Қазақстан халықтарының бірлігі мен достығы — бұл біздің көпұлтты еліміздің дамуы мен өмір сүру заңы

1991 жылдан бастап, Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін біздің еліміз бүкіл КСРО — ны өнеркәсіп пен ауылшаруашылығына қажет барлық шикізатпен қамтамасыз ететін, бұрынғы КСРО республикасынан тәуелсіз, көпвекторлы сыртқы саясат жүргізіп, нарықтық экономика құрып, индустриялық — инновациялық саясаттың көмегімен толыққанды тәуелсіз елді құру және дамытуға көшті.
1990 — ші жылдары ел экономикалық, әлеуметтік және саяси салаларда үштік транзитті сәтті жүзеге асырды. Қазақстанда жаңа саяси жүйе құрылды, нарықтық экономиканың тетіктері қалыптасты, заң үстемдігінің негізі қаланды, қоғамдағы этникалық және діни келісім сақталды, халықаралық мойындауға қол жеткізілді.
«Революция емес, эволюциямен жүру керек» қағидатын басшылыққа ала отырып және Жапонияның, Оңтүстік Кореяның, Малайзияның және Қытайдың эволюциялық даму жолына сүйене отырып, Елбасы айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізді, соның ішінде Қазақстан жерінде демократия құруда. Осы елдер сияқты Қазақстан да «секірістер» мен «соққыға айналған демократияландырудың» жалған әсерін, ойланған дәйекті қайта құрулардың мінсіз логикасын таңдады.
Алға бағытталған қозғалыс күші жасанды және қауіпті жарылғыш революциялық толқынның әсерінен өсіп жатқан жоқ, ол мақсатқа жету жолында алатын жеңістеріміздің энергиясымен қоректенеді. «Алдымен — экономика, содан кейін саясат» қағидаты мемлекет іс — қимылдарының ретін көрсетпейді және басымдық береді, бірақ экономикалық пайда саяси және демократиялық реформаларды алға тартады.
Қазақстан басшылығы әрқашан өз елдерінде демократияны дамыту мәселесіне ақылмен және көрегендікпен қарап, «бізге Батыстың ешқандай үлгісі сәйкес келмейді. Ия, бостандық, демократия — әр адамның басты жолы, бірақ демократия, сенің еркіндігің менің басымдығыма қадам басқан жерде аяқталады!»
Тәуелсіз Қазақстан өзінің саясатында әрқашан туғаннан бастап барлық адамдар өздерінің ұлты, тілі және басқаларына қарамастан тең құқықтары бар аксиомаға баса назар аударды. Тәуелсіз Қазақстан 1991 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін республикадағы ұлттық мәселеге немесе ұлтаралық қатынастарға әрдайым ерекше мән беріп келеді.
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік ұлттық саясаттың негізгі конституциялық принциптері:
— ұлттық саясатты іске асыруда шешуші рөл атқаратын этникааралық қатынастар саласындағы негізгі бағыттарды ескеру;
— нәсіліне, ұлтына, тіліне, дініне, әлеуметтік топтар мен қоғамдық бірлестіктерге мүшелікке қарамастан адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының теңдігі;
— азаматтардың құқықтарын әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, тілдік немесе діни көзқарастарға байланысты шектеудің кез келген нысандарына тыйым салу;
— республиканың тарихи қалыптасқан тұтастығын сақтау;
— Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Қазақстанда тұратын халықтардың құқықтарына кепілдік беру;
— халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған қағидалары мен нормаларын және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын;
— ұлттық мәдениеттер мен Қазақстан Республикасы халықтарының тілдерін дамытуға жәрдемдесу; — қайшылықтар мен қақтығыстарды уақтылы және бейбіт жолмен шешу;
— әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық және діни араздықты, өшпенділікті немесе араздықты қоздыратын мемлекеттің қауіпсіздігін бұзуға бағытталған іс — әрекеттерге тыйым салу;
— шетелде Қазақстан Республикасы азаматтарының құқықтары мен мүдделерін қорғау, шет елдерде тұратын отандастарға ана тілін, мәдениеті мен ұлттық дәстүрлерін сақтау мен дамыту, халықаралық заңнамаға сәйкес өздерінің тарихи отандарымен байланысын нығайту кезінде қолдау көрсету.
Қазіргі уақытта осы принциптердің барлығы жүзеге асырылуда. Мемлекеттік ұлттық саясаттың негізгі қағидаттары — барлық ұлттық және діни топтардың өкілдеріне тең құқықтар және барлық конфессиялардың қызметі үшін қолайлы жағдайлар жасау.
Міндетті түрде тәуелсіз Қазақстанның алғашқы заңнамалық актілерінде этникалық немесе діни шығу тегіне қарамай, барлығының тең құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ететін, барлық азаматтардың азаматтық және саяси қауымдастығына негізделген құқықтық база құрылды деп айтуға болады.
Қазақстанның жүргізіп отырған этносаралық саясатының тәжірибесі әлемдік қауымдастық тарапынан жоғары бағаланды және халықтың көп этникалық құрамы ұқсас елдердің қызығушылығын оятты.
Қазақстан халықаралық қоғамдастықта Қазақстанда тұратын барлық ұлт өкілдерінің толеранттылықты, конфессияаралық және мәдениетаралық келісімді қамтамасыз етуге бағытталған дәйекті ішкі саясат жүргізетін ел ретінде танылады. Бұл — Қазақстанның қазіргі заманғы және бәсекеге қабілетті зайырлы мемлекетті белсенді түрде құрып жатқан халық.
Қазақстан өркениеттер диалогын кеңейтуге және тереңдетуге мүдделі, қазіргі заманғы әлемдік тәртіптің негізгі мәселелері бойынша Шығыс пен Батыс арасындағы түсіністікті жақындастыруға бағытталған халықаралық бастамаларды әрдайым қолдайды және дайын болады.
Кейбіреулері: «Қордайдағы соңғы оқиғалар ше?» — деп қарсылық білдіруі мүмкін.
Кейбір деректерге сүйенсек, Қордай оқиғаларының тамыры шетелде жатыр екен, құзырлы органдар тергеу жүргізуде. Кордайдағы тәртіпсіздіктерді ұйымдастырушылардың кейбірі ұсталды.
Ұлтаралық қатынастар — өте нәзік мәселе. Ұлттық мүдделерді бұзу, жекелеген ұлттарды кемсіту өте күрделі мәселелер мен қақтығыстарға әкеледі. Қазіргі әлемде әртүрлі себептермен туындаған этникалық қақтығыстар бар.
КСРО — ның күйреуінің басты себептерінің бірі — Кремльдің ұлтаралық қатынастар орната алмауы және, ең бастысы, Кеңес Одағының барлық этностар мен халықтардың мүдделері сай әділетті ұлтаралық саясат жүргізуге ниеті жоқ болатын еді, ал бұл КСРО — ның жойылуына әкелді.
Этносаралық қақтығыстарды шешуде халықаралық қоғамдастық мемлекет тұтастығының басымдылығын қолдайды, қолданыстағы шекаралардың қол сұғылмауы, сепаратизмнің және онымен байланысты зорлық — зомбылықтың жол берілмеуіне үлкен мән береді.
Біздің мемлекет өзінің ұлттық саясатында ұлттық қатынастар саласындағы саясаттың гуманистік принциптерін басшылыққа алады:
1) зорлық — зомбылық пен мәжбүрлеуді қолдамау;
2) барлық қатысушылардың консенсус негізінде келісім сұрауы;
3) адамның құқықтары мен бостандықтарын маңызды құндылық деп тану;
4) даулы мәселелерді бейбіт жолмен шешуге дайын болу.
КСРО мен кеңестік ұлттық саясатта көптеген ертегілер, өтіріктер көп болды. Горбачевтік қайта құру кезінде Кеңес Одағы ертегілер мен өтіріктерден оянған кезде, олар шынымен КСРО — да ұлтаралық қатынастар объективті жағдайлардың қалай болғанына таңғалды. Біздің еліміз өз ұлтаралық саясатта нағыз Қазақстан халқының мен этностардың арасындағы достық, татулық пен келісімді орнатқан мемлекет деп толық айтуға болады!
Қазақстан халқының бірлігі мерекесімен, қымбатты отандастар!

Керімсал Жұбатқанов, Қазақ — Орыс халықаралық университетінің доценті, тарих ғылымдарының кандидаты