлік бойынша шетел тілі мұғалімін жеке тұлға ретінде қарастыру.
Зертеу жұмысының практикалық маңыздылығы шетел тілі мұғалімінің әдіскерлік шеберлігін шыңдау арқылы білім беру.
Зерттеу көздері: Зерттеу мәселесі бойынша педагог — ғалымдардың әлеуметтанушылардың, психологтардың еңбектері; ҚР Білім беру туралы Заңы; білім беруді дамыту тұжырымдамасының педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы теориялары, ұлттық тәлім-тәрбие туралы ғылыми зерттеулер мен теориялық әдебиеттері негіздеріне сүйеніп жасалған.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жумыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорыгындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспе бөлімінде осы тақырыптың көкейкестілігі, оқу-тәрбие процесінің бірізділігі, оны зерттеуге ат салысқан ғалымдардың еңбектерінің щндылығы қарастырылды. Зерттеу жұмысының ғылыми аппараты, мақсаты, міндеттері әдістері объектісі мен пәні көрсетілді.

1. Әдіскерлік шеберлік
0.1 Педагогикалық шеберлік және мұғалім тұлғасы
Жаңару жолындағы Қазақстанға жаңаша ойлайтын, өмірге көзқарасы — тың, нарық жағдайында тірішілік етіп, жумыс істей алатын барынша білімді адамдар қажет. Бұл жағдай Қазақстанның ақыл-ой және шығармашылық әлеуетін қалыптастыру, рухани-адамгершілік мәдениеті жоғары шығармашыл тұлға тәрбиелеу керектігін көрсетеді.
Қазіргі қоғамдағы мұғалім — шығармашылық дамуға, ұшқыр ойлауға қабілетті, мемлекеттің даму бағыттарын терең түсінетін маман, ол кәсіптік қызмет міндеттерін жүйелі түрде көре білуі, мақсат қоя алуы және жемісті еңбек нәтижесіне ұмтылуы тиіс. Ең алдымен, мұғалім — адамгершілігі өте жоғары тұлға, ол адамзаттың биік идеалы әрі оның маңыздылығының критерийі болған, болып қала да бермек. Қазіргі әлеуметтік-зкономикалық жағдайдағы мұғалімнің адамгершілік мәдениетінің маңыздылығына ерекше назар аудара отырып белгілі орыс философы Н.Бердяевтің мына бір сөзін еске түсіру орынды тәрізді: «Өмірдің биік мақсаттарына зкономикалық немесе әлеуметтік емес, рухани мақсаттар жатады. Халықтың улылығы, оның адамзат тарихына қосар үлесі мемлекеттің күш-қуатымен де, экономикасының дамуымен де емес, рухани мәдениетімен анықталады» [1].
Адамгершілік дегеніміз не? П.Кропоткиннің анықтауынша, бұл өз бойыңнан адамдық қасиеттерді сезіну, сол қасиеттерді сақтап өмір сүруге ұмтылу, жағымсыз іс-әрекетіңе қиналу — мұның барлығы адам табиғатының ортақ ажырамас ерекшелігі».
Бүгінгі күнде қаталдық белең алып, рухани салаға көзқарас ауытқуына байланысты, мектеп оқушысын тәрбиелеудегі адамгершілік қағидалар да біртіндеп маңсұқ етілуде. Біз әлеуметтік қатынастар мен құндылықтардың үйлесімі бұзылғанына оқушы жастардың адамгершілік мәдениетінің апатты түрде құлдырауына куә болып жүрміз. Бүл жағдайдағы бірден бір тірек — өмірдің адамгершілік критерийлері.
Қоғамның адамгершілік күштерін қалпына келтіруге түрткі болатын негізді табу және өскелең ұрпақты тәрбиелеудің сыннан өткен этикалық бағдарларына күш салу бұл жағдайдағы маңызды міндет болып табылады. Оқушылардың, студенттердің білімділік, тәрбиелілік дәрежесі сияқты. олардың адамгершілік мәдениетінің дамуы да көптеген факторлар мен шарттарға, оның ішінде педагоггің адамгершілік мәдениетіне байланысты.
Мұғалімнің кәсіби біліктілігін шыңдаудың үздіксіздігі оның шығармашылық қабілетінің дамуының кепілі және өзіндік жеке педагогтік тәжірибесінің дамуының алғы шарты болып табылады. Ұстаздың кәсіби шеберлігінің негізі [2]:
Біріншіден: мұғалімнің өмірге көзқарасы, оның идеялық нанымы.
Екіншіден, пәнді жетік білуі, ойын оқушыларға толық жеткізу үшін жан-жақты қасиеттерді бойына сіңіруі, моральдық нормаларды білуі.
Үшіншіден, оқьпу мен тәрбиелеудің әдіс-тәсілдерін міндетті түрде меңгеруі тиіс. Педагог көп біліп қана қоймай, сол білгендерін оқушыға бере білуі қажет.
Ұстаз шеберлігінің төртінші құрамды бөлігі педагогикалық әдеп деуге болады.
Сонымен, педагогтік шеберлік — тек қана мұғалімнің жалпы жан-жақты және әдістемелік сауаттылығы ғана емес, ол — әр сөзді оқушыға жеткізе білуі, олардың толық қабыл алуын, толғанып бойға сіңіруін үйретуі.
Педагогикалық шеберліктің тағы бір көрінісі — мұғалімнің шығармашылық іс-әрекеті, яғни оның тұлға ретінде жеке-даралығы және адамның индивид ретіндегі кейбір ерекшеліктерінің өзгеріске ұшырауы. Осыдан шығарар қорытындымыз: әрбір педагог мұғалім мамандығын таңдап алған соң, ол жауапкершілігін бірге ала жүруі керек. Ұстаз өз пәнін ғана емес, дүние сырын, қоғамдағы өзгерістерді, адам мінездерін, өнердің қуат әсерін білетін жан болуы қажет.
Біздің ойымызша, инновациялық технологиялар оқытуды ізгілендіру, яғни оқу құралдарын оқушылардың өздігінен танымдық іс-әрекетінде пайдалануға көмектеседі. Оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін пайдаланудың шарттарының өзі мұғалімнің әрдайым ізденісте, өздігінен білім алудың жағдайын туғызады. Ол педагогикалық шарттарға: инновациялық ізденіс қажеттілігі; инновациялық әдіс-тәсілдер жайлы білім; инновациялық әдіс-тәсілдерінің тиімді жолдарын қарастыру; инновациялық әдістерді меңгеру; инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану және білім беруді ұйымдастыру формалары; инновациялық әдіс-тәсілдерінін нәтижесінің болуы; инновациялық әдіс-тәсілдердің озық тәжірибелерін бекіту жатады. Инновациялық іс-әрекетті басшылыққа ала отырып, педагогикалық шеберліктің басқа құрауыштарының маңыздылығын жоққа шығармаймыз [3].
Адам қажырлы еңбегімен табиғатты өзгертсе мұғалім жалпы жасампаз еңбегімен жаңа адамды қалыптастырып, дамытып, жетілдіріп өмірге дайындайды. Оқушыларын тек біліммен қаруландырып қана қоймай, назарын, білгендерін жадында сақтауға, қабілетін, ойлауын, тіл шеберлігін ұштауға, дүниеге деген құштарлығын, өмірге деген көзқарасын дұрыс қалыптастырып, ықыласын, сенімін, төзімділігін, іскерлігін, ізденімпаздығын тағы басқадай танымдық қасиеттерін жетілдіріп, адамгершілігі мол азамат етіп тәрбиелеуді өзінің өмірлік мақсаты, ізгілік мұраты деп санайды.
Талант деген сөзді әркім әр түрлі ұғынуы мүмкін. Талант көбіне, ақын — жазушылырда, әртістерде, өнер адамдарда кездеседі. Ал, мұғалім болу — талант па, ол әркімнің қолынан келе бермей ме? — деген сұрақ туады. Ұстаздың барлығы талант болып тумайды. Егер кез келген мұғалім ынта — ықылас қойып, табандылық танытатын болса, өз бетімен көп еңбектенсе, идеялық жағынан сенімді, саяси жағынан есейген азамат болса, өз пәнін жақсы білсе, оқытудың әдістемесін меңгеріп, бала психологиясын жете білсе, педагогикалық техниканы қалыптастыра алса, педагогикалық шеберлікке жету қасиеттеріне ие бола отырып, педагогикалық кәсіпті меңгерсе, педагогикалық әдепті бойына сіңірсе, онда талантты, шебер ұстаз бола алады [4].
Педагогикалық шеберлік — ұстаздық талантпен тығыз байланысты. К.Д.Ушинский: Педагогика теориясын қаншама жетік білгенмен, педагогикалық әдептің қыр — сырын меңгермейінше бұған оның оның қолы жетпейтіндігін, — айтады [5].
Педагогикалық шеберлік — тек қана мұғалімнің жалпы, жан — жақты және әдістемелік сауаттылығы ғана емес, ол — әр сөзді оқушылырға жеткізе білу, олардың толық қабыл алуы. Ұстаздық шеберлік: 1) мұғалімнің өмірге көзқарасы, оның идеялық нанымды, моральды бойына сіңірген адам екендігі; 2) пәнді жетік білген, ойын толық жеткізетін және оқушылардың бойында әдеп, әдет, дағды сияқты моральдық нормаларды сіңіре білгендігі; 3) оқыту мен тәрбиелеудің әдіс — тәсілдерін меңгерген, білгенін қызықты да, тартымды өткізе алатын, педагогикалық әдеп пен талантын ұштастырған адам ғана шеберлікке ие болады. Педагогикалық шеберлікте педагогикалық техника деп аталатын мәселеге мән беріледі. Мұғалім әр сөзін дұрыс сөйлеп, нық айтуы тиіс, оның жүріс — тұрысы, қозғалысы, отырып — тұруы оқушыларға ерсі болмайтындай дәрежеде болуы керек.
Педагогикалық шеберліктің негізі — балалардың өз еркімен дамуына жол ашу, оқу — тәрбие процесінде оқушылармен педагогикалық ынтымақтастықтар жұмыс атқарудың формаларын, әдістерін дамыту, шәкіртке деген қамқорлық пен сүйіспеншілікті арттыру педагогикалық шеберліктерінің басты сипаты болып табылады.

1.2 Педагогикалық шеберлікті қалыптастыру және жетілдіру
Болашақ ұстаздың педагогикалық мамандыққа өзін-өзі бағыттап, жұмысты ұйымдастыруы педагогикалық шеберлік негіздерін білумен шарттас. Бұл саланы зерттеуші ғалымдардың пікірінше педагогикалық шеберлік мынадай жүйелерге бөлінеді:
— педагогикалық іс — әрекеттегі гуманистік бағыттылығы;
— педагогикалық кәсіби білгірлігі;
— педагогикалық іс- әрекеттеке бейімділігі;
— педагогикалық техникасы.
Бұл аталған педагогикалық шеберлік жүйелері бір-бірімен тығыз байланыста жүзеге асады [6].
Зерттеу жүргізген ғалымдардың пікірінше, педагогикалық шеберлік жөніндегі ғылыми — зерттеу пайымдаулар мыналар:
— пеадагогикалық мақсаттылық, бағыттылық;
— тәрбие мен білім беру ісінің нәтижелілігі;
— әдістерді, құралдарды қолдана білудегі үйлесімділік;
— іс — әрекет мазмұнының шығармашылық сипат алуы.
Сонымен қатар әлеуметтік — қоғамдық өмірдің жаңаруына байланысты кәсіптік педагогикалық шеберлік деңгейіде дамуы тиіс. Педагогикалық кәсіптік шеберлікті дамыту міндеттер:
1. Педагогикалық білім бірлігі;
2. Педагогикалық кәсіпке бейімділігі;
3. Ситуацияларды меңгеру;
4. Балалардың психологиялық жағдайын меңгеру.
Педагогикалық техника педагог шеберлігінің элементі ретінде. Педагогтің өзін-өзі тәрбиелеу және кәсіби шеберлігін қалыптастыруы. Тұтас педагогикалық процесті басқарудағы мұғалім шеберлігі Педагогтің сөзі тәрбиелік ықпал ету мен мағлұмат беру құралы ретінде. Педагог сөзі мен коммуникативтік іс-әрекет. Педагогтің сөйлеу мәдениеті. Мұғалімнің жеке атақ, абыройын, беделін қалыпта Кәсіптік шеберліктің құрамдас бөлігі педагогикалық қарым-қатынас. Педагогикалық қарым-қатынастың формасы — коммуникативті іс-әрекет. Педагогикалық қарым-қатынас және оның ұжым мен тұлғаның дамуына ықпалы. Педагогикалық қарым-қатынастың негізгі элементі педагогикалық этика. Педагогикалық этика — әдептілік — педагог қатынасы Студенттердің өзіндік және ғылыми зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру [6].
Білім мен шеберлігі артып тұрған маман әрқашан да сұранысқа ие болатыны айтпаса да түсінікті. Көпшіліктің жоғары білім мен жоғары біліктілік ұғымдарын ажырата білмейтініөкінішті. Жоғары білім алып шыққан азаматтардың барлығы жоғары білікті дей алмаймыз. Білім мен білікті болашақ мамандардың мәртебесін көтерсе, оған қол жеткізу тек оқу-әдістемелік бірлестіктердің жаңа технологиялары арқылы жүреді.
Мұғалім үшін кәсіби шеберлікке жету, өз мамандығының данышпаны болу бір күнде пайда болатын күнде дүние еместігін біз жақсы түсінуіміз керек және өмір бойы іздеушілікті, зерттеушілікті талап ететін мамандық екенін анық аңғарғанда ғана толық нәтижеге жете аламыз.
Мұғалімнің әрбір сөзі ісі, қимылы, аяқ алысы, жүрісі, көзқарасы психологиялық және ізгілік тұрғысынан шәкірт жүрегінен үлкен орын алады.
Сондықтан әрбір ұстаз үшін оқу мен тәрбие үрдісін ұйымдастыруда мол білімділікті, ақылдылықты, дұрыс іскерліктер мен дағдыларды қолдану қажет етеді.
Халқымыздың ғасырлар бойы армандап, екі ғасыр тоғысында қол жеткізген бақыты — ол біздің тәуелсіздігіміз. Оның ірге тасының мықты болып қалануы ұрпаққа берілетін білім мен тәлімді тәрбиеде. Ал ол ұстазға жүктелетін ауыр міндет [7].
Бүгінде мұғалімнің белгілі-бір құрлымдарға деген жеке қатынасын көрсететін педагогикалық ұстанымдарының анықталуы әдістемелік қызметтің қалыптасуында маңызды рөл атқарады.
Атап айтқанда:
-мамандықтың, педагогикалық ғылымның мәні, мағынасы, құндылығы және мақсатынақатынасы ( өзін маман ретінде сезіну);
-білім берудің мазмұнына қатынасы ( маман мәртебесін ұғыну )
-білім алушыға өз өмірінің субьектісі, білім берудің мақсаты мен құндылығы ретінде қатынасы (ізгілікті — тәрбиеші болуы)
-әріптестеріне қоғамның кәсіби өкілі ретінде қатынасы (өзін қызметкер және ойлап шығарушы ретінде сезіну)
-өзін дамып келе жатқан және шығармашыл тұлға ретінде қатынасы
(өзін зиялы тәрбиелеуге және сақтауға тырысу, сұхбаттасуға шығуы)
Сондай-ақ әдістемелік қызметті жаңарту қазіргі мұғалім бойында қалыптасатын құзыреттілікке де тікелей байланысты.
Шетел тілінен білім берудегі түпкі мақсат — екінші тілдік тұлғаны қалыптастыру, яғни, қос тілді, қос мəдениетті меңгерген білім алушыны даярлау деген тұжырымға саяды. Ал мақсаттың негізін білім, мағлұматтар, біліктер, қабілеттер жəне құзыреттер құрайды. Осы орайда білім беруде құзыреттілік əдісін басшылыққа алу көкейкесті мəселеге айналып отыр. Бұл мəселенің ойдағыдай шешімі шетел тілін оқыту мазмұнын анықтауда терминдер жүйесін нақтылау əрекетімен тығыз байланысты.
Құзыреттілік пен құзырет ұғымдары педагогикалық қызметкерлердің біліктілігі мен кəсіби шеберлігін бағалау барысында жиі қолданылғанымен, қазіргі уақытқа дейін аталмыш ұғымдардың толымды əрі нақты мағынасы берілмеген, сонымен қатар қос ұғымның өзара ара жігі де ажыратылмаған.
Кәсіби лингвистикалық білім берудің негізгі мақсаты — деңгей мен бағдарға сәйкес келетін, еңбек нарығында бәсекеге қабілетті, өз мамандығын жетік меңгерген және қызметінің сабақтас облысында еркін бейімделетін, үнемі кәсіби тұрғыдан өсуге, әлеуметтік кәсіби мобильділікке дайын білікті маман дайындау. Заманауи білім беру жағдайы кәсіптік дайындық мәселелерін шешуге бағытталған келесі тұжырымдамалармен көрсетілген: тұлғалық бағытталған (Д.А. Белухин, И.А. Зимняя, В.В. Серикова, И.С. Якиманская және т.б.), білім беру үрдісінің мазмұны, түрлері және ұйымдастырылуына мәнмәтіндік ыңғай табу (А.А. Вербицкий), оқыту-тәрбиелеу үрдісіне тұтастық тәсілдеме (Ю.К. Бабанский), технологиялық тәсілдеме (В.Д. Шадриков), шығармашылық тәсілдеме (В.А. Кан-Калик). Жоғарыда аталған тәсілдемелер лингвист студенттерді кәсіби дайындау процесінде өзара байланысты және өзара шарттасқан. Студенттерді лингвистикалық дайындау ерекшелігін ескере отырып келесі тәсілдемелерді атап өту қажет: біліктіліктік, мәдениеттанушылық, лингвоелтанушылық, лингвистикалық, коммуникативтік, әлеуметтік-мәдени тәсілдеме [8].
Лингвисттерді кәсіби дайындаудың бұл тәсілдемелерін талдау шетелдік білім беруде тілдік және әлеуметтік-мәдени білімдер, сөйлеу, әлеуметтік-лингвистикалық және әлеуметтік-мәдени біліктері мен дағдылары сияқты құрауыштары туралы барлық ғалымдардың пікірлері бір-біріне сәйкес келетінін көрсетеді [9].

2. Шетел тілі мұғалімі. Шеберлік және жеке тұлға
2.1 Шетел тілі сабағының ерекшеліктері
Қазіргі кезде мектептерде шетел тілін оқыту өзекті мәселелердің бірі. Шетел тілін оқыту мақсаты тілдік және әлеуметтік-мәдени қарым-қатынас құру болып табылады немесе әлеуметтік-мәдени ортаны білмей тіпті шектеулі кезде қарым-қатынас құру мүмкін емес. Шетел тілін оқыту мәдениаралық қарым-қатынастарға қатысқысы келетін және оған қабілетті тұлғаны қалыптастыруға арналған. Бірақ ондай тұлғаны оқытылатын тілдің мемлекетінің әлеуметтік-мәдени ерекшеліктерін білмей құру мүмкін емес. Тілді және мәдениетті бір уақытта оқу кезінде тәжірибелік, жалпы білім беретін және дамыту мақсаттары ғана тиімді емес, сонымен қатар оқушылардың шақыру және ары қарай қатынасуларының маңызды мүмкіншіліктерін құрайды.
Шетел тілі сабағының мұғалімі ескермей алмайтын өзіндік ерекшелігі бар. Қазіргі кезде шетел тілін игеру ғаламдық мақсаты басқа мәдениетке және мәдениеттер диалогіне қатысу болып табылады. Бұл мақсат мәдениетаралық қарым-қатынасқа қабілетті қалыптастыру жолымен жетеді. Әсіресе, оқыту қарым-қатынас түріндегі мақсаттар түрінде құрылған оқыту бұған барлық керекті тапсырмалар мен тәсілдерді қолдана отырып, шетел қарым-қатынасына үйрету шетел тілі сабағының айрықша ерекшелігі болып табылады.
Шет тілдік қарым-қатынас сөйлеу теориясына негізделеді. Шетел тілін қарым-қатынастық оқыту қызметінің құралы бойынша әлеуметтік қарым-қатынас шарты арқылы қатынасушы адамдармен сөйлесу жүзеге асады. Шетел тілінің көмегімен сөйлесуге қатысушылар нақты және қиялдағы мақсаттарды шешуге тырысып жатыр [10].
Шетел тілін коммуникативтік-бағдарлық оқытудың қызметтік маңызы оқуға гумандық жағынан жақындау шарты болып табылады. Осындай жағынан жақындау тұлғаның белсенді және азат дамуына әкеледі.
Бастауыш мектеп жас шамасы механикалық жадтың өте күштi жұмысымен ерекше болады. Бұл топтың оқушыларына игерілген өнер-бiлiм және ұсыныстар жеткiлiксiз сезiнген және тәртiпсiз болады. Бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілеті көбiнесе нақты және эмоционалды бейнелi. Эмоционалды ортаның басым болуымен көрнекi — бейнелi ойлау бастауыш мектеп жас шамасы үшiн негiзгi болып табылады. Балаларға қимыл қозғалысқа деген үлкен қажеттілік, тез шаршау мен қызығушылықтың жоғалуына әкелетін қанағаттанбаушылық тән. Бұл жерде оқытудың қабылдауларын зейiн қою және жиi ауысымы маңызды. Сонымен қатар, бастауыш мектеп оқушыларының барлығын жаттап алу немесе түп нұсқаға жақын айтуға тырысатыны белгілі. Олар есте сақтауда әдетте берілген ретті сақтайды және меңгерудiң бiр түрлi жолдарын пайдаланады. Бұл кезеңдерде қарым-қатынас жасауға үйрету балаға көрген жайттар мен адамдар арасындағы қарым-қатынасты қайталауға, үлкендерге еліктеу, олардың мiнез-құлық нормасын меңгеру, соның ішінде сөйлеуді игеруге мүмкіншілік беретін көрнекіліктер мен ойындардың ауқымды қолданылуын белгілейді. Ойындарда, ертегi қойылымдарында балалар кез келген кейіпкерлермен, соның ішінде тіпті жануарлармен өздерін оңай ұқсатады. Дегенмен, ойын әдiстерiмен оқыту қаншалықты әсерлі және тиімді болса да, шектеулілік сезімін сақтау керектігін білуіміз керек, себебі ойын жаттығулар оқушыларды шаршатады және қызығушылықтарын жоғалтады [11].
Шет тiлін оқыту мәселесіне байланысты аса мәнді жоғары сынып оқушыларының психолого- педагогикалық мiнездемесін атап өтейік. Әрбiр жоғары сынып оқушысы өзінде әлi жақында жас өспiрiмнiң белгiлерін құрайтыны белгілі. Онда оқушыда әлi жоғалтылған белсенді өсудің белгілері мен балалық диалектикасы қосылады.. Ол тұлғаның қарқынды қалыптасуы, өзіндік тану мен өздік белгілеудің мәнін табады. Қызығушылықтардың дифференциациясы айқын байқалады. Бұл көбінесе таңдаулы бола бастаған әртүрлі оқу пәндеріне қатынасына қатынасына таңба қойып жатыр.Жоғары сынып оқушыларының ойлауы жоспарлы және ереже бойынша жұмыс істей алады.
Психологтардың айтуы бойынша, көрнекі-бейнелі ойлау мен абстрактілі ойлау қабілеттілігінің қатар келуі бастауыш деңгейде шетел тілін меңгерудің жағымды шарттарын тудырады. Әсіресе бастауыш деңдейде жаңа пәнге аса қызығушылық туындайды, ерекше деңгейде оқу (танымдық) мотивация іске асады. Сонымен қатар, жағымды дидактикалық: ұмыту заңдылықтары жүзеге әлі аспайды, барлық игеріліп жатқан жаңа және ескі арасында қайшылықтар болмайды.
Бастапқы кезеңнің психолингвистикалық ерекшеліктеріне оқушылардың туған тілдерінің кедергі келтіретін әсерінен шеттілінің меңгерілуін тежейтін маңызды емес ішкі тілдік интерференцияны жатқызуға болады. Бұл жастағы балалардың психологиялық ерекшеліктері ойын тәсілдері мен оқыту арқасында көп көлемді материалды меңгеру ғана емес, оны әртүрлі әдістермен, кестелермен жүйелеуге де мүмкіндік береді [12].
Бастауыш этап құрылымы тілдік материал, оның көлемі мен әдістемелік ұйымдастырылуы, тілдік қызмет түрлерінің дамуы қалыптасуындағы реттілік және олардың шетел тілін оқытудағы аса салмақтылығына қатынасы әртүрлі болуы мүмкін. Бастауыш оқыту деңгейінің қиыншылығы онда барлық үш сөйлеу жақтары бір уақытта болатынында: фонетикалық, лексиалық, грамматикалық және барлық сөйлеу қызметінің түрлеріне негіз қойылады.
Бастауыш сыныппен жұмыс істейтін мұғалім шетел тілі сабақтарындағы жағымды психологиялық климат құрастыру қағидасын ескеруі міндетті. Бұл оқу тапсырмаларын орындау кезінде көмек көрсету тәсілдері мен әртүрлі мадақтау түрлерін қолданудағы мұғаліммен төзімділік пен мейірімділіктің атмосферасын тудыруынан көрінуі мүмкін. Қиын балалармен жұмыс жасауда коллективте мұғалім интеграция үрдісін жүзеге асыруы тиіс, яғни адамгершіліктік педагогиканың бір қағидасы болып келетін осындай балаларға индивидуалды жақындауды іске асыру керек.
Ортанғы саты бір жағынан бастапқы саты сияқты қасиеттері бар, ал екінші жағынан шетел тілі бойынша қатысушылар білімін дамытуға жаңа кезең болып табылады.
Егер бастапқы кезең үшін өндіретін сипат болса, онда ортанғы сатыда қатысушылардан механикалық қосу мен амитацияны талап етіп және тілдік алмастыруға тапсырмалар түрі бар және жаттығу функцияларын бір уақытта орындайтын жаттығулар келеді. Әр түрлі жағдайда сөйлесу кезінде белгілі материалды қолдануға үлкен назар аударады. Сондықтан ауызшаны дамытуға мағыналы орын алу арқылы жаттығулар арасында тілдік-комцикация көрсетіледі. Бастапқы сатымен салыстырғанда жұмыс оқуды оқумен байланысты мәтінді көлемі мен жалпы оқу көлемі де өседі. Негізі ең алдымен оқу іштен оқу т.б. жалпы мазмұнды қамту арқылы оқумен танысу қалыптасады. Оқудың соңында қатысушылар түгелдей мәтінмен анализ жасау арқылы оқуды үйреніп, менгере бастайды. Шетел тілін бірден түсінуін дамытуға көңіл бөледі [13].
Шетел тілін бастауыш, негізгі, профильді және одан әргі мектептерде оқытудың тиімділігі өзге тілдік коммуникативтік бағдарларды барлық құрамдырын қалыптастыру кезіндегі пәнаралық байланыстарды игерумен қамтамасыздандырылады.
Сабаққа дайындық кезінде әр түрлі күнтізбеде (жұппен, топтық, ойын ретінде) жұмыс жасау қолйлы болуы үшін мұғалімге оқыту ортасының ұйымдастырылуын ескеруі жөн.
Жоғары деңгейде аса ретті және қарқынды сөйлеу қызметі жүзеге асады: барлық сөйлеуге керекті мағлұмат оқу мен аудирование арқылы келеді және оқушы сол немесе басқа ойды білдіруі және оны дәлелдеуі керек. Мұғалім мәселерді талқылау барлық оқушыларды қамтып, оларды тыс қалдырмай, әрбір оқушыға тұлғалық маңызды болуы тиіс мақссатына жетуі қажет. Оқытудың жоғары деңгейінің маңызды ерекшелігі болып топтық талқылау мен пікірталастар сияқты жұмыс түрлерін қамту табылады. Осындай ауызша — сөйлеу қарым-қатынасын қамтамасыз ету үшін мұғалімге мүмкін болатын барлық тірек түрлерін қолдануы тиіс: мәндік ассоциограммаларын, индивидуалды және жұптық жұмыс үшін карточкалар, нақыл сөздер басы мен аяғының үлгілері, тірек сұраулық сөздері мен тағы басқалары. Оқушыларға дифференциялы қараудың маңыздылығын ұмытпай, олардың өз уақытында тіректерден босатылуын қамтамасыз ету маңызды [14].
Шетел тілі сабағына жақсы дайындық — бұл оның тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін бірден бір жол.
Тілді меңгеру ең алдымен сабақта іске асады. Шетел тілінің заманауи сабағы — бұл қиын білім алу. Оған дайырдық және оны өткізу мұғалімнен үлкен шығармашылық күш кетіруді талап етеді.
Біріншіден, сабақта көп жоспарлы мақсаттар шешіледі. Әр сабақта оқушылар оқылатын тілдің тәжірибелік игерілуінің толықтырылуын көру керек. Ол сөйлеуді естігендегі оны жаңа сөздерді үйрену арқылы жақсырақ түсіну, көркем әдебиет, музыка, тарих салаларынан оқытылатын тіл елінің мәдениеті жайлы білім алу, яғни оқушылар оқылатын тін елінің ұлттық мәдениеті мен ұлттық психологиясына енуінен байқалады.
Сабақ материалдары мен оны белсендіретін құралдарды тәрбиелеу мақсатында қолданған жөн. Оқушалардың эмоционалды және интеллектуалдық дамулары үшін тәсілдер мен әдістер қолдана отырып, оларда осы сабақта нақты нені тәрбиелеу керектігін мұғалім шешеді.
Екіншіден, сабақта түрлі ұйымдастыру түрлері қолданылады. Олар: топтық, жұптық, индивидуалды. Барлығы мен әрбірін кірістіру үшін, сабақ барысын дайындау үшін мұғалім өзінің ұйымдастырушылық қабілеттерін дамытуы керек.
Үшіншіден, шешілетін мақсаттарға сәйкес сабақ оқыту құралдармен қамтамасыз етіледі.
Төртіншіден, осы құралдарды мұғалімнің қолдануы олардың үстімен билік жүргізуге дейін жеткізілуі тиіс. Бұл мұғалімнің сол құралдарды үнемі қолданып, жұмыс күйінде ұстап тұра алған жағдайда ғана мүмкін.
Бесіншіден, мұғалімнің әрбір оқушының тұлғасын терең білуінен шетел тілін оқытуда жағымды бағыт құру маңызды фактор болып табылады. Бұл оқушыларда тапсырмаларды орындауына тұлғалық қызығушылығын тудыратын тәсілдерді қолданумен іске асады.
Осыған орай, сабақ қиын білім беру ретінде оқушылардың шетел тілін меңгеруінде қорытындылайтын роль … жалғасы