Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы сауда байланыс

Аннотация
Мақалада Қазақстан мен Өзбекстанның сауда экономикалық қарым-қатынасы қарастырылған.Кестелерде екі ел арасындағы сауда-саттық құны,импорт,экспорттың негізгі көрсеткіштері келтірілген. 2017-2019 жылдарға арналған Өзбекстан мен Қазақстан арасындағы экономикалық ынтымақтастық стратегиясында алдағы жылдарда жалпы сомасы 5 млрд долларға дейін, яғни 2,5 ретке артуды көздеген екіжақты тауар көлемінің өсімін қамтамасыз ету бойынша даму жоспары көрсетілген.
Жүзеге асырылып жатқан Қазақстан Республикасының .Агроөнеркәсіп кешенін дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасының жүзеге асырылу барысына сипатттама берілген.
В статье рассматриваются торгово-экономические отношения между Казахстаном и Узбекистаном. В таблицах приведены данные о торговых ценах, импорте и ключевых показателях экспорта.Стратегия экономического сотрудничества между Узбекистаном и Казахстаном на 2017-2019 годы предусматривает план развития на предстоящие годы для обеспечения роста двустороннего товарооборота на общую сумму до 5 млрд долларов, или в 2,5 раза.
Охарактеризована реализация Программы развития агропромышленного комплекса в Республике Казахстан на 2017-2021 годы.
The article examines trade and economic relations between Kazakhstan and Uzbekistan. The tables provide data on trade prices, imports and key export indicators.The strategy of economic cooperation between Uzbekistan and Kazakhstan for 2017-2019 envisages a development plan for the coming years to ensure the growth of bilateral trade for a total of up to $ 5 billion, or 2.5 times.
The implementation of the Program for the Development of the Agro-Industrial Complex in the Republic of Kazakhstan for 2017-2021 is described.

Abstract
Зерттеудің мақсаты:Соңғы жылдары аймақтық интрегация,ғаламдастыру процесімен қатар, мемлекеттер арасындағы сауда-экономикалық қарым-қатынастарда үстемдік тенденцияға айналды.
Болжамы: Орталық Азияда аймақтандыру процесін дамыту үшін қолайлы алғышарттар бар.Бұл ең алдымен мекендейтін халықтардың тарихи, географиялық, мәдени тілдік бірлігі.Сондықтан Орталық Азия,оның ішінде Өзбекстан сияқты мемлекеттермен ынтымақтастықты сауда экономикалық қарым-қатынасты ұлғайту ел экономикасына тиімді.
Зерттеу кезеңдері :
Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы сауда-экономикалық байланыстардың артықшылығын көрсету.
Екі ел арасындағы сауда-саттык саласындағы кемшіліктерді анықтау.

Эксперимент әдістемесі: Әдебиеттерге анализ жасап, жүйелеп, өз пікірімді нақтылап жеткізу.
Зерттеу жаңалығы: Екі ел арасындағы сауда байланыстары сыртқы экономикалық көрсеткіштердің жақсаруы үшін тарифтік салымдар, кедендік кедергілер, транспорттық мәселелерді шешу.

Орталық Азия елдерінің ішінде Қазақстан мен Өзбекстанның экономикалық қарым — қатынасы.
Бүгінде әлем Төртінші өнеркәсіптік революция дәуіріне, технологиялық, экономикалық және әлеуметтік салалардағы терең және қарқынды өзгерістер кезеңіне қадам басып келеді.Ақылды технологиялар — агроөнеркәсіп кешенін қарқынды дамыту мүмкіндігі. Аграрлық саясат еңбек өнімділігін түбегейлі арттыруға және өңделген өнімнің экспортын ұлғайтуға бағытталуы керек.Аграрлық ғылымды дамыту мәселесі басты назарда болуға тиіс.Ол ең алдымен жаңа технологияларды трансферттеумен және оларды отандық жағдайға бейімдеумен айналысуы қажет- деген болатын мемлекет басшысы Н.Назарбаев.
Қазіргі таңда жолдау бойынша жұмыстар басталып кетті.Агроөнеркәсіп, мұнай-газ саласының мамандарын дайындау үшін Қазақстан мен Өзбекстан арасында білім саласы бойынша келісімдер жасалды.Олардың негізісі шетте оқыған дипломның танылу механизмі. Бүгінгі таңда 20-ға жуық білім ошағы өзара келісімге қол қойған. Оның негізінде қазіргі таңда бірнеше қазақ жастары Өзбекстанда, ал тиісінше Өзбекстаннан келіп оқимын дегендерге бір жылдық ашылған.
Экономикалық байланыстар. Жақын және бейбітшілік, тату көршілік, жалпы тарихпен экономикалық прагматизм екі ел арасындағы ынтымақтастықтың негізгі шарттарын жасайды. Оның эволюциясы сөзсіз.1994 жылдың 30 сәуірінде 3 мемлекет -Қазақстан, Қырғызстан және Өзбекстан -Біртұтас экономикалық кеңістік құру туралы келісім шартқа қол қойды.Біртұтас экономикалық кеңістіктің негізі -тең құқылық, өзара тиімділік және еркін бәсекелестік қағидаларынан құралуы тиіс болатын. Қазақстан көршілес ел үшін өзбек өнімін сатудың ең қолжетімді және шешуші нарығы: газ, минералды тыңайтқыштар және жеміс-көкөніс өнімдері болып табылады, олар экспорттың негізгі көлемін 32,8% құрайды.Қазақстан аумағы арқылы транзит, әсіресе, мұхитқа қол жеткізе алмайтын екі құрлықтық ел ретінде Өзбекстан үшін тартымды.Өзбекстан үшін ең тиімді — Қазақстан-Қытай теміржол торабы Достық-Алашанькоу арқылы транзит. Ол Өзбекстанды Қытаймен байланыстырады, оның үлесі ел экономикасында, сондай-ақ Ресеймен және Еуропамен.Қазақстан-Өзбекстан ынтымақтастығы Орталық Азия үшін маңызды болып табылады. Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы байланыстар Орталық Азия аймағының негізін құрайды. Екі ел арасындағы сауда-экономикалық қарым-қатынастар, жақын арадағы және ықтимал артықшылықтарға қарамастан, жеткілікті түрде дамымаған.Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы сыртқы сауда айналымының көлемі, мысалы, 2011 жылдан 2012 жылға дейін 11 пайызға артып отырса да, Екі жақты ынтымақтастық жөніндегі бірлескен үкіметаралық комиссия құрылды, елдер бір-біріне басым сауда әріптестері болып табылмайды.Экономикалық ынтымақтастықты одан әрі тереңдетуге, оның ішінде 2008 жылы еркін экономикалық аймақ құру туралы келісімге қол жеткізуге ұмтылу ештеңеге жол бермеді.Неліктен бұл жағдай екі елдің экономикаларының тиімсіздігінен (шикізаттың бағдарлануы неғұрлым аз немесе аз дәрежеде), әкімшілік және техникалық кедергілермен байланысты.Ең алдымен, бұл Өзбекстанның сыртқы саудадағы протекционистік саясат болып табылады, ол дайын тауарлардың импортына жоғары тарифтік және тарифтік емес тосқауылдар, экономикаға шамадан тыс мемлекеттік араласу, импорттық салықтарды кемсіту, халықаралық төлемдерге шектеулер (шектеулі түрлендіру) және басқа да әкімшілік кедергілер көрініс тапты.Мәселен, импорттық салық 70 пайыздан асады, инфрақұрылым (көлік және логистика) дамымаған, жемқорлық компоненті жоғары.Өзара саудадағы артықшылықтар екі тауар елінің экспортында басымдықты шектейді.Сонымен қатар, Өзбекстанның экспорты неғұрлым әртараптандырылған, пайдалы қазбалар мен металдарға жатпайтын өнімдер және өңдеудің неғұрлым терең деңгейі (автомобильдер, электр машиналары мен жабдықтары, мақта өнімдері, химия өнімдері, тыңайтқыштар, азық-түлік өнімдері) 30 пайызды құрайды.Қазақстандық экспортқа ұқсас тауарлардың (тамақ, машина және жабдықтар, химия өнімдері және т.б.) үлесі әлдеқайда төмен — шамамен 13%.ҚР статистика мамандарының мәліметінше Өзбекстан мен Қазақстанның сауда қарым-қатынастары 1990 жылдардан бастап 2000 жылдарға дейінгі аралықта түрлі мәселелерге байланысты өте төменгі деңгейде қалған еді. 2008 жылы Өзбекстан президентінің Астанаға сапарынан кейін ғана алға жылжыды. 2012 жылы сырқы сауда айналым көлемі 2,5 млрд долларды құрады. Оның ішінде Қазақстан экспорты 1,344 млрд долларды, ал Өзбекстан импорты 817 млн долларға тең болды. 2015 жылы сауда айналымы 3,2 млрд долларға дейін жетті.
2017 жылы Президент Нұрсұлтан Назарбаев ресми сапармен Өзбекстанға барған еді. Мемлекет басшысы Шавкат Мирзиеевпен осы жылы 5-ші рет кездесуінде, қос ел арасындағы сауда-саттық 8 айда 1,3 миллиард доллар шамасында болғанын, жыл соңына дейін бұл көрсеткіш 2 миллиардқа жетпек. Өйткені, екі ел арасында әуе, көлік, теміржол қатынасы реттеліп, шекара мәселесі оң шешімін тапқан. Сондай-ақ, 8 айда елдер арасындағы тауар айналымы 35 пайызға өсті. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев алтыншы сапарын жоғары деңгейдегі тұрақты кездесулердің игі дәстүрге айналғанына ерекше тоқталып, Өзбекстанға жасаған осы сапарын тарихи сапар деп атады.
— Аз ғана мерзімде осымен алтыншы рет жүздесіп «бұл — біздің стратегиялық серіктестігіміздің, екіжақты қарым-қатынастардың қарқынды дамуының жарқын мысалы, — деді Мемлекет басшысы.
Бұл жолғы Мемлекет басшысының жұмыс сапарында да 10 маңызды құжатқа қол қойылды. Екі елдің ғасырдан бері жалғасқан достық қарым-қатынасы жанданған іскерлік жиында ОҚО кәсіпкерлері мен өзбекстандық бизнесмендер арасында сауда-экономикалық туралы 7 ынтымақтастық меморандумына қол қойылды. Сондай-ақ, Қазақстан бойынша құны 1,2 млрд доллар құрайтын бірнеше келісімдер түзілді. Сондай тиімді келісімдердің біріне еліміздегі 200-ден астам дәрі-дәрмек шығарумен айналысатын Химфарм акционерлік қоғамы қол жеткізді. Еліміздегі бұл саладағы жетекші кәсіпорын бұған дейін көрші Қырғызстан, Әзербайжан, Түркіменстан, Монғолия сынды елдерге өз өнімдерін экспорттап келген болса, енді міне Өзбекстанға өз өнімін шығармақ.
Өзбекстан күнгей кәсіпкерлері үшін 32 миллиондық тұтынушысы бар ең жақын нарық. Оңтүстік Қазақстан облысын Өзбекстанда жақсы дамыған жеңіл өнеркәсіп, өндіріс, ауылшаруашылығы салаларындағы жетістіктер қызықтырады. Мәселен, сіздер де жасап шығарылатын ауылшаруашылығы тракторларын сатып ала алып, Өзбекстанның сауда үйін ұйымдастыруымызға болады. Өйткені, Қазақстан — Өзбекстан үшін өзге мемлекеттерге шығатын қақпа іспеттес. Мәселен, өткен жылдың өзінде, 9 млн. 400 адам қазақ-өзбек кеден бекетінен өтіп, өзге елдерге бет алыпты.
Өзбекстан астанасында бүгінде 55 мыңнан астам кәсіпорын шағын және орта кәсіп аясында жұмыс істесе, оның басым бөлігі қызмет көрсету саласы мен өнеркәсіп үлесінде екен. Қалада жыл сайын бизнес бастап, ісін жолға қойып жатқан кәсіпкерлер көбейген. Мәселен, жыл басынан бері бір ғана Ташкенттің өзінде 2,5 мыңға жуық кәсіпорын ашылып, жұмысын бастап кетіпті. Мұндағы шаруалардың ауылшаруашылығындағы жетістіктеріне тәнті болған әкім көрші елдің үздіктерін өңірімізге арнайы шақырып, сәуір айының соңына қарай Оңтүстік Қазақстанда өзбекстандық тауар өндірушілердің … жалғасы