Курстық жұмыс: Экономика | Қаржылық жал есебі

КІРІСПЕ
I ТАРАУ. Қаржылық есеп берудің элементтерін белгілеу, мойындау және өлшеу.
1.1. Қаржылық есеп берудің элементтері.
1.2. Ағымдағы активтерді анықтау мен оларды жіктеу.
1.3. Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі.
II ТАРАУ.
2.1. Есеп айырысудың қолма-қол ақшасыз түрі.
2.2. Ағымдағы жал.
2.3.Лизингтік жалға алу.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
I ТАРАУ. Қаржылық есеп берудің элементтерін белгілеу, мойындау және өлшеу.
1.1. Қаржылық есеп берудің элементтері.
Қаржылық есептер мәмілелер мен басқа оқиғалардың қаржылық нәтижелерін оларды экономикалық сипаттамаларына сәйкес кең ауқымды категорияларға қалыптастырып, көрсетеді. Мұндай кең ауқымды категориялар деп қаржылық есептердің элементтерін атайды. етеді.
Қаржылық есеп берудің элементтерін белгілеу, мойындау және өлшеу.
Қаржылық есеп берудің элементтері. Қаржылық есептер мэмілелер мен басқа оқиғалардың қаржылық нәтижелерін оларды экономикалық сипаттамаларына сәйкес кең ауқымды категорияларға қалыптастырып, көрсетеді. Мұндай кең ауқымды категориялар деп қаржылық есептердің элементтерін атайды.
Субъектінің қаржылық жағдайын бағалаумен тікелей байланысқан элементтер бухгалтерлік баланста көрсетілген активтер, міндеттемелер мен меншікті капитал болып табылады. Кірістер мен шығыстар — кірістер мен шығыстар жайлы есеп беруде субъектінің көрсеткіштерін өлшемімен тікелей байланысқан элементтер. Ақша қозғалысы туралы есеп беруді жэне меншікті капиталдағы өзгерістер жайлы есеп беруді бухгалтерлік баланс элементтерінде болған, кірістер мен шығыстар, өзгерістер туралы есеп элементтері көрсетеді.
Субъектінің қаржылық жағдайы бағасына тікелей байланысты элементтер болып активтер, міндетемелер мен меншікті капитал табылады.
Активтер — болашақта табыс әкелетін, кұлдық бағасы бар, өткен операциялар немесе оқиғалар нәтижесінде алынған мүліктік және жеке мүліктік емес игіліктер мен құдықтар. Бұл ресурстар ұйыммен бақыланады. Активте бекітілғен болашақ эконо¬микалық пайда — ақша түсіміне немесе баламаларына тура немесе жанама енетін әлеует.
Активке айналған болашақ экономикалық пайда мыналардың нәтижесінде алынуы мүмкін:
Г) егер актив жеке немесе субъект өткізетін дайын өнім (тауар, жұмыс, қызмет көрсету) өндірісінде басқа активтермен үйлесіп пайдаланылса;
2) басқа активтерғе айырбасталса;
3) міндеттемелерді өтеу үшін қолданылды;
4) субъектілерді меншіктеушілер арасында бөлінеді.
Міндеттеме — өткен операциялар немесе оқиғалар нәтижесінде пайда болған және құндық бағасы, жеке тұлға немесе үйым пайдасына белгілі бір әрекет етуші, мүлік беруге, жұмыс орындауға, ақша және басқасын ,төлеуге, әлде өтеу экономикалық пайдалы активтің кемуіне немесе ресурстың жылыстауына әкелетін белгілі бір іс-қимылдан қағыс қалуға міндеттілік.
Міндеттемелерді өтеу былайша атқарылады:
1) ақша төлеумен;
2) басқа активтерді берумен;
3) кызмет көрсетумен, жұмыс орындаумен;
4) бір міндеттемені екіншісіне ауыстырумен;
5) міндетемелерді жарғы капиталына аударумен;
Меншікті капитал (таза актив) — міндеттемелерді есептен шығарғандағы актив.
Акционерлік қоғамдардың бухгалтерлік балансында меншікті капитал, бөлінбеген табыс, бөлінбеген табыс есебінен пайда болған резервтік капитал, сондай-ақ меншікті капиталды колдауды қамтамасыз ететін түзетуді көрсететін сома, акционерлер салған қаражат ретінде сынып тармақтарына бөлінеді. Бұл тұжырымдамалар басқа субъектілерге де сай келеді.
Қаржы-шаруашылық қызметін бағалаумен тікелей байланысқан қаржылық есеп беру элементтері мыналар:
1) кірістер — меншіктеушілердің салымына байланысы жоқ, меншікті капиталдың көбеюіне әкелетін активтің немесе олардың құнының артуы, не болмаса міндеттеменің азаюы түріндегі есепті кезең ішіндегі экономикалық пайдаиың өсуі.
2) шығыстар — меншіктеушілер арасындағы бөлуге байланысы жоқ. Меншікті капиталдың кемуіне жетелейтін, активтердің немесе олардың құнының азаюы, не болмаса міндеттеменің ұлғаюы түрінде есепті кезең ішіндегі экономикалық пайданың азаюы.
Қаржылық есеп элементтерін мойындау, тану — мойындаудың мынандай критерийлерін қанағаттандыратын және элементті айқындауға сәйкес келетін баптың нәтижелері туралы сепке немесе бухгалтерлік балансқа кіргізу процесі:
1) бапқа байланысты кез келген болашақ экономикалық пайданы субъект алады немесе жоғалтады деген ықтималдық бар;
3) объектінің сенімді өлшенетін құны немесе бағасы бар.
Қаржылық есеп элементтерін бағалау — ақшалай соманы анықтау тәсілі, ол бойынша активтер мен міндеттемелер қаржылық есептерде мойындалады және мыналар бойынша бағаланады:
• бастапқы бағасымен. Активтер оларды сатып алған кезде қол жеткен тараптардың келісімі мен белгіленген ағымдағы кұны бойынша немесе төленген ақшалай қаражат сомасында: міндеттемелер — міндеттемеге айырбасталып немесе кей жағдайлардағы белгілі бір шарттармен алынған (мысалы, салықтар) түсім сомасы бойынша жағдайлардың қалыпты тоғысуы кезінде міндеттемелерді орындау үшін төленетін ақшалай қаражат сомасы бойынша көрсетіледі.
• ағымдық қүнымен. Активтер есепте сол немесе соған ұқсас актив енді ғана сатып алынған жағдайда төленуге тиісті ақшалай қаражат сомасы бойынша көрсетіледі, міндеттемелер оларды өтеу үшін талап етілетін ақшалай қаражаттың дисконтталмаған сомасы бойынша көрсетіледі;
• өткізудің (өтеудің) ықтимал құнымен. Активтер сатудан алынуы мүмкін ақшалай қаражат сомасы бойынша көрсетіледі. Міндеттемелер — оларды өтеу үшін талап етілетін ақшалай қаражат;
• дисконтталған құн. Активтер субъектінің қалыпты қызметі барысында активтерді генерациялауға тиісті ақшалай қаражат болашақ түсімнің дисконтталған құны болып танылатын ағымдағы құны бойынша;
• баланстық құнымен. Активтер мен міндеттемелердің бухгалтерлік баланста көрсетілетін құны
1.2. Ағымдағы активтерді анықтау мен оларды жіктеу.
Бухгалтерлік есеп стандарттарына тұжырымдамалық негізіне сәйкес активтер жатады, бұлар — мүлік, субъектінің құндық бағасы бар мүліктік және мүліктік емес игіліктері мен құқықтары. Активке айналған болашақ экономикалық пайда — субъектінің ақшалай қаражат түсіміне тікелей немесе жанама, болуы ықтимал салым.
Болашақ экономикалық пайда, егер актив:
а) ұйым өткізетін дайын өнім (тауар, жүмыс, қызмет корсету) өндірісінде басқа активтермен қосылып немесе жеке қолданылса;
ә) басқа активтерге айырбасталса;
б) міндеттемелерді өтеу үшін пайдаланылса;
г) ұйымның меншіктеушілері арасында бөлінсе алынуы мүмкін.
«Қаржылық есеп беруді ұсыну» 30 бухгалтерлік еееп стандарттарында активтер былайша жіктеледі:
1. Ұзақ мерзімдік (пайдалану мерзімі бір жылдан астам), бұларға мыналар жатады:
— материалдық емес активтер (лицензиялық келісімдер, бағдарламамен қамтамасыз ету, патенттер, гудвилл, басқа да материалдық емес активтер);
— негізгі құралдар (жер, ғимараттар мен үйлер, машиналар мен жабдық, көлік құралдары, басқа да негізі құралдар);
— үзақ мерзімдік инвестициялар (еншілестерге, тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңдык тұлғалар);
— ұзақ мерзімдік дебиторлық берешек (алуға арналған шоттар, алынған вексельдер, негізгі серіктестіктер мен оның еншілес, тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалары арасындағы топ ішілік операциялар нәтижесінде пайда болған дебиторлық берешек, акционерлік қоғам лауазымды тұлғаларының дебиторлық берешегі, басқадай дебиторлық берешек);
— алдағы кезең шығындары;
2. Қысқа мерзімдік (ағымдағы). Оларды қолдану мерзімі — бір жылдан кем. Бұлар:
— қайта өндеу мен өткізу мерзіміне тәуелсіз тауарлық-материалдық қорлар;
— жыл ішінде есептен шығарылуы мүмкін болашақ кезендер шығыны;
— ақшалай қаражат;
— егер ол баланстық құннан басқа болса, ағымдағы құнын көрсеткен қысқа мерзімдік қаржылық инвестициялар;
— есепті уақыттан санағанда бір жыл ішінде алынған дебиторлық берешек (ағымдағы активтерді сатып алғаны үшін аванстық төлемдер; алуға арналған шоттар; алынған вексельдер; негізгі серіктестіктер мен олардың еншілес тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалары арасындағы топ ішілік операциялар нәтижесінді пайда болған дебиторлық берешек; акционерлік қоғам лауазымды адамдарының дебиторлық берешегі; басқа да дебиторлық берешек).
1.3. Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі.
Ақшалай қаражатты басқару қаржы рыногындағы өте күрделі қиындықтарға байланысты үлкен мәнге ие. Бәсекеге қабілеттілік технологиялық процестерді заманға сай жаңғырту мен одан әрі даму үшін фирмадан ақшалай қаражат талап етеді. Сондықтан ақшалай қаражатпен олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету мен сыныптау компанияның өтемпаздығын дәл бағалау үшін қажет.
«Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп» 4 бухгалтерлік есеп стандартында ақшалай қаражат кассадағы және банктегі шоттардағы қолма-қол ақша ретінде белгіленген. Ақшалай қаражат қозғалысы — олардың операциялық, инвестиңиялық және қаржылық қызметінің нәтижесіндегі түсімімен жұмсалуы.
«Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есеп» 7 қаржылық есеп беру стандарттарына сәйкес ақшалай қаражатқа қолма-қол ақша мен талап етілгенге дейінгі салымдар кіреді.
Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау, жұмсау және есептеу тәртібі есеп саясатына сәйкес шаруашылық жүргізуші субъект дербес жасайтын Кассалық операцияларды жүргізу ережелері белгіленген.
Касса — бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған бөлме. Операция жүргізілетін уақытта есіктер ішкі жағынан жабылады, сейфтің және темір шкафтың кілттері кассирде сақталады, ал кілттердің көшірмелері мөрленген пакетте кәсіпорын басшысында болады. Қабылдаған құндылықтардың сақталуы үшін материалдық толық жауапкершілік көтеретін кассир кассалық операцияларды жүргізеді. Кассирді жұмысқа тағайындау туралы бұйрық шыққаннан кейін басшы оны кассалық операцияларды жүргізу тәртібімен таныстыруға міндетті және толық жеке жауапкершілік жайлы шарт жасасады. Шартта қарастырылған тараптардың міндеттері мен жауапкерпгіліктері әкімшілік өкілі мен кассирдің қолымен бекітіледі. Кассир болмаган кезеңде толық материалдық жауапкершілік жайлы шарт жасасқан бухгалтер қассалық операцияларды атқарады.
Кәсіпорындар өздерінің есеп шоттарынан қолма-қол ақша алады, бұл мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді. Субъект чек жаза отырып, онда талап етілетін соманың тағайындалуын (еңбеқақы төлеуге, жәрдемақыға және шаруашылық шығындарына және т.б.) көрсетуге міндетті. Қолма-қол ақша алу үшін субъект банкке алдын ала талап етілген сомаға тапсырыс жолдайды.
Кассалық операцияларды құжаттық ресімдеу мен есептеу. Кассалық операциялар қолма-қол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер немесе өкілетті тұлға қол қойған кірістік кассалық ордермен (ККО) (ф. № КО-1) (5.1. сызба) ресімдейді.
Ұйым қассасына қолма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін қолмен өңдегенде де, ақпаратты компьютерде өңдегенде де қолданылады. Кірістік кассалық ордерді бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер немесе уәкілетті тұлға және кассир қол қояды, қассирдің мөрімен куәландырады, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі және ақша тапсырушының қолына беріледі, ал ордер кассада қалады.
Субъектілер заңдар рұқсат еткен жағдайларда шетелдік валютамен кассалық операциялар жасауға рұқсат беріледі. Шетелдік қолма-қол валюта есебі «Шетелдік валюта операциялары есебі» 9 БЕС-ға сәйкес 452 шотта өтеді. Валютаньщ әр турі бойынша атқарылған операциялар шетелдік валютамен көрсетілетін жеке кассалық кітап жүргізу қажеттігін қаперде ұстаған жөн. Шетелдік валютаға қатысты бағамдық айырмалар теңге бағамы төмендеуге байланысты (Э/ш Кузз), теңге бағамы өскен (Дв44 Кдзі) жағдайда көрсетіледі.
Шетелдік валютамен операциялар жөніндегі бухесептегі жазбалар операция атқарылған күнгі ҚР ұлттық банкінің бағамы бойынша саналған ҚР валютасымен бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілуі тиіс….