Рождество аралы, Ядролық сынақтар

Ядролық сынақтар өткен жерлердің көпшілігі, белгілі себептермен, өркениеттен алшақ орналасқан. Сырттан келген адамдар ондаған жылдар бойы полигондар тастап кетсе де, сирек кездеседі. Міне, атом бомбасы жарылған он жер.
Кох Камбаран
Пәкістан алғашқы ядролық сынақты Белуджистан провинциясында өткізуге шешім қабылдады. 1998 жылдың мамырында Кох Камбаран тауындағы қазылған жерде ядролық сынақ жүргізілді. Жергілікті тұрғындар бұл аймаққа, бірнеше көшпенділер мен шөпшілерді қоспағанда, бармайды.
Маралинга
Ядролық қаруды атмосфералық сынақтан өткізген Австралияның оңтүстігінде бір кездері жергілікті тұрғындар қасиетті саналған. Біріншісі 1963 жылы сынақ өткізілді.
Похран
Үндістанның Раджастан штатында шөлейт жерінде 1974 жылы 18 мамырда 8 килотондық бомбалық сынақ өткізілді. 1998 жылдың мамырында Похран полигонында 5 рет ядролық сынақтар өткезілді. Оның ішінде — 43 килотондық термоядролық заряд болған еді.
Атолл Бикини
Тынық мұхитындағы Маршалл аралдарында Америка Құрама Штаттары ядролық сынақтарды белсенді жүргізетін Бикини атоллда болған еді. 1946 — 1958 жылдар аралығындағы 67 ядролық сынақтар өтті.
Рождество аралы
Рождество аралында, оның екінші аты Киритимати аралы, сонда Ұлыбританияда мен АҚШ — ра өз ядролық қарудың сынағандықтарын өткезді. 1957 жылы бұл жерде алғашқы британдық сутегі бомбасы жарылды, ал 1962 жылы Доминик жобасының аясында Америка Құрама Штаттары бұл жерде 22 ядролық сынақтарын өткізді.
Лобнор
Батыс Қытайдағы кеуіп қалған тұзды көлдің орнында атмосферада да, жер астында да шамамен 45 әскери жарылғыш зат жарылды. Ядролық сынақтар тек 1996 жылы тоқтатылды.
Муруроа
Тынық мұхитының оңтүстігіндегі орналасқан атолл көп нәрсені бастан өткерді, дәлірек айтсақ, 1966 жылдан 1986 жылға дейін француз ядролық қаруының 181 сынақ өткезілді. Соңғы сынақ жерасты шахтасында қалып, жарылыс кезінде бірнеше шақырымға созылған жарықшақ пайда болды. Осыдан кейін ядролық сынақтар тоқтатылды.
Жаңа Жер
Солтүстік Мұзды мұхиттағы архипелаг 1954 жылы 17 қыркүйекте ядролық сынақтар өткізу үшін таңдалды. Содан бері бұл жерде 132 ядролық жарылыс жасалды, оның ішінде әлемдегі ең қуатты сутегі бомбасы — 58 мегатондық «патша бомбасының» сынағы өткезілді.
Семей
1949 — 1989 жж. Семей ядролық полигонында кемінде 468 ядролық сынақ өткізілді. Онда плутонийдің көп жиналғаны соншалық, 1996 жылдан 2012 жылға дейін Қазақстан, Ресей және Америка Құрама Штаттары радиоактивті материалдарды іздеу және жинау және көму бойынша бірлескен құпия операция жүргізді. 200 кг — ға жуық плутоний жиналды.
Невада
Невада полигоны 1951 жылдан бері жұмыс істейді, 928 ядролық жарылыс өтті, оның 800 — і жер астында. Полигон Лас Вегастан 100 шақырым жерде орналасқанын ескерсек, жарты ғасыр бұрын жасалған ядролық саңырауқұлақтар туристер үшін ойын — сауықтың қалыпты бөлігі болып саналды.

Керімсал Жұбатқанов, Қазақ — Орыс халықаралық университетінің доценті, тарих ғылымдарының кандидаты