Өндірістік базаны электрмен жабдықтау жүйесін жобалау

Дипломдық жұмыс өндірістік базаны электрмен жабдықтау жүйесін
жобалауға арналған. Жұмыста бүкіл база бойынша жүктемеге есептеу
жүргізілген, электрмен жабдықтаудың ең тиімді сұлбасы таңдалған (екі
нұсқада салыстыру арқылы), 110 кВ және 10 кВ шиналарындағы қысқа
тұйықталу тоқтары есептелініп, олардың нәтижелері бойынша электр

жабдықтары таңдалды.
Арнайы бөлімде базадағы механикалық цех

шығырының жарықтандыру есебі жүргізілді.
Дипломдық жұмыста өміртіршілік қауіпсіздігі мен экономикалық бөлім
қарастырылды.

Аннотация

Дипломный работа посвящена разработке системы электроснабжения
промышленной базы. Произведен расчет нагрузок по всей базе, выбрана
наиболее рациональная схема электроснабжения (сравнение двух вариантов),
рассчитаны токи короткого замыкания на шинах 110 кВ и 10 кВ, по
результатам которых осуществлен выбор электрооборудования. В
специальной части произведен расчет освещения блока механических цехов
промышленной базы.
В дипломной работе были расмотрены разделы по безопасности
жизнедеятельности и экономическая часть.

Annotation

Thesis is devoted to the development of the electricity system of the industrial
base. The calculation of loads throughout the plant, chosen as the most rational
scheme of power supply (to compare two versions), calculated short-circuit currents
at the buses of 110 kV and 10 kV, which resulted in realized selection of electrical
equipment. In a calculation of the special lighting unit machine shop industrial base.
In the thesis work were considered on life safety and economic part.

Мазмұны

Кіріспе 8

1.
1.1
Өндірістік базаны электрмен жабдықтау
Базадағы технологиялық процесс
10
10

1.2
Жобаға берілген мәліметтер 12

2
Жарықтану жүктемесін есептеу
13

2.1
Зауыт бойынша электр жүктемелерін есептеу 15

2.2
Зауыт бойынша 0,4 кВ электр жүктемелерін есептеу
16

2.3 Трансформаторлар санын анықтау барысында 0,4 кВ шинасындағы
реактивті қуатты компенсациялау 20

2.4
2.5
3
3.1
3.2
3.3
Зауыттың бойынша жүктемесінің нақтыланған есептелуі 23
Синхронды қозғалтқыштардың есептік қуатын анықтау 24
Сыртқы электрмен жабдықтау сұлбаларын таңдау 27
БТҚС трансформаторларын таңдау және шығынын есептеу 27
110кВ- ты ЭБЖ түрін және шығынын анықтау 29
Қысқа тұйықталу токтарын анықтау 30

3.4
U=110 кВ үшін электрлік жабдықтар таңдау
31

3.5
есептеу
І нұсқа үшін таңдалған қондырғылардың күрделі шығындарды
34

3.6
Қондырғыға амортизацины шығару
35

3.7
3.8
II нұсқа бойынша техника-экономикалық есептеу 36
І нұсқа бойынша U=10кВ қысқа тұйықталу токтарын есептеу 37

3.9
U=10 кВ үшін электрлік жабдықтар таңдау
38

3.10 ІI нұсқа үшін таңдалған қондырғылардың шығындарын есептеу 39

3.11 Қондырғыға амортизацины шығару
40

4
БТҚС шиналарындағы қысқа тұйықталу токтарын есептеу 41

4.1
есептеу
СҚ тұтынуын ескере отырып қысқа тұйықталу тоғын
41

4.2
10 кВ кернеулі кабельдер мен ажыратқыштар таңдау 42

4.3
4.4
4.5
4.6
5
Ток тансформаторларын таңдау
Кернеу трансформаторын таңдау
ГПП шинасын мен изоляторлар таңдау
Найзағайға есептеу жүргізу
Механикалық цех шығырын жарықтандыру
48
53
54
57
58

5.2 Цехта жарықтандыру шамдалдарын орналастыру және оларды
таңдау 59

5.3
5.4
5.5
Нүктелік әдіспен тексеру жүргізу
Рұқсат етілген кернеу бойынша жарықтандыру есебі
Қорғаныс аппараттарын, кабельдер мен сымдарды таңдау
61
65
69

6
Экономикалық бөлім 71

6.2 Бизнес-жоспардың мақсаттары мен міндеттері
6.4 Кәсіпорынның шығаратын өнімдері және оның сипаттамасы
71
72

6.6 Жарнамалық компания 73
6.9 Қаржы жоспары 74

6.10 Инвестицияны бағалау
75

6.11 Таза пайданы есептеу 76

6.12
Инвестициялардың қаржы-экономикалық көрсеткіштері
78

7.
7.1
7.2
Өмір тіршілігінің қауіпсіздігі бөлімі 80
Электр қауіпсіздігі бойынша нөлдеуді жүргізу 80
Өрт қауіпсіздігі. Күштік кабельдерді жүргізуде өртке қарсы

қойылатын талаптар
84

7.3
Базадағы зиянды және қауіпті заттарға талдау жасау 87

Қорытынды
91

Қысқартулар мен белгіленулер тізімі 92
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 93

Қосымша А
94

Қосымша Б 95

Қосымша Г

Кіріспе
96

ХХ ғасырда энергетиканың қарқынды дамуы экономиканың дамуы мен
адамдардың өмір сүру сапасының жоғарлауына негіз болды. Дәл осы кезде
біріккен энергожүйелердің дамуы мен қалыптасуы пайда болды.
Энергияны пайдалану адамзаттың өмір сүруіндегі басты шарттардың
бірі. Қолжетімді электр энергиясын пайдалану әрқашан адамзаттың
қажеттілігін қанағаттандыру үшін, өмір сүру ұзақтығын ұлғайту мен өмір сүру
шарттарын жақсату үшін қажет болды. Қазіргі таңда әлемде энергетика
қоғамдық өндірістің дамуын анықтайтын негізгі базалық өндірістік сала
болып табылады. Барлық өндірістік дамыған елдерде энергетиканың даму
қарқыны басқа салалардың дамуымен салыстырғанда озып отыр.
Сонымен қатар осы кезде энергетика қоршаған ортаға және адамдарға
жағымсыз әсер ететін көздердің бірі болды. Ол атмосфераға, гидросфераға,
биосфераға, литосфераға тікелей әсер етеді. Қоршаған ортаға кері әсер ететін
факторларына қарамастан энегияны пайдалануының өсуі қоғамда ерекше
қорқыныш тудыра қоймады. Себебі техникалық көзқарастарға қарай бұл
ықпалды төмендетуге немесе есепке алмауға да болатыны анықталды.
Отандық өнеркәсіпте отын мен энергияны пайдаланатын маңызды
саланың бірі құрылыс, соның ішіндегі темір бетон жинақтау кәсібі.
Өнеркәсіптердің сараптама жұмысы бұл энергияларды пайдалануды
азайтылуы мүмкін екендігін көрсетті. Кез келген өнеркәсіпте энергияны
үнемдейтін нақты қорлар бар. Егерде бұл қорларды шығарып және
техникалық процесстерді тиімді ұйымдастырса, онда энергияны пайдалануды
шамамен 1,5 есе қысқартуға болар еді. Бұл халық шаруашылығына үлкен
үнемділік әсерін береді.
Бетон ерекше қасиеттерге ие бола отыра, энергияны көп қажет ететін
материалға жатады. 1 м3 темір бетонды өндіруге өнеркәсіптерде 470 000 ккал
жұмсалады. Егерде темір бетон өндірісінің энергоресурсында жылдық
қажеттілік 12 млн. тонна шартты отынды құрайды деп есптесек, онда оның аз
мөлшерде болсын үнемделуі халық шаруашылығының басқа мақсаттарына
көп мөлшерде отынды босатып бере алатын еді.
1м3 темір бетон өнімін өндіретін энергоресурстарда үлкен энергия
пайдаланумен ерекшеленетін бетон қоспалары (цемент пен толтырма заттар)
мен арматураларды өндіруге кететін энергия шығынын ескермейді. Халық
шаруашылық ұстанымын ескеретін темір бетон өндірісінің энергияны үнемді
пайдалануын қарастырғанда цемент пен арматура өндірісіндегі энергия
шығынын есепке алынуы керек. Бұл аса қымбат, табылмас және энергияны
көп қажет ететін материалдар, оларды тиімді пайдалану отынның
шығындалуының алдын алып, энергоресурстардың үнемделуіне алып келді.
Өндірістік база электрмен жабдықтау мәселесімен электр құрылғының
жұмысында бір ақау болған кезде соқтығысады. Бұл мәселелер электр
энергиясының сапасыздығынан — кернеу тұрақсыздығынан, оның мөлшерінің
бұрмалануы және жиілігінің тербелуінен, электр желілерінің қуатының

жеткіліксіздігінен немесе сенімсіздігінен, яғни кернеудің жоғалу салдарынан
болуы мүмкін.
Сапасыз электрмен жабдықтаудың себебі мыналар:
1. Электр беріліс желісінің аса жүктелуі
2. Қысқа тұйықталу немесе найзағайдың ұруы
3. Тұтыну желілерінде өндірістік электр құрылғыларының үлкен
импульспен энергия тұтынуы: аргонды желімдеу аппаратулары,
қыздырғыштар, электр қозғалтқыштар, лазерлі принтерлер, көшірме
техникасы т.б
4. Ғимараттардағы электросымдардың сапасыздығы
5. Электростанциялардағы қондырғылардың істен шығуы жіне олардың
жарамсыздығы
6. Электр беріліс желісінің үзілуі
Сондықтан өндірістік базаны жобалау кезінде электр энергиясын тиімді
пайдалану мәселесіне көңіл бөлумен қатар оның сенімділігімен электр
жабдықтау сапасына көңіл бөлу керек.
Жоғарыда аталған мәселелерді ескере отырып дипломдық жұмыста
құрылыс материалдарын өндіретін өндірістік базаны электрмен
қамтамасыздандыруды қарастырылады. Электрлік және жарықтық
жүктемелердің нақтыланған есептеулері жүргізіліп, базаның толық қуаты
анықталады. Әрі қарай экономикалық тиімділігі жөнінде екі нұсқа
қарастырылп, рационалды нұсқа таңдалады. Таңдалған нұсқаға қорғаныс
аппараттары, кабельдер, өлшеуіш аспаптар қабылданады.
Дипломдық жұмыста белгілі бір арнайы бөлім қарастырылады. Арнайы
бөлім ретінде өндірістік базаның механикалық цех шығырына жарықтандыру
есебін жүргізілетін болады. Жарықтандыру нүктелік әдіспен тексеріліп,
кернеу түсуіне байланысты талданады, яғни таңдалған сым немесе кабельдің
қимасы ұлғайған сайын кернеу шығыны ең алыс орналасқан шамдалда азаяды
да, ал қима кішірейсе шығын ұлғая түседі. Жарықтандыру есебі арнайы
DIALux программасымен де толықтырылады. Келесі бөлімдерде өмір
тіршілігі қауіпсіздігі мәселелері мен экономикалық сұрақтар қарастырылатын
болады.

1.

Өндірістік базаны электрмен жабдықтау

1.1 Базадағы технологиялық процесс

Өндірістік

базаны жобалауда технлогиялық процесс маңызды

процесстердің бірі болып табылады. Кәсіпорынның өндірістік базасы деп
өндіріс элементтерінің жиынтығын айтады. Бұл өндіріс элементтерінің
көмегімен адамдар соңғы өнім шығару мақсатында еңбек кұралдарына атап
айтқанда шикізаттарға, материалдарға, жинақталушы заттарға тікелей және
жанама әсер етеді. Өндірістік базаның құрамына ортақ бір өндіріске
біріктірілген ғимарат кешені кіреді.
Құрылыс материалдарын өндіретін өндірістік базаның құрамына цехтар,
қоймалар, корпустар, қазандықтар сонымен қатар қосымша ғимараттар кіреді.
Бетон — құрылыс және жөндеу жұмыстары үшін қолданылатын
алмастырылмас материал болып табылады. Ол — сан түрлі құрылыстарды
жасау үшін қажетті болатын барлық сипаттамалары бар әмбебап материал.
Қазіргі заманғы өндіріс орындары бетонға қойылатын барлық талаптарын
есепке алып, қоршаған орта факторларының әсеріне төтеп беретін, үлкен
жүктемелерді көтеретің жоғары төзімдікке ие материал түрлерін шығарады.
Бетонды қоспа бетонды араластырғыш цехтарда дайындалып,
құрылысқа арнайы автомашиналармен жеткізіліп отырады. Бетон өндірісінде
бірнеше басты компоненттерді пайдаланады. Бірінші кезекте ол цемент пен
су. Бірақ та олар қоспаның жалғыз ғана құрама бөліктеріне жатпайды.
Бетонның құрамында сонымен қоса толтырмалар мен ауа болады.
Толтырмалар ретінде бетонға минералды қосындылар мысалы, керамзит
қосуға болады. Қосындылар цементті үнемдеу мақсатында қолданылады.
Цемент — бетонның басты құрамдас бөлігі болып табылады. Цементтің
толтырмалар бетіне жабысу қасиеті жоғары болған сайын, бетон мықты
болған сайын, цементтің де жабысу әрекеті жоғары болады және ол
мықтырақ, төзімдірек болады. Цементтің мөлшерден көп қолданылуының
басты себебі жоғары сапалы толтырмамен қамтамасыз етілмеуінде және оның
қанағаттандырарлық деңгейде сақталынбауы. Ашық күйде сақталған жоғары
активті цементтер ауа ылғалдылығымен тез реакцияға түседі де, нәтижесінде
олардың маркалары төмендейді. Сондықтан да цементті және басқа да тұтқыр
заттарды сақтайтын қоймалар атмосфералық және грануттық ылғалдылықтан
сенімді қорғалған жабық күйде жасалады.
Темір бетондар ерекше сапасының арқасында қазіргі заманғы
құрылыстарда кеңінен пайдаланылып келеді. Темір бетон дегеніміз ол болат
өзекшелері енгізілген бетон. Бетонның деформациялану қасиеті жоғары
болмағандықтан, ол аз жүктемелі майысу кезінде бұзылып қалады. Болатты
өзекшенің созылуға мықтылығы бетонмен салыстырғанда 100-200 есе
жоғары. Олай болса екі материалды біріңғай материал етіп біріктіріп жұмыс
істетсе, яғни созылу және қысу аймақтарында бірдей беріктілікке қол
жеткізсек алынған өнімнің мықтылығын бірнеше есе арттыра аламыз. Болат

арматурасының қоймасы әдетте арматурлық цехтардың дайындау
бөлімдерінің орналасады.
Сонымен қатар, әдетте арматурлы болат заводқа темір жол арқылы
жеткізілетіндіктен, қойма темір жолдың жанында орналасады, және осыған
байланысты завод ішінде көлік жүретін кірме жолдар жасалынады.
Арматурлы қойма крандармен және жүк көтергіштермен
жабдықталады. Таттанудан қорғау үшін арматураны жабық жерде немесе
жаппа астында сақтайды.
Төзімділігі жоғары бетон жасау үшн қолданылатын су таз әрі қышқыл
емес болуы керек. Бірақ талапқа сай таза судың өзінде де бетонның
қатқылдану процесіне кері әсерін тигізетін әртүрлі органикалық қышқылдар,
сульфаттар, майлар т.б қоспалар болуы мүмкін. Әдетте өндірісте және
құрылыс алаңында темірбетонды өнімдерді алу үшін, дайындалатын бетонға
ауыз суын пайдаланылады.
Бетонды канализациялық құбырларды пайдалану арқасында заман
талабына сай канализацияларды қолдану мүмкін болды. Бетонды құбырлар
әмбебап өнім иесі болып табылады. Олар азаматтық және өндірістік
құрылыстарда тұрмыстық сұйықтықтарды, атмосфералық ағынды суларды,
сонымен қоса жерасты суларды және өндірістік сұйықтықтарды тасымалдау
үшін жер асты төсеніш құбыр ретінде қолданылады. Бетонды құбырлар су мен
цементтен және кейбір қоспалардан дайындалады. Ағынды және ағынсыз
құбырларды дайындауды тазалау, майлау және жинақтау сиқты форма
дайындау процессінен бастайды. Жоғарыдан атаған процестерден кейін
алынған өнімді дайын өнімдер қоймасына жібереді.
Дайын өнім қоймасы кез келген өндірістің аса қажетті бөлігін болып
табылады. Қойманың ұйымдастырылу дәрежесі тікелей өнімнің сапасына
әсер етеді. Әрбір өндірісте сақтауға деген жеке дара ыңғайлар қарастырылған.
Дайын өнім қоймасының басты функцияларына: дайын өнімді мөлшері
бойынша қабылдау, көліктен түсіру, қоймаға түскеннен бастап жөнелту
уақытына дейін технолгиялық талаптарға, өртке қарсы және санитарлы
техникалық нормаларға сай сақтау жатады. Сонымен қатар қоймада дайын
өнімді магистралді қөлікпен (темір жолды немесе автомобильді) жөнелту
жұмыстары іске асырылады.

Өндірістік
базада құрылыс конструкцияларын тасымалдайтын

машиналарға автотұрақ, сонымен қатар арнайы гараждар қарастырылған.
Бетонды өнімдерді жүкті өзі түсіретін, бетонды тасмалдағыш, автобетонды

араластырғыш сияқты көліктермен тасымалдайды.
Құрылыс

технолгияларының дамуына байланысты жүк тиегіш көліктің шассасында
орналасатын автобетонды араластырғыштар, яғни кішігірім бетонды завод
үлкен даму қарқынына ие болып отыр. Автобетонды араластырғыштың негізгі
функциясы- тауарлы цементті ұзақ уақыт біркелкі қалпында ұстап тұру.
Қоспаны араласытыру аралатырғыш бактың ішіндегі қалақшалармен жүзеге
асырылады.

1.2 Жобаның бастапқы берілгендері

1. Зауыттың бас жобасының сұлбасы
2. Зауыт цехтарының электр жүктемесі туралы мәліметтер (кесте 1.1).
3. Қоректендіруді қуаты 400 МВА ЖЭО арқылы жүргізуге болады. ЖЭО
электр орталығының 10,5 кВ шинасындағы қысқа тұйықталу қуатының мәні
380 МВА. ЖЭО кернеуі 10,5115 кВ, қуаттары 40МВА екі бөлек жұмыс
істейтін трансформаторлардан тұратын көтергіш қосалқы станция бар.
4. ЖЭО- нан өндірістік базаға дейінгі ара қашықтық 5,5 км.
5. Зауыт екі ауысыммен жұмыс істейді.

1.1 кесте- Өндірістік базаның цехтары бойынша берілген электрлік
жүктемелер туралы мағлұмат План
бойын
ша№
Аталуы
ЭҚ
саны, n
Орнатылған
қуат, кВт
Ки
Cosφ
План
бойын
ша№
Аталуы
ЭҚ
саны, n
Бір ЭҚ,
РН
∑РН
Ки
Cosφ
1
Бетонды конструкция өндіру
корпусы
50
10-50
1100
0,3
0,6
2
Керамзитті бетондық конструкция
корпусы
60
1-40
1300
0,3
0,7
3
Бетонды араластырғыш цех
30
1-40
650
0,5
0,75
4
Цементті койма
10
1-10
50
0,25
0,6
5
Арматуралық болат қоймасы
15
1-20
80
0,25
0,6
6
Қолданбалы құрылғылары бар
автоматтандырылған қойма
20
1-30
380
0,25
0,6
7
Механикалық цехтардың шығыры
32
4-55
300
0,3
0,7
8
Әкімшілік корпус
30
1-30
250
0,5
0,8
9
Дайын өнімдерді сақтайтын алаң
5
1-30
50
0,3
0,8
10
Құбырлар мен метиздер қоймасы
5
1-20
40
0,25
0,6
11
50 автокөлікке арналған гараж
20
1-30
150
0,3
0,7
12
Автотұрақ
Жарықтандыру
0,3
0,7
13
Керамзиттік құбырлар корпусы №1
50
1-60
900
0,4
0,7
14
Бетонды құбырлар корпусы
70
1-60
1200
0,4
0,7
15
Керамзит қоймасы
5
1-20
50
0,25
0,6
16
Дайын құбырлар қоймасы
5
1-20
50
0,25
0,6
17
Ағаш өңдеу цехы
30
1-30
150
0,3
0,8
18
Қазандық
30
1-80
470
0,5
0,8
19
Компрессорлық: СД 10 кВ
4
630
2520
0,7
0,8

2 Өндірістік кәсіпорындардың цехтары бойынша жарықтандыру
жүктемелерін есептеу

2.1

Жарықтану жүктемесін есептеу

Өндірістің жүктемесін анықтағанда, жарықтандыру жүктемесінің
есептелуін сұраныс коэффициенті және өндіріс ауданының шаршы метріне
сәйкес жарықтандыру жүктемесінің меншікті тығыздығы арқылы жүргізу
қсынылған.
Бұл әдіс бойынша есептелетін жарықтандыру жүктемесі ең көп
жүктелген ауысымдағы жарықтанудың орташа қуатына тең деп қабылданады
және келесі формулалар бойынша есептеледі:

Рpo=Кco Руо , кВт,
Qpo=tg о Рро , квар.

(2.1)
(2.2)

мұнда Кco — жарықтандыру жүктемесінің активті қуаты бойынша
сұраныс коэффициенті; [3, кесте 2.2]

tg

о
—
жарық қондырғысының белгілі cosφ
мәнімен

анықталатын реактивті қуат коэффициенті (ДРЛ және люмминисценті лампа
үшін cosφ мәні 0,9-ға тең, сәйкесінше tgφ=0,5.);
Pуо — цех бойынша жарықтандыру қабылдағыштарының
тағайындалған қуаты, ол өндіріс аймағының 1 м2 еденінің бетіне келетін
жарықтандыру жүктемесінің меншікті тығыздығы мен өндіріс ауданың
көбейтіндісіне тең болады:
Руо=ρо∙F, кВт; (2.3)

мұнда F — өндіріс орнының еденінің ауданы, м2;
— 1м2 келетін меншікті есептік қуат, кВтм2. Бұл шама
ғимараттың түріне тәуелді. [4, кесте 3.3]
Барлық есептік берілулер мен мәндер 2.1 «Жарықтандыру жүктемесін
есептеу»кестесіне енгізіледі.

2.1 кесте — Жарықтық жүктемені еептеу Цех
№
Өндірістік орынның аталынылуы
Ғимарат
өлшемдері,
Ұзын(м) х
ені(м)
Ғимарат
ауданы,
м²
Меншікті
жарықтану
жүктемесі,
ро, кВтм2
Сұраныс
коэф,
Ксо
Жарықтану
дың
орнатылған
қуаты, Рyо,
кВт
Жарықтану
жүктемесінің
есептік қуаты
сosφ
tgφ
Шам
түрі
Цех
№
Өндірістік орынның аталынылуы
Ғимарат
өлшемдері,
Ұзын(м) х
ені(м)
Ғимарат
ауданы,
м²
Меншікті
жарықтану
жүктемесі,
ро, кВтм2
Сұраныс
коэф,
Ксо
Жарықтану
дың
орнатылған
қуаты, Рyо,
кВт
Рро,
кВт
Qро,
кВар

1
Бетонды конструкцияны өндіру
корпусы
73,8 х30,8
2273
0,015
0,95
34,09
32,39
16,19

ДРЛ
2
Керамзитті бетондық конструкция
корпусы
18,5 х106,2
1965
0,011
0,95
21,62
20,53
10,27

ДРЛ
3
Бетонды-араластырғыш цех
12,3х15,4
189
0,015
0,95
2,84
2,69
1,35

ДРЛ
4
Цементті койма
20 х9,2
184
0,011
0,6
2,02
1,21
0,61

ДРЛ
5
Арматуралық болат қоймасы
40х15,4
616
0,011
0,6
6,78
4,07
2,04

ДРЛ
6
Қолданбалы құрылғылары бар
автоматтандырылған қойма
40х15,4
616
0,011
0,6
6,78
4,07
2,04

ДРЛ
7
Механикалық цехтардың шығыры
40х21,5
860
0,015
0,95
12,9
12,26
6,13

ДРЛ
8
Әкімшілік корпус
76,9х27,7
2130
0,018
0,9
38,34
34,51
17,25

ЛЛ
9
Дайын өнімдерді сақтайтын алаң
76,9х33,8
2599
0,015
0,6
38,99
23,39
11,69

ДРЛ
10
Құбырлар мен метиздер қоймасы
40х21,5
860
0,011
0,6
9,46
5,68
2,84

ДРЛ
11
50 автокөлікке арналған гараж
40х21,5
860
0,012
1
10,32
10,32
5,16

ДРЛ
12
Автотұрақ
4(9,2х93,8)
3452
0,009
1
31,07
31,07
15,53

ЛЛ
13
Керамзитті құбырлар корпусы №1
40х33,8
1352
0,013
0,95
17,58
16,69
8,35

ДРЛ
14
Бетонды құбырлар корпусы
61,5 х27,7
1704
0,013
0,95
22,15
21,04
10,52

ДРЛ
15
Керамзит қоймасы
24,6 х12,3
303
0,011
0,6
3,33
1,99
0,99

ДРЛ
16
Дайын құбырлар қоймасы
40х15,4
616
0,011
0,6
6,78
4,07
2,03

ДРЛ
17
Ағаш өңдеу цехы
78,5 х16,9
1327
0,013
0,95
17,25
16,39
8,19

ДРЛ
18
Қазандық
40 х30,8
1232
0,013
0,6
16,02
9,61
4,81

ДРЛ
19
Компрессорлық:СД10кВ
9,2 х18,5
170
0,011
0,8
1,87
1,49
0,75

ДРЛ
20
Аумақты жарықтандыру

85430
0,009
1
768,87
768,87
384,44

ДРЛ
21
Цехтар бойынша қорытынды

108738

tgφ=0,5
Сosφ=0,9
14

2.2 Зауыт бойынша төменгі вольтті электрлік жүктемелерді есептеу

Цехтар бойынша күштік және жарықтану жүктемелерді есептеудің
нәтижелері 2.2 кестеге «Кернеуі 0,4 кВ завод цехтары бойынша күштік
жүктемелерді есептеу» енгізілген.
m-ді мына формула бойынша анықтаймыз:

m

Р
Р

(2.4)

n эффективті сан:

nэ =

н
Рнmax

(2.5)

Электр қабылдағыштар тобының ең көп жүктелген кезеңіндегі орташа
активті қуаттары мен реактивті қуаттарын енгіземіз:

Рсм=Ки Рн
Qсм = Рсм tg

Күштік жүктеменің максималды активті және реактивті жүктемесі:

Рр=Кмакс∙Рсм
Егер nэ 10 болса, Qр =1,1 Qсм
Егер nэ 10 болса, Qр = Qсм

Толық қуат:

(2.6)
(2.7)

(2.8)
(2.9)

2
2

(2.10)

Зауыттың ГПП және цех ТП орналасу орынын анықтау мақсатымен
жобалау кезінде электр жүктемелер картограммасын құрады.
Төменгі вольтті жүктеме үшін картограмма цехтің жарықтандыру үлесін
көрсету керек. Оны цехтің сәйкес келетін шеңбердің секторы түрінде
көрсетуге болады.
2.3-кестеде электрлік жүктеменің картограммасын есептеу үшін шеңбер
радиусы жазылады:

R
PP
m

;

(2.11)

Ppo
Pp
360 O ;

(2.12)нmax
нmin
2 P
S р Pр Q р

2.2 кесте — U = 0,4 кВ Зауыт цехтары бойынша күштік және жарықтық жүктемелерді есептеу №
Цехтардың аталуы
ЭҚ —
ның
саны
n
Орнатылған
қуат, кВт
M
Kи
cos
tg
Орташа жүктеме
nэ
Kp
Есептік жүктеме
№
Цехтардың аталуы
ЭҚ —
ның
саны
n
Рнmin
Рнmax
Pн
M
Kи
cos
tg
Pсм,кВт
Qсм,квар
nэ
Kp
Pp, кВт
Qp, квар
Sp, кВА
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
1
Бетонды конструкцияны
өндіру корпусы

1
а) күштік жүктеме
50
10-50
1100
3
0,3
0,61,33
330
438,9
44
0,75
247,5
438,9
503,87
1
б)жарықтық жүктеме

32,39
16,195
36,213
1
Қорытынды

279,89
455,095
540,08
2
Керамзитті бетондық
конструкция корпусы

2
а) күштік жүктеме
60
1-40
1300
3
0,3
0,71,02
390
397,8
60
0,7
273
397,8
482,47
2
б)жарықтық жүктеме

20,53
10,27
22,955
2
Қорытынды

293,53
408,07
505,425
3
Бетонды-араластырғыш
цех

3
а) күштік жүктеме
30
1-40
650
3
0,5
0,750,88
325
286
30
0,8
260
286
386,52
3
б)жарықтық жүктеме

2,693
1,347
3,011
3
Қорытынды

262,693
287,35
389,53
4
Цементті койма

4
а) күштік жүктеме
10
1-10
50
3
0,25
0,61,33
12,5
16,63
10
0,905
11,31
18,293
21,51
4
б)жарықтық жүктеме

1,214
0,607
1,357
4
Қорытынды

12,524
18,9
22,867
5
Арматуралық болат
қоймасы

5
а) күштік жүктеме
15
1-20
80
3
0,25
0,61,33
20
26,6
8
0,955
19,1
29,26
34,94
5
б)жарықтық жүктеме

4,07
2,035
4,55
5
Қорытынды

23,17
31,295
39,49
16

2.2 кестенің жалғасы 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
6
Қолданбалы
құрылғылары бар
автомат-ан қойма

6
а) күштік жүктеме
20
1-30
380
3
0,25
0,61,33
95
126,35
20
0,83
78,85
126,35
148,94
6
б)жарықтық жүктеме

4,07
2,035
4,55
6
Қорытынды

82,92
128,385
153,49
7
Механикалық
цехтардың шығыры

7
а) күштік жүктеме
32
4-45
300
3
0,3
0,71,02
90
91,8
11
0,85
76,5
91,8
119,49
7
б)жарықтық жүктеме

12,26
6,13
13,707
7
Қорытынды

88,76
97,93
133,197
8
Әкімшілік корпус

8
а) күштік жүктеме
30
1-30
250
3
0,5
0,80,75
125
93,75
17
0,85
106,25
93,75
141,69
8
б)жарықтық жүктеме

34,51
17,26
38,586
8
Қорытынды

140,76
111,01
180,276
9
Дайын өнімдерді
сақтайтын алаң

9
а) күштік жүктеме
5
1-30
50
3
0,3
0,80,75
15
11,25
3
1,42
21,03
12,375
24,634
9
б)жарықтық жүктеме

23,391
11,696
26,152
9
Қорытынды

44,691
24,071
50,786
10
Құбырлар мен метиздер
қоймасы

10
а) күштік жүктеме
5
1-20
40
3
0,25
0,60,33
10
13,3
4
1,34
13,4
14,63
19,84
10
б)жарықтық жүктеме

5,68
2,84
6,35
10
Қорытынды

19,08
17,47
26,19
11
50 автокөлікке арналған
гараж

11
а) күштік жүктеме
20
1-30
150
3
0,3
0,71,02
45
45,9
10
0,9
40,5
50,49
64,73
11
б)жарықтық жүктеме

10,32
5,16
11,538
17

2.2 кестенің жалғасы 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

Қорытынды

50,82
55,65
76,268
12
Автотұрақ

12
б)жарықтық жүктеме

0,71,02

31,068
15,534
34,73
12
Қорытынды

31,068
15,534
34,73
13
Керамзиттік құбырлар
корпусы №1

13
а) күштік жүктеме
50
1-60
900
m3
0,4
0,71,02
360
367,2
30
0,75
270
367,2
456,78
13
б)жарықтық жүктеме

16,697
8,349
18,688
13
Қорытынды

286,697
375,55
474,45
14
Бетонды құбырлар
корпусы

14
а) күштік жүктеме
70
1-60
1200
m3
0,4
0,71,02
480
480,9
40
0,75
360
489,6
607,71
14
б)жарықтық жүктеме

21,04
10,53
23,523
14
Қорытынды

381,04
500,12
631,233
15
Керамзит қоймасы

15
а) күштік жүктеме
5
1-20
50
m3
0,25
0,61,33
12,5
16,63
5
1,01
12,63
18,29
22,22
15
б)жарықтық жүктеме

1,999
0,999
2,235
15
Қорытынды

14,629
19,289
24,455
16
Дайын құбырлар
қоймасы

16
а) күштік жүктеме
5
1-20
50
m3
0,25
0,61,33
12,5
16,63
5
0,90
12,63
18,29
22,22
16
б)жарықтық жүктеме

4,067
2,033
4,547
16
Қорытынды

16,697
20,323
26,547

Ағаш өңдеу цехы

а) күштік жүктеме
30
1-30
150
m3
0,3
0,80,75
45
33,75
10
0,9
40,5
37,13
54,94

б)жарықтық жүктеме

16,39
8,195
18,325

Қорытынды

56,89
45,325
73,265
17
Ағаш өңдеу цехы

18

2.2 кестенің cоңы

2.3 кесте — картограмма есебі 17
Ағаш өңдеу цехы

17
а) күштік жүктеме
30
1-30
150
m3
0,3
0,80,75
45
33,75
10
0,9
40,5
37,13
54,94
17
б)жарықтық жүктеме

16,39
8,195
18,325
17
Қорытынды

56,89
45,325
73,265
18
Қазандық

18
а) күштік жүктеме
30
1-80
470
m3
0,5
0,80,75
235
176,3
12
0,85
199,75
176,3
266,42
18
б)жарықтық жүктеме

9,61
4,805
10,744
18
Қорытынды

209,36
181,105
277,164
19
Компрессор: СД 10кВ

19
б)жарықтық жүктеме

1,496
0,748
1,673
19
Қорытынды

1,496
0,748
1,673
20
Аумақты жарықтандыру

768,87
384,435
859,623
21
Цехтар бойынша
қорытынды

3065,58
3177,66
4415,35

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
r
9
9,6
9,1
2
27
5,14
5,3
6,69
3,77
2,47
4,02
3,14
20,9
11
2,15
2,3
4,3
8,17
0,7
α
42
25
4
35
62,3
17,67
49,73
88,26
188
107
73,1
360
9,55
19,88
49,19
87,65
103,7
16,52
360
19

2.3 Цех трансформаторлар санын таңдау және 0,4 кВ кернеуіндегі
реактив қуатын компенсациялау

Цех трансформаторларының саны мен қуатын дұрыс анықтау тек келесі
факторларды ескеретін технико-экономикалық есептеулер жолымен
жүргізіледі. Олар: тұтынушыларды электрмен жабдықтау сенімділігнің
категриясы; 1кВ-қа дейінгі реактивті жүктемені компенсациялау; қалыпты
(нормалы) және авариялы режимдерде трансформатордың аса жүктемелу
қабілеті; стандартты қуаттар қадамы; жүктеме графигі бойынша
трансформаторлардың тиімді жұмыс режимдері.
Ең үлкен есептік активті жүктемені қоректендіруге қажетті
технологиялық түрде біріккен бірдей қуатты цех трансформаторларының
минималды саны мына формуламен анықталады.

N Tmin

Pp0,4
K 3 S HT

ΔN ;

(2.13)

мұнда Рр 0,4 — жинақты есептік активті жүктеме;
кз — трансформатордың жүктелу коэффициенті;
Sнт — трансформатордың келісілген номиналды қуаты;
N — жақын бүтін санға дейінгі қосылғыш.

Есептеуге берілгендер:
Рp0,4= 3065,58 кВт;
Qp0,4= 3177,66 квар;
Sp0,4= 4415,35 кВА.

S уд
Sp0,4
Fцехов
, кВAм2;

(2.14)

S уд
4415,35
23308
0,189 кВAм
2

Өндірістік база зауыты 2 категориялы тұтынушыларға жатады, зауыт екі
ауысыммен жұмыс істейді; сондықтан трансформатордың жүктелу
коэффициенті Кзтр=0,74. Трансформатор қуатын Sнтр=630кВА тең
қабылдаймыз.

N Tmin
3065,58
0,74 630
0,5 7

ТМ-630-100,4 трансформаторын таңдаймыз. Таңдалған
трансформаторлардың саны бойынша кернеуі 1 кВ-қа дейінгі желіге
трансформаторлар арқылы берілетін ең көп реактивті қуатты анықтайды:

Q (1,1N
1 min

з р 0,4

(2.15)

Q1 (1,1 7 630 0,74)2 (3065,58) 2 1867,73 квар,

Q1

QЭ

N=7

10 кВ

0,4 кВ

Pp0,4; Qp0,4

QНБК

2.1 сурет- Орынбасу сұлбасы

Реактивті қуат балансының шартынан 0,4 кВ шиналарындағы Qнбк мәнін
анықтаймыз:

Qнбк =Qр 0,4- Q1
Qнбк = 3177,66-1867,73=1309,93 квар.
(2.16)

Әр трансформаторға келетін бір конденсаторлар батареясының қуатын
анықтаймыз:

Q НБК ТП
Q НБК
N ТЭ

, (2.17)

Q НБК ТП
1309,93
7
187,13 квар.

Жоғарыда табылған мәндерге сәйкес УКБН-0,38-200-50У3 типті
конденсаторлық батареясын таңдаймыз. Содан кейін 2.3 кестесін: цехтың
қосалқы станциялары бойынша төменгі вольтті жүктемелерді орналастыру
құрастырамыз.

Sнн К 2 ) — Р 2

2.4 кесте — цехтың қосалқы станциялары бойынша төменгі вольтті
жүктемелерді орналастыру

Qнбк — ларды қуаттарын қосалқы станциялардың реактивті жүктемелеріне
пропорционал орнатамыз.

Бастапқы берілгені: Qр 0,4 = 3177,66 квар;
Qнбк=1309,93 квар;
ТП1ТП2: Qр ТП1-ТП2=1525,72 квар
Q Q
нбк р тпі — тпі
,
р нбк Qр 0,4
1309,93 1525,72
3177,66

Нақты реактивті қуаты: QфТП1-ТП,2=3·200=600квар,
Ал компенсацияланбаған қуат келесіге тең:

(2.18) №ТП,Sн тп,Qнбк тп
Цех №
Рр0,4, кВт
Qр0,4, квар
Sр0,4, кВА
Кз
ТП1ТП2
(3×630)
1
279,89
455,095

0,81
ТП1ТП2
(3×630)
3
262,693
287,35

0,81
ТП1ТП2
(3×630)
4
12,524
18,9

0,81
ТП1ТП2
(3×630)
5
23,17
31,295

0,81
ТП1ТП2
(3×630)
6
82,92
128,385

0,81
ТП1ТП2
(3×630)
7
88,76
97,93

0,81
ТП1ТП2
(3×630)
8
140,76
111,01

0,81
ТП1ТП2
(3×630)
9
44,691
24,071

0,81
ТП1ТП2
(3×630)
13
286,697
375,55

0,81
Қорытынды
(копенсациясыз)

1222,105
1529,58

0,81
Qнбктп (3×200)

-600

0,81
Қорытынды

1222,105
929,58
1525,72
0,81
ТП4ТП5
(4×630)
2
293,53
408,07

0,81
ТП4ТП5
(4×630)
10
19,08
17,47

0,81
ТП4ТП5
(4×630)
11
50,82
55,65

0,81
ТП4ТП5
(4×630)
12
31,068
15,534

0,81
ТП4ТП5
(4×630)
14
381,04
500,12

0,81
ТП4ТП5
(4×630)
15
14,629
19,289

0,81
ТП4ТП5
(4×630)
16
16,697
20,323

0,81
ТП4ТП5
(4×630)
17
56,89
45,325

0,81
ТП4ТП5
(4×630)
18
209,36
181,105

0,81
ТП4ТП5
(4×630)
19
1,496
0,748

0,81
Аумақты жар.(30%)

768,87
384,435

0,81
Қорытынды
(копенсациясыз)

1843,48
1647,78

0,81
Qнбктп (4×200)

-800

0,81
Қорытынды

1843,48
847,78
2029
0,81

Q
630,54 квар .
Q р нбк

Qнеск= Qр TПі-ТПі — Qф TПі-ТПі,
Qнеск=1529,58-600=929,58 квар.

ТП3ТП4: Qр ТП1-ТП2=1647,78 квар

(2.19)

Q р нбк

1309,93 1647,78
3177,66

679,26 квар .

Ал компенсацияланбаған қуат келесіге тең:

Qнеск = 1647,78 -800=847,78 квар.

2 . 5 кесте — Qнбк — лардың ТП-лар бойынша нақтыланған таратылуы

2.4 Зауыт бойынша электр жүктемелерінің нақтыланып есептелуі

2.4.1 Цехтық трансформаторлы қосалқы станцияның блогындағы қуат
шығындарын анықтау

ТМ-630-100,4 трансформаторын таңдаймыз:
UВН=10 кB; Uнн=0,4 кB; ∆Pхх = 1 кВт; ∆Pкз=7,6 кВт; Iхх = 0,6%; Uкз = 5,5 %.

ТП1-ТП2; Кз=0,76, N=3

2
(2.20)

т 100
I %

S
нт

U %

100

S
нт

К 2 )
з

(2.21)

2
т

т 100
0,6
630
5,5
100
630 0,762 ) 71,37квар;

ТП3-ТП4: Кз=0,77, N=4
2
т

т 100
0,6
630
5,5
100
630 0,772 ) 97,29квар; ТП
Qр ТП, квар
Qр НБК, квар
Qф ТП, квар
Qнеск, квар
ТП1ТП2
1529,58
630,54
600
929,58
ТП3ТП4
1647,78
679,26
800
847,78
Р т N ( Pхх Pкз К з )
Q N ( хх
кз
Р 3 (1 7,6 0,76 ) 16,17 кВт;
Q 3 (
Р 4 (1 7,6 0,77 ) 22,02 кВт;
Q 4 (

Трансформаторлардың жалпы шығындары:
Σ∆Р = 16,17+22,02=38,19кВт;
Σ∆Q = 71,37+97,29=168,66квар;

2.5 Синхронды қозғалтқыштардың есептік қуатын анықтау

РнСД =630кВт; cos = 0,85; tg =0,62; NСД =4;

кз = 0,9.

Рр СҚ = Рн СҚ· NСҚ · к з
Рр СҚ = 630 ·4 · 0,9 =2268 кВт ;
Q р СҚ = Р р СҚ · tg
Q р СҚ = 2268 ·0,62 =1406,16 квар;

(2.22)

(2.23)

2.6

10

кВ ГПП

шиналарындағы

реактив

қуатының

компенсациясын есептеу

2.2 сурет-Орынбасу сұлбасы

Резервті реактивті қуат:

Qрез=0,12· (Qр0,4+ΔQтр + Qрсд);
Qрез=0,12· (1765,03+168,66+1406,16)=0,12·3339, 85=400,78 квар;

Энергожүйеден келетін қуат:
Qэ=0,24·ΣPр=0,24· (Pр0,4+ΔPтр+Pр.сд);
Qэ =0,24· (2844,115+38,19+2268)=0,24·5150,31= 1236,07 квар;
(2.24)

(2.25)

ВБК қуатын реактив куаты балансының шартынан анықтаймыз:

QВБК=Qр0,4+ΔQтп+Qрез +Qсд -Qэ — Qнбк; (2.26)
QВБК=1765,03+168,66+400,78+1406,16- 1236,07-1400=1104,56 квар;

Жоғары кернеулі батарей конденсатордың түрін таңдаймыз:
УКЛ(П)56М-10,5-600 УЗ [3, кесте 2.195]

2.6 — кесте — Зауыт бойынша жүктемелердің нақтыланған есептелуі

2.5 кестенің соңы ТҚС,Sнт, Qбктп №
Цех№
n
Рнmin-
Рнmax
∑Рн
Kи
Орташа қуат
nэ
Kp
Есептік қуат
Кз
ТҚС,Sнт, Qбктп №
Цех№
n
Рнmin-
Рнmax
∑Рн
Kи
Pсм,кВт
Qсмквар
nэ
Kp
Pp, кВт
Qp, квар
Sp, кВА
Кз
1
2
3
… жалғасы