Кедергіш жолы арқылы сорғышты реттеу кестесі

1

2

3

4

:
Аңдатпа

Дипломдық жұмыста сумен жабдықтайтын сорғыш агрегатының
автоматтандырылған электр жетегін жобалау мәселесі қарастырылды.
Технологиялық бөлімінде автоматтандырылған электр жетегіне
қойылатын талаптарды, электр жетегінің тиімді жүйесін таңдауды және
сорғыш қондырғылардың жұмыс режимдерінің реттеуі қарастырылды.
Басқару объектісі, тетіктердің және орындаушы құрылғылардың
математикалық моделін құрастырылды. Автоматтандырылған электр
жетегінің динамикалық және статикалық сипаттамаларына есептеу және
талдау жүргізілді.

Өміртіршілік
қауіпсіздік бөлімінде сумен жабдықтау әдістері

қарастырылды. Ақаба суларды гидроциклондар арқылы тазалауға және
автоматтандырылған электр жетегіндегі шу деңгейін бағалауға акустикалық
есептеу жүргізілді.
Экономикалық бөлімінде техникалық шешімдерінің негіздері

қарастырылды.
ЖТ-АҚ жүйесінде тұтынылатын электр энергиясын

үнемделуіне есептеу жүргізілді.

5

Аннотация

В дипломной работе рассмотрена проблема автоматиризованного
электропривода насосного агрегата подача воды.
В технологической части дипломной работы рассматривается
требования по автоматизированному электроприводу и выгодные условия
выбора электропривода, также рабочие режимы.
Было собрано математическая модель объекта управления, механизмов
и исполнительных устройств. А также проведено анализ и расчет на
динамические и статические характеристики автоматизированных
электрических приводов.
В разделе безопасности жизнедеятельности было рассмотрено методы
водоснабжения. Проведен акустический расчет на очистку сточных вод через
гидроциклоны и контроль уровня щума в автоматизированных электрических
приводов.
В разделе экономики было рассмотрено основы технических решений.
А также было расчитано потребляющие электрические энергий в системе ЧП
— АД.

6

Annotation

In the thesis the problem of the avtomatirizovanny electric drive of the pump
unit water supply is considered.
In technological part of the thesis is considered requirements for the
automated electric drive and favorable conditions of a choice of the electric drive,
also operating modes.
It was collected mathematical model of object of management, mechanisms
and actuation mechanisms. And also it is carried out the analysis and calculation on
dynamic and static characteristics of the automated electric drives.
In the section of health and safety it was considered water supply methods.
Acoustic calculation on sewage treatment through hydroclones and control of level
of noise in the automated electric drives is carried out.
In the section of economy it was considered bases of technical solutions. And
also it was calculated consuming electric energiya in system of state of emergency —
the HELL.

7

Мазмұны

Кіріспе
11

1
1.1

1.2

1.3
1.4
2
2.1

2.2
2.3

2.3

2.4

2.5
2.6

3
3.1

3.2
Техникалық бөлімі
Өндірістік қондырғының технологиялық үрдісін және электр
жетегінің басқарылатын координаттарын талдау
Автоматтандырылған электр жетегіне қойылатын талаптарды
қалыптастыру
Электр жетегінің тиімді жүйесін таңдау
Cорғыш қондырғылардың жұмыс режимдерін реттеу
Электр қозғағышты таңдау
Механизмның кинематикалық кестесін сараптау және оның
параметрлерін анықтау. Электр жетегінің механикалық бөлігінің
математикалық моделін құру және оның параметрлерін анықтау
Қуаттылығына қарай қозғағышты алдын — ала таңдау
Қозғағыштың номиналды жылдамдығы мен типтік өлшемін
таңдау. Мдоп = f(ω), ωмин= ω= ωмакс мазмұндамасын құру
SIEMENS фирмасының серіктестерінің сорғыштардың жетегін
қайта жаңғырту үлгісі
Таңдаған электр қозғағыштың қызуы мен шамадан тыс жұмыс
атқаруын тексеру
Электр энергиясын түрлендіргіштің түрлері мен оны таңдау
Электр аппараттарының күштілік тізбегін: кіру шығу сүзгісі,
тежеуіш кедергісін таңдау және параметрлерін санау
Автоматтандырылған басқару жүйесін жобалау
Электр жетегінің басқару координаттарын өлшейтін тетіктерді
таңдау
Басқару объектісі, тетіктердің және орындаушы құрылғылардың
математикалық моделін (теңдеулер, структуралық кестелер)
құрастыру
12

12

14
17
19
20

20
28

29

27

34
36

38
39

39

40

3.3
Басқару
объектісінің, тетіктердің және орындаушы

жабдықтарының параметрлерін есептеу
44

3.4
Жасалған математикалық модельдер мен автоматтандырылған

электр жетегіне талаптар негізінде реттуіштерді жобалау
49

4
Автоматтандандырылған электр жетегінің динамикалық және

статикалық сипаттамаларын есептеу мен талдау
51

4.1
Автоматтандандырылған электр жетегініңкомпьютерлік

(имитациялық) моделін жасау
51

4.2
Ауыспалы үрдістерді есептеу және сапа көрсеткіштерін анықтау
55

4.3
Жұмыс циклі ішінде технологиялық үрдісті
орындау

4.4

5
5.1
үшінбелгілеу әсерінің уақыттан тәуелділігін U3 = f(t) есептеу
Жұмыс циклі ішінде U3 = f(t)тәуелділігіне сәйкес келетін электр
жетегінің статикалық сипаттамаларын құру
Қозғалтқышты таңдау дұрыстығын соңғы тексеру
Автоматтандырылған электр жетегінің жұмыс циклы ішінде

8
58

59
61

электр жетегін жүктеу нақты диаграммасын құрастыру

61

5.2
Электр қозғалтқышты электр жетегін қыздыру және жүктеу

қабілеті бойынша жүктеу диаграммасымен тексеру
61

5.3
5.4
5.5
5.6
5.7
5.8
6
6.1

6.2
6.3
7
7.1
Өндірістік қондырғының жұмыс шарттарын қалыптастыру
Алгоритм мен басқару бағдарламасын жасау
Автоматтандыру жүйесінің функционалдық схемасын жобалау
Автоматтандыру жүйесінің аппараттарын таңдау
Автоматтандыру жүйесінің электрлік жалғау схемасын жобалау
Автоматтандыру жүйесінің функцияларының толық сипаттамасы
Өмір тіршілік қауіпсіздігі
Сумен жабдықтау кәсіпорындарында ақаба сулардан тазалау
әдістері
Ақаба суларды гидроциклондар арқылы тазалауға есеп жүргізу
АЭЖ-дагы шу деңгейін бағалау, акустикалық есеп жүргізу
Экономикалық бөлім
Техникалық шешімдерді экономикалық негіздеу
62
62
64
65
67
68
69

69
78
82
86
86

7.2
ЖТ
—
АҚ жүйесінде тұтынылатын электр энергиясының

үнемделуін есептеу
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

9
87
100
101

Белгілеулер мен қысқартулар

ЖТ — жиілік түрлендіргіш;
СҚ — сорғыштық қондырғы;
ПӘК — пайдалы әсер коэффициенті;
ЭЖ — электр жетегі;
АҚ — асинхронды қозғалтқыш;
ҚБ — қарқындылықты белгілеуші;
КР — кернеуді реттеуіш;
ЖР — жиілікті реттеуіш;
ТД — ток датчигі;
ФТ — функционалды түрлендіргіш;
БП — басқару пульты;
ОЕҚ — оперативті есте сақтау құрылғысы;
ҚТЕҚ — қайта бағдарламаланатын тұрақты есте сақтау құрылғысы;
СҚТЖ — суды қолданудың тұйықталған жүйесі;
КҚПБ — көлденеңқұбырлы пленкалы буландырғыш;
ЗФ — зиянды фактор;
АЭЖ — автоматтандырылған электр жетегі.

Кіріспе
Техникалық ілгерілеудің берілген сатысында дамыған барлық
мемлекеттердегі соңғы жылдары энергия көздерінің барлық түрлерін барынша
10

нәтижелі реттеу және пайдалануы қажет бағыт қабылданған. Бұл
шығындалған қаржыны қайтарып қана қоймай, өндірісті модернизациялау
арқылы тиімдендіруге мүмкіндік береді.
Осылай, энергияны үнемдеудің негізгі шаралары, соның ішінде осы
дипломдық жобада: сорғыш қондырғысының электр қозғалтқышының
оңтайлы қуаттылығын таңдау және жиілікті реттелетін электр жетегін
пайдалануболып табылады.
Турбомеханизмдер қолданысы жаппай машиналар болып табылады.

Өндірілетін
электрэнергиясының
25%
жуығы
сорғыштың
электр

қозғалтқышына, желдеткіштерге, компрессорларға кетеді. Техникалық жетілуі
мен турбомеханизмдердің электр жетектерінің экокономикалық үнемділігі
электрэнергиясын халық шаруашылығында пайдалану тиімділігін
айтарлықтай дәрежеде анықтайды. Электр жетектерінің экокономикалық
үнемділігі ретінде тек оның минималды құны мен жоғары энергетикалық
көрсеткіштерін ғана емес, электр жетектерінің реттелу сияқты қасиеті де

түсініледі. Жоғары электр
жетектерінің экокономикалық үнемділігі

турбомеханизмдерге технологиялық шарттар бойынша қажет жұмыстарды аз
энергетикалық шығынмен орындауға мүмкіндік береді.

Кеңес өкіметінде болған мемлекеттердің көбінде
сорғыш

қондырғыларына реттелмейтін электр жетегін пайдаланады, ол электр
энергиясының артық шығынына әкеледі. Сорғыштық агрегатарда реттелетін
электр жетегін пайдаланудың көрсеткені, сорғыштың жұмыстық дөңгелегінің
жылдамдығын реттеу гидравликалық желідегі артық қысымды жою есебінен
қондырғылардың энергетикалық көрсеткіштерін айтарлықтай жоғарлатуға,
электрэнергиясын үнемдеуге, су шығынын азайтуға мүмкіндік береді.
Осылайша, қозғалтқыш жылдамдығын реттеуе мүмкіндік юеретін
жиілікті түрлендіргіштерді қолдану арқылы, әрекет етуші сорғыштық
қондырғылар модернизациясы жасалады. Бұл кезде шет елдік те, отандық та
өндіруші фирмалар түрлендіргіштері пайдаланылады.
Берілген дипломдық жобаның мақсаты сорғыштық қондырғының

жиілікті реттелетін
электр
жетегін жобалау болып табылады.

Турбомеханизмдердің жиілікті реттелетін
электр
жетегін қолдану

айтарлықтай электр энергиясын қысқартып, қажет
технологиялық

көрсеткіштерді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.Дипломдық жобаның
тақырыбы қазіргі заманда өзекті болып табылады.

1 Техникалық бөлімі
1.1Өндірістік қондырғының технологиялық үрдісін және электр
жетегінің басқарылатын координаттарын талдау

11

Зауытты және зауыт жанындағы нысандарды сумен қамтамасыз ету
үшін станцияларда орналасқан қондырғы пайдаланылады. Станцияда ішетін
және технологиялық суды беруді қамтамасыз етуге сорғыштық қондырғылар
орналасқан. Жолында станция екі түрлі айдалатын сұйықтықтарға бөлінген.
Көтерудің екінші сатысы, су аз дегенде үш рет сүзілетін төртіншісіне
қарағанда, суды азырақ сүзіледі.
Машиналы бөлімде орналасқан сорғыштардың бір бөлігі суды жұмыс
персоналын таза ішетін сумен қамтамасыз етуге айдайды. Басқа сорғыштар
технологиялық суды мұнай өңдеу, химиялық заттар өндіру біріншілік және
екіншілік блоктарына және судың жоғары сүзілу сапасын талап етпейтін басқа
да қондырғыларға беруге қажет. Егер технологиялық суға станция көтерілудің
екінші сатысы болса, онда ішетін суға ол төртінші болады. Пайдаланылатын
су түріне байланысты оны жинауға әр түрлі көздер пайдаланылады, мысалы
табиғи су көздері, өзендер, бұлақтар, содан соң резервуарға барады, олар да
су түрі мен көлемі бойынша бөлінеді.
Өндірістік қондырғының жалпы көрінісін келесі 1.1 суретте келтірейік:

1.1 — суретте келесі шартты белгілеулер қабылданған:
Н1 … Н9 — 1 … 9 сәйкес сорғыштар;
М1 … М9 — 1 … 9 сәйкес қозғалтқыштар.
Сурет 1.1 — Қондырғы орналасқан өндірістік қондырғының жалпы
көрінісі

Технологиядық үрдісте төрт параллельді

сорғыш

қондырғысы

қолданылады. Бірақ бір сорғыш қондырғысы үнемі жұмыс істейді. (Н6 мен
Н7), ал үшіншісі жұмыс істеп тұрған қалған сорғыш қондырғылары авариялық
жағдайда жұмыстан шыққан кезде қосылады. Төртінші сорғыш (Н9) өрт
жағдайына керек және үнемі сөндірулі. Н6 сорабынегізгі сорғыш болып
табылады және желідегі қажетті су қысымын ұстап тұрады. Н7 сорабы Н6
12

сорабын ауыстырған кезде су қысымын ұстап тұруға қажет. Н8 сорабы резерв

қатарында және Н6немесе
Н7сорғыштарының істен шыққан жағдайында

жұмысқа түседі.
Берілген қондырғыда басқаратын координаттар болып берілген
жағдайдағы қысымды ұстап тұру болып табылады. Су құбырының қысым
бөліміне қысым күшінің саны бергіштен түседі. Түскен қысым санын
бақылаушы жиілік аудармасы арқылы үш сорғыштың біреуіне қосады.
Негізінен ортадан тепкіш сорғыштар орналастырылған қондырғылар кеңінен
белгілі.
Сорғыштың шиыршық корпусының ішіне қалақшалары бар айналмалы
дөңгелек орнатылады. Қозғағыш көмегімен дөңгелек айналады, тартымды
құбыр арқылы су алу резервуарынан дөңгелек ортасына құйылады және
күшпен күрекшелер арқылы корпус ішіне құйылады. Соның нәтижесінде
жұмыс дөңгелегінің ортасында кеңістік пайда болады, сұйықтық сорғышқа
сорылады, қайта құйылады және ары қарай қысымдық құбырөткізгішке
беріледі. Осыған байланысты ашық саңылау жүйесінде үзілмес ағым пайда

болады және ортадантепкіш
сорғыш
бірқалыпты жұмыс атқарады.

1.2суретінде көрсетілген ортадантепкіш сорғыштың технологиялық үрдіске
қатысатын негізгі элементтері және жұмыс атқару механизмі көрсетілген
принциптік кестесін қарап көрейік.

1 — жұмыс камерасы, 2 — жұмыс дөңгелегі; 3 — бағыттаушы аппарат; 4 —
үйінді; 5 — жұмыс дөңгелегінің қалақтары; 6 — бағыттаушы аппарат қалағы; 7 —
айдамалау келтеқұбыры; 8 — подшипник; 9 — сорғыш корпусы (тіреуші
құрылғы); 10 — шет үйіндінің гидравликалық тығыздығы (сальник); 11 —
соратын келтеқұбыр
Сурет 1.2 — Ортадантепкіш сорғыштың принциптік сұлбасы
Жұмыс дөңгелегінде күрекшелер бар және олардың пішіні күрделі
Сұйықтық жұмыс дөңгелегіне оның айналу бойымен келіп құйылып кейін
күрекеше аралық арана арқылы бұрмаға түседі. Бұрма жұмыс дөңгелегінен
шыққан сұйықтықты жинауға және оның кинетикалық энергиядан

13

потенциалдық энергияға дербес жағдайда қуаттылық энергиясына арналған.
Жоғарыда айтылған энергия айналымы бұрманың арнайы пішініне
байланысты ең төмен гидравликалық шығындарды қажет етеді
Сорғыш корпусы сорғыштың барлық элементтерін қосу арқылы
энергетикалық гидравликалық машина құрайға арналған. Қалақты сорғыш
сұйықтық тасқыны мен жұмыс дөңгелегінің айналмалы қалақтарының
арасындағы динамикалық байланыс арқылы энергияны өзгертеді. Жұмыс
дөңгелегінің айналуына байланысты аралық қалақтар арнасындағы сұйықтық
қалақтардың көмегімен кеңістікке серпиді және ары қарай бұрмаға кейін
тасқын құбырөткізгішке түседі.

1.2 Автоматтандырылған электр жетегіне қойылатын талаптарды
қалыптастыру
Сорғыштар бір жылда жұмыс сағаты ұзақ қосылу саны аз
механизмдердің біріне жатады . Жетек қозғағышындағы жүктеме шамадан
тыс бірқалыпты. Электр жетегі жоғары ылғалды және жоғары температура
жағдайларында жұмыс атқаруы тиіс. Сондықтан бұл жағдайда жиілік
түрлендіргішінен (ЖТ) қуат алатын қысқа тұйықты асинхронды электр
қозғалтқышын (АДКЗ)қолдану керек. АДЗК жай,сенімді және контактілі
құралымдарының жоқтығы ал ЖТ АДЗК жылдамдығын тура реттеуге және
энергоресурстарының сақтауынқамтамасыз етеді.
Осыған байланысты автоматтандырылған өндірістік қондырғысының
электр жетегіне қойылатын талаптар қалыптастыруға болады
Атоматтандырылған электр жетегі камтамасыз етуі керек:
— энергоресурстарына қажетті шығындарды үнемдеуін реттеу;
— жылдамдықты қажетті реттеу диапазоны;
— түсу жағдайындағы жылдамдықтың өзгеру заңын ескеру;
— жүруді тежеу;
— УХЛ4 климаттық шешу;
— IP44 қорғау дәрежесі;
— қысқа тұйықтың жұмыстан шығу жағдайында сорғыштыңреттеусіз
жағдайына көшуі ;
— негізгі сорғыштың жұмыстан шығуына байланысты резервтік
сорғыштың жұмысқа қосылуы
Негізінен сорғыштарды максималды берісіне қарай таңдайды. Бірақ
қолдану барысында беріс көлемі мен күшін өзгертіп отыру қажет Шын
мәніндегі беріс сорғыштың толық қуаттылығы мен жетегінің мінездемесіне
байланысты анықталады. Сонымен, төндіргіштің немесе жетектің
мінездемесін өзгертуге байланысты берісті де өзгертуге болады.
Реттеуші дегеніміз сорғыштың берісін (және басқа жұмыс параметрлері)
басқа арнайы реттеуші құралдар көмегімен ( бағыттаушы аппарат, гидро және
электро муфта, кедергіш қақапақ ж т.б) машинаның тоқтауынсыз, үзіліссіз
мінездемені өзгерту.

14

Реттеудің мақсаты — сорғыш параметрлерін оның жұмыс жағдайын
өзгерту.
Барлық реттеу құрылғыларын олардың мазмұнына және төндіргішке
байланысты 2 топқа бөлуге болады :
— тежегіш мазмұнын өзгерту бірақ, сорғыш мазмұнын өзгертпеу. Бұл
құрылғыларға қақпақтар,шиберлер, тиектер,диафрагма ж т.б. жатады.
— жұмыс дөңгелегінің айналу жиілігін өзгерту құрылғылары (сорғыш
мазмұнын). Бірақ тежектің мазмұны өзгертілмейді Жұмыс дөңгелегінің
айналу жиілігін өзгертудің көптеген құрылғылары мәлім : үйкелме берілістер,
суқосқыштар, сырғудың индуктор жалғастырғыштары электр тежегінің әр
түрлі жүйелері (ПЧИН АДКЗР, ПЧИТ АЗКДР, ТРН АДКЗР, АВК және т.б.)
Бірінші топтан ең кең тараған реттеу әдісін қарастырып көрейік бұл
тиектердің көмегі арқылы турбомеханизм өндірімділігін реттеу. Екінші
топтан бүгінгі күні перспективті әдіс турбомеханизм параметрлерін ПЧИН
АДКЗР электр тежегі жүйесі арқылы реттеу.
n = const — кедергіші ең үнемді емес , бірақ кеңінен тараған реттеудің
түрі болып келеді. Ол тежегішке жасанды қарсылық құралдар енгізу арқылы
мысалы тиектер, кедергіш қақапақтар және басқа элементтреді қолдану
арқылы жүзеге асады. Бұл жағдайда тежегінің қарсылығы ұлғаяды. Ең үлкен
беріс тиектің толығымен ашық кезінде жүзеге асады бірақ бұл реттеу тек
берісті азайтуға қолданылады. Бұл реттеудің әдіс кестесі1.3 суретінде
көрсетілген.

Сурет1.3 — Кедергіш жолы арқылы сорғышты реттеу кестесі

Кедергіш кезінде машина үйіндісіндегі қуаттылық азаяды, бірақ
сонымен қатар реттеуге кеткен энергия қуаты көбейеді. Сондықтан бұл әдіс
үнемді емес. Неғұрлым реттеу әдісі тереңірек болса, соғұрлым қуаттылық
құны өндірусіз.
Қысымды кедергіш арқылы реттеу технологиясы (тиек көмегімен):
— үнемді емес;
— үзіліссіз кезекші персоналдың бақылауын қажет етеді;
— қысымның үлкен ауытқуларын және құбырөткізгіштердің істе шығуын
жібереді,

15

— жабдықтардың бұзылуының жоғаралағын (сорғыштар, тиектер,
электрқозғағыштар) Жұмыс дөңгелегінің айналу жиілігінің өзгеруін реттейтін
әдісті қарастырып көрейік.
Бұл реттеу әдісі неғұрлым үнемді өйткені дөңгелектің айналым
жиілігінің азаюына байланысты қолданылатын қуаттылық айналым жиілігінің
үшінші дәрежесіне пропорционалды:

N 2
N1

w
w1

3

Бұл әдіспен берісті де көбейтуге болады. Бүкіл құрылғының үнемділігі
ол төндіргіш жетектің айналым дөңгелегінің жиілігін өзгертуіне байланысты.
Сорғыштың айналым жиілігінің өзгеруіне байланысты оның мазмұны да
өзгереді бұл 1.4 суретінде көрсетілген. Бұл жердегі қисық 2 және 3
айналымның жиілігінің азаюын көрсетеді. Суретте көргеніміздей сорғыштың
айналу жиілігінің азаюы , жүйенің мазмұнының жұмыс нүктесінің ауысуына
және электрэнергиясының шығынынның азаюына әкеп соқтырады.

Сурет 1.4 — Айналым жиілігінің реттеуі және сорғыш пен жүйенің
мазмұны

1.5суретте кедергіш арқылы реттеу және жиілік арқылы реттеу
сорғыштың қолданатын қуаттылығының салыстырмалы кестесі көрсетілген.
Бұл қисықтардың арасындағы айырмашылық берілген шығынға
байланысты жиілік реттеу және тиекті кедергіш реттеуге кететін энергияны
үнемділігін көрсетеді.

16

2

Сурет 1.5 — Реттеу әдістеріне байланысты қолданатын қуаттылықтың
шығыны

Мына кестедегідей керекті беріске қол жеткізу үшін үлкен қуатқа тиекті
немесе номиналды реттеуді қолдану қажет. Бірақ энергоресурстарды үнемдеу
үшін жиілік реттеуді қолдануымыз керек.

1.3 Электржетегінің тиімді жүйесін таңдау

Турбомеханизм электржетектері 20-25% электрэнергиясын қажет етеді
және реттелусіз қалады және электрэнергиясының тиімділігін және су
қорының шығынын бақылау қиындыққа әкеледі. Қондырғы максималды
өндірілімге таңдалып алынады, бірақ оның номиналдық қуаттылығының тек
50% ғана қолданылады. Жетекті қозғағыштың айналым жылдамдығының
азаюына байланысты қарастырылып отырған мехнизмдерді қолдансақ , онда
электр энергиясын елу пайызға үнемдейміз және ауаны,суды тасымалдайтын
жаңа принциптік технологиялық агрегаттарды ойлап табуға мүмкіндік береді.
Онымен қатар жүйедегі минималды қысымды бірқалыпты ұстап тұру
тасымалданатын өнімдердің шығынын үнемдеп, гидравликалық жүйелердің
бұзылуына көмегін тигізеді.
Қысымды реттеудің сапасына қойылатын талаптардың төмендігіне
байланысты қымбат емес жиілік айналдырым мүмкіндіктерін жайлы деп
есептуге болды. Бұл әдістің жағымды жағының бірі түрлендіргіш жиілік
қалыптасқан құрамға тез енгізілуінде. Бұл жабдықтың жоғарғы үнемділігі,
реттелімділігі, және төмен бағасына байланысты ең аз уақыт ішінде өзін өзі
ақтайды (6-12 ай).

Сонымен жиілік реттуші асинхронды электржетегін
сорғыштық

қондырғыларда қолданудың келесі артықшылықтары бар:
— электрэнергиясын үнемдеу (50% дейін);
— өндірістік емес шығындардың азаюына байланысты тасымалданатын
өнімдердің арзандауына байланысты (дейін 25%);
— минималды керекті қысымды ұстай отырып гидравликалық және
пневматикалық жүйелердің істен шығуын азайту;

17

— баяу қосуға байланысты жүйенің және қондырғының авариялық істен
шығуын азайту;
— соқпалы қосу тоқтарын жоюға байланысты электржабдықтарының
авариялық істен шығуын азайту;
— қондырғыдан шыққан шудың деңгейін азайту;
— автоматтандыру жайлылығы;
— енгізудің жайлылығы және жеңілдігі.
Жиілік реттегіштің жағымды жақтарын ескере отырып сорғыштық
қондырғының жетек қозғағышы ретінде қысқа тұйықталған асинхронды
қозғағышты және қозғағыш көзі ретінде жиілікті түрлендіргіш ретінде
аламыз.
Конструктивтік орындаушылыққа сәйкес ауыз суын шығару сорғыштық
станциясы төрт электржетегінен тұрады және олар бір бірімен параллельды
қосылып оның үшеуі бір жиілік түрлендіргішінен жұмыс істейді.
Осы электржетегінің жүйесі бойынша және оны іске асыру мақсатында
автоматтандырылған электржетегінің функционалды кестесін 1.6 суретінде
көруге болады.

1.6 -суретінде келесі белгілер көрсетілген:
L — кірме кедергіш;
С — сипа сүзгіш;
НВ — басқарусыз түзеткіш;
АИН — дербес кернеудің терістеушісі;
АД — асинхронды қозғағыш;
Н6, Н7, Н8, Н9 — орнындағы сорғыштар;
СУ АИН — терістеуішті басқару;
ПЧ — жиілікті түрлендіргіш;
ПЛК — бағдарламалы логикалық бақылаушы;
ЭВМ — жеке электрондық есептеуші машина.
Сурет 1.6 — Автоматтандырылған электржетегінің функционалды сұлба

18

1.4 Cорғыш қондырғылардың жұмыс режимдерін реттеу

СҚ белгіленген жұмыс режимін қамтамасыз етуүшін, жұмыс шарттар
өзгерген кезде сорғыштық қондырғылардың жұмыс режимдерін реттеуді
жүзеге асыру қажет. Бұл міндет екі бағытқа бөліне алады: сорғыштардың
жұмысының гидравликалық режимдерін реттеу және СҚ электр жетегінің
жұмысының энергетикалық нәтижелігін реттеу.
Ортадан тепкіш сорғыштық қондырғылар үшін сұйықтықты беру және
қысымды реттеудің келесі түрлерін қолданады:
— құбырөткізгішті дроссельдеу;
— сұйықтық ағынының бір бөлігін сорғыштың шығу түтікшесінен
кірістігіне өткізу;
— сорғыштарды қосу немесе өшіру (сатылы реттеу);
— сорғыштың жұмыстық дөңгелегінің жиілігін өзгерту.

Құбырөткізгішті
дроссельдеусұйықтықты беру және қысымды

реттеудіңең кең таралған әдісі болып табылады. Бұл жағдайдағы реттеуші
элементшибер түріндегі механикалық құрылғы болып табылады,
клапандросселі, тығындар, диафрагмалар және т.б., ол сорғыштың қысымды
түтікшесіндеорналасады және өз орын ауыстыруы есебінен
құбырөткізгіштіңкөлденең қимасын өзгертеді [1].
Реттеудің бұл әдісі қарапайым болғанымен, кемшіліктері де бар. Оның
бірі, әсіресе беруді терең реттеу кезінде СҚ ПӘК төмендеуі болып табылады.
Ол реттеуіш құрылғының қосымша кедергісін өтуге кететін энергияның
жылулық жоғалымға ауысуымен шартталады, осы берілген әдістің төмен
энергетикалық нәтижелігін анықтайды. Одан басқа, тығын жабылған кезде
сорғыш шығысында қысымның өсуі төсемелер мен бітеу құрылғыларының
қызмет ету мерзімін қысқартып, саңылаулар мен жалғанған жерлер арқылы
сұйықтықтың ағып кетуіне әкеледі. Басқа кемшілігі сорғыштық қондырғының
қысымы немесе беруді азайту жағына қарай бір зоналы реттеу мүмкіндігі
болып табылады
Қысымды қайта қосу арқылы реттеу сұйықтықтың ағынының бір бөлігін
тығыны бар кетіруге сорғыш шығысынан оның кірісіне ауыстыруына
негізделген. Ол кездесұйықтықтың бос жүріс бойынша айналуына
кететінэнергия пайдалы жұмыс түзбейді, ол қондырғының ПӘК, әсіресе терең
реттеуде төмендетеді. Алдыңғы әдістегі сияқты СҚ беру тек азаю жағына
қарай реттеледі.
Сорғыштық станцияға беруді сатылы реттеу сорғышты немесе олардың
тобын қосу, не өшіру есебінен жүзеге асырады. Берілген әдіс басқарудың
қарапайымдылығымен сипатталады, себебі қосымша реттеу құрылғыларын
талап етпейді. Бірақ сұйықтықты тұтыну өзгергенде қысымды үздіксіз және
сапалы ұстап тұруын және қозғалтқыштың жиі қосылуын қамтамасыз етуге
мүмкіндік бермейді, ол қондырғының жұмыс мерзімін қысқартып, СҚ беру
тербелістерін тегістеу үшін аралық аккумуляциялау резервуарының

19

құрылысын талап етеді. Одан басқа, электр жетектері оңтайлы режимде
жұмыс істемейді, ол да барлық СҚ ПӘК төмендетеді.
Көрсетілген ерекшеліктер СҚ қысқаруын шарттайды, оларда жоғарыда
қарастырылған реттеу әдістері қолданылады.
Сорғыштық қондырғының жұмыстық дөңгелегінің айналу жиілігін
өзгерту СҚ өнімділігін алдыңғы нұсқаларға қарағанда, азырақ энергия
шығынымен үздіксіз реттеуді жүзеге асыруға мүмкіндік береді[2]. Алайда ол
реттеу қондырғысына, әсіресе қуаттылығы орташадан жоғарыларына көп
шығынды талап етеді және қоректендіру желісімен электромагниттік
үйлесімділігінің қиындауына әкеледі. Сонда да реттелетін электр жетектерінің
төмен құны осы әдісті ең жақсы етеді.
Реттеудің бірнеше әдісін үйлестіру де мүмкін. Реттеудің кең
қолданылатын нұсқаларының бірі сорғыштық қондырғының жұмыстық
дөңгелегінің айналу жиілігін өзгертудің сатылы реттеумен үйлесуі болып
табылады. Оған жиілікті-реттеу электр жетегінің көмегімен қол жеткізіледі.
Мақұлдамаларға сәйкес [3], реттелетін электр жетегімен 2 — 3 жұмыстық
агрегат тобынан бір сорғыштық агрегатты жабдықтау керек.
СҚ қондырғысының энергетикалық нәтижелігін реттеу үшін,
сорғыштардың бірге жұмыс істеуі кезінде энергияны тұтыну бойынша
оңтайлы жұмыс режимі таңдалуы керек. Бұл тапсырманы орындау жолының
біреуі әдебиетте келтірілген [5 — 7].

2 Электр қозғағышты таңдау

Айтылмыш кезеңде электрқозғағышын таңдау сорғышты таңдаумен
шектелген, бірінші су шығыны бойынша зауыттың қажеттілігін бағдарлау
керек. Сондықтан мехнизмның кинематикалық кестесін сараптап оың
параметрлерін анықтау қажет.

2.1 Механизмның кинематикалық кестесін сараптау және оның
параметрлерін анықтау. Электржетегінің механикалық бөлігінің
математикалық моделін құру және оның параметрлерін анықтау

Ауызсу шығынының міндеттеріне сәйкес өндірімділігі
мағынадан кем емес сорғышты келесі шарттарға сәкес таңдаймыз:

қажетті

Q

H цн ном ,

(2.1)

Сонымен бір тәулік ішінде зауыт бойынша шығын 190 м3с с 300 ге
дейін бұлғақтаған. Сонымен сериясы 1Д-315-71а және өндірімділігі300 м3с.
сорабын таңдаймыз. 1Д сорғыштарының түрі — ортадантепкіш, көлденең және
бірсатылы. Бұл сорғыштардың түрі 90 кВт [1] қуаттылығына дейінгі

20Qцн ном ,
H

асинхронды қозғағыштармен қамтылған.Берілген сорғыштың техникалық
мазмұны 2.1 кестесінде көрсетілген:

2.1 кестесі — 1Д-315-71а түрлі сорпатардың параметрі

1Д-315-71а екі жақты көлденең сорғышы өзінің тіркеуіш корпусының
көлденең болғандығынан алынған. Сорғыштың астыңғы корпусындағы кірме

және шықпа келтеқұбырдың орналасуына байланысты
сорғышты

құбырөткізгіштен алмай ревизия және жөндеу жұмыстарын жүргізуге өте
тиімді. Сорғыш абразивті бөлшектері бар таза және техникалық суды соруға

қажет. Сонымен Д сорғышы
негізінен тау кен өнедірістеріндегі,

ауылшаруашылығында, көмір жуу
тазарту құрылғыларында, электр

станцияларында, жылу электр орталықтарындағы, су электр
станцияларындағы сорғыштық станцияларында кеңінен орын алған, яғни Д

сорғышы
үлкен көлемдегі сұйықтықты сору жерлерінде кеңінен

пайдаланылады.

Сорғыштың кесте түрі — 1Д-315-71a, ондағы:
1 — бірінші моделі;
Д — екіжақты кіріс;
315 — м3с номиналды берісі;
71 — номиналды тасқын, м;

2.1 суретінде сорғыштың мазмұны көрсетілген :

21 Сорғыштың түрі
1Д-315-71а
3
м с берісі
300
Тасқыны, м
62
Айналым жиілігінің номиналды,
айнмин
3000
Жіберілетін кавитациалық қор, м
7,0
эқозғалтқышының қуаттылығы, кВт
90

Сурет2.1 — 1Д-315-71а типті сорғыштың мазмұны

Өндірушінің

ұсыныстары бойынша

сорғыштық агрегаттарда

жалпыөндірістік электржетегін қолданады,соның мысалы ретінде АИР250М2
электржетегін көрсеткен.берілген қозғағыштың аналогы ретінде жаңадан
шыққан түрі бар ол — 5АМ250М2, Ескіге қарағанда бұл қозғағыш қосылу
және тоқ беру кезіндегі коэффициентін, қуаттылықтың коэффициентін
көрсетеді бірақ өте жоғары динамикалық екпінді қажет етеді. Кинематикалық
есептер шығарған кезде осыныескереміз. Электржетегінің кинематикалық
кестесі 2.1 — суретінде көрсетілген.

1 — асинхронды электрқозғағыш;2 — жалғастырғыш ; 3 — сорғыш
Сурет 2.2 — Электржетегінің кинематикалық кестесі

22

Онда бірмассалық электржетегінің моделін мына түрде көруге болады
(сурет 3.3):

Сурет 2.3 — Бірсалмақты электржетегінің моделі

Сорғыш және электрқозғағышын механикалық қосу үшін екеуінің
арасына төлке саусақты жалғастырғышты қолданамыз. Оны электржетегінің
максималды жағдайында таңдап келесі есеп бойынша санаймыз :

M эп M М (2.2)

M эп k M ном (2.3)

ЭЖ номиналды жағдайын формула арқылы табамыз:

М ном

Pном
ном

90000
309,3

291 Н м; (2.4)

Номиналды бұрыштық жылдамдық:

ном

nном
30

3,14 2955
30

309,3 рад с ;(2.5)

Онда формулаға сай (2.5):

M эп 1, 25 291 363,8Н м.

Сонымен каталогтан номиналды айналымы м Нм және айналым
жылдамдығы айн мин. [2] МУВП 500 типті төлке саусақты
жалғастырғышты таңдаймыз.бұл параметрлерге каталог осы жалғастырғышты
ұсынғандықтан есептеуіміздің дұрыстығын дәлелдейді.
Механизм екпіні негізгі емес инерция жағдайы ақпараттық мазмұнды
болғандықтан оны босатамыз.
Электржетегінің екпінінің сандық с жағдайы келесі түрде шығарылады:

J J дв J тм

23

(2.6)

Егер электржетегінің екпін жағдайы белгілі болса , ал сорғыштың
жұмыс дөңгелегіне тура жағдай болмаса онда турбомеханизмнің екпінін жай
аламыз, ол екі айналмалы диск және олардың арасындағы қалақтардың саны.
Сондықтан :
Жұмыс дөңгелегінің дискісінің екпін жағдайы келесі формула арқылы
есептеледі.

2 2
m(R 2 ) Sh(R 2 )
J д 2 2 ,
2 2

(2.7)

3

R — жұмыс дөңгелегінің радиусы, қондырғының габариттары ұсынысы,
R 240 мм ;
S — диск көлемі,

2
2
2 4 4

h — диск қалыңдығы , h 0,02 м .
Жұмыс дөңгелегі дискісінің екпінін табамыз :

(2.8)

J д

2

2

2

2

2

2

Жұмыс дөңгелегінің бір қалағының екпіні жағдайы былай табылады:

J л

12 12

,

(2.9)

мұндағы — құрыш тығыздығы;
a — қондырғының габариттарына байланысты жұмыс дөңгелегінің
қалақтарының ұзындығы, a 245 мм ;
b — қондырғының габариттарына байланысты жұмыс дөңгелегінің
қалақтарының ені, b 100 мм ;
S — қалақтардың көлемі,
h — қалақтардың қалыңдығы, h 0,01м .

S a b 0,245 0,1 0,0245м2 ;

Жұмыс дөңгелегінің бір қалағының екпін жағдайын табамыз :

24 R
R
мұндағы — құрыштың тығыздығы, 7800 кг м ;
3 R 3 3,14 0,240
R
2
2
S R 0,136 м2 ;

R

)

0,240
7800 0,136 0,02 (0,2402 )
0,76 кг м2.
m(a 2 b2 ) Sh(a 2 b2 )

J л

Sh(a 2 b2 )
12

12

2

0,011кг м2 ,

Турбомеханизмнің екпін кезі:

J тм 15 J л 2 J д 15 0,011 2 0,76 1,67 кг м2 .

(2.6) байланысты екпіннің сандық жағдайы:

J J дв J тм 0,52 1,67 2,19 кг м2.

2.4 — суретінде көрсетілген асинхронды қозғағыштың математикалық
моделін келесі құрлымдық кестеден көреміз :

Мс

∆

WD

ММдин

1

Сурет 2.4 — М= f(t) механизмінің жүктік диаграммасы

Жүк есебі, механикалық мазмұныны құру Ммех = f(ω) механизмнің жүк
диаграммасы Ммех = f(t)

ω=165радс.
жылдамдыққа алынған бір нүкте есебі бойынша

мехникалық мазмұндама жасаймыз. Турбомеханизм тасқынын келесі жағдай
арқылы табуға болады:

2 2
Н 0 (Н 0 Н н ) Н т м ;

Біріншіден нуктеміздің жылдамдық шығынын табамыз:

(2.10)

Qр Qн

165 3

309.4

(2.11)

Енді берілген жылдамдық бойынша жұмыс тасқынын табуға болады:

Н т м

2 2 2 2

309, 4 309, 4

Бұл орындағы жылдамдықтың механизм қуаттылығын аламыз.

25

7800 0,0245 0,01 (0,2452 0,1 )
р р
Q
н Qн
р
н
300 160 м c.
р Qр
165 160
н Qн
Н 0 (Н 0 Н н ) 71 (71 62) 17, 6 м;

Nт м

Qp H P
т м

160 17,6 9815
0,76 3600

10,10 кВт;

(2.12)

Келесі есепті пайдалана отырып кезді табамыз:

М т м

Nт м
р

10100
165

61, 2 Нм.

(2.13)

Сорғыштық агрегаттың технологиялық мазмұнын құраймыз. Нүкте
есебін 2.2 — кестесінен аламыз. Есептер және мазмұндаулар Microsoft Office
Excell 2007 жүйесінен алынған.

Кесте 2.2 — механикалық мазмұндау есебі

Төменгі суретте 2.5 М(ω) механизмінің жұмыс мазмұны көрсетілген,
берілген 2.2 — кестесінен алынған есеп бойынша:

26 N, Вт
M, Нм
3
Q, м c
H, м
, радс
0
0
0
0
0
19,77031
0,958483
20
0,275556
20,62667
158,1624
3,833931
40
1,102222
41,25333
533,7982
8,626345
60
2,48
61,88
1265,3
15,33572
80
4,408889
82,50667
2471,288
23,96207
100
6,888889
103,1333
4270,386
34,50538
120
9,92
123,76
6781,215
46,96566
140
13,50222
144,3867
10122,4
61,3429
160
17,63556
165,0133
14412,55
77,63711
180
22,32
185,64
19770,31
95,84828
200
27,55556
206,2667
26314,28
115,9764
220
33,34222
226,8933
34163,09
138,0215
240
39,68
247,52
43435,36
161,9836
260
46,56889
268,1467
54249,72
187,8626
280
54,00889
288,7733
66724,78
215,6586
300
62
309,4

Сурет 2.5 — 1Д-315-71а, М = f(ω) түріндегі механизмнің жұмыс кестесі

Жүк диаграммасын тұрғызу үшін бір тәуліктегі судың шығыны туралы
графикті береміз ( 2.6 сурет):

м³ч
200
150
100
50

Q

0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718192021222324t…

Сурет 2.6 — Бір тәуліктегі судың шығыны

Механикалық мазмұндау сарабы сияқты механизм кезеңін табу дәл осы
түрде жүреді бірақ, абцисса орталығы ретінде уақыт бойынша сандық кезең
алынады Саналу бойынша 2.3 — кестесін қарастырамыз:

2.3 кесте — ПЧИН-АДКЗР жүйелері бойынша сорғыш шығынын реттейтін
механизмдерді санау нәтижелері.

27

Уақыт
бөлігі
3
Q, м c
ωр, радc
Hp, м
N, Вт
M, Нм
0-1
200
206,27
27,6
19770,31
95,85
1-2
200
206,27
27,6
19770,31
95,85
2-3
200
206,27
27,6
19770,31
95,85
3-4
200
206,27
27,6
19770,31
95,85
4-5
200
206,27
27,6
19770,31
95,85
5-6
250
257,83
43,1
38613,88
149,76
6-7
250
257,83
43,1
38613,88
149,76
7-8
250
257,83
43,1
38613,88
149,76
250

Кесте — 2.3 жалгасы

Берілген кестелерге сәйкес Ммех = f(t) жүктік диаграмма механизмі
келесі түрде болады (2.7 сурет):

Н·м М
200,00

150,00

100,00

50,00

0,00

1

3

5

7

9

11 13 15 17 19 21 23

t…

2.7 сурет — М= f(t) механизмінің жүктік диаграммасы

2.2 Қуаттылығына қарай қозғағышты алдын — ала таңдау

Берілген сорғыштарды шығарушылар сорғышқа жетек ретінде 5А, 5АИ,
АИР сериялы электр қозғағыштарын ал 1Д-315-71а сорғыштарына 90 кВт
қуаттылығ бар электрқозғағышын қолдану керектігін ұсынады. Бірақ
ұсыныстың дұрыс екендігін тексеру мақсатында электрқозғағышының қажетті
қуаттылығын есептеп көрейік.
Сорғышқа қажетті электрқозғағышының қуаттылығы мына формула
арқылы есептеледі:

28

8-9
250
257,83
43,1
38613,88
149,76
9-10
250
257,83
43,1
38613,88
149,76
10-11
280
288,77
54,0
54249,72
187,86
11-12
280
288,77
54,0
54249,72
187,86
12-13
280
288,77
54,0
54249,72
187,86
13-14
280
288,77
54,0
54249,72
187,86
14-15
280
288,77
54,0
54249,72
187,86
15-16
280
288,77
43,1
54249,72
187,86
16-17
250
257,83
43,1
38613,88
149,76
17-18
250
257,83
43,1
38613,88
149,76
18-19
250
257,83
43,1
38613,88
149,76
19-20
250
257,83
27,6
38613,88
149,76
20-21
200
206,27
27,6
19770,31
95,85
21-22
200
206,27
27,6
19770,31
95,85
22-23
200
206,27
27,6
19770,31
95,85
23-24
200
206,27
27,6
19770,31
95,86

PЭД kз

H Q
нас п

,

(2.14)

мұндағы kз — қор коэффициенті, алынған 1,1-1,3 алынған электржетегінің
қуаттылығына байланысты. Аламыз kз = 1,2;
ƞнас — сорғыш ПӘК ;
ƞп — беріс ПӘК. Өйткені бізде АҚ үйіндісі сорғыш үйіндісімен
жалғастырғыш арқылы жалғанған ол ƞп =1.
(2.14) деректерін қоя отырып электр қозғағышының керекті
қуаттылығын санаймыз:

PЭД 1, 2

62 300 9815
0, 76 1 3600

80, 07кВт.

2.3 Қозғағыштың номиналды жылдамдығы мен типтік өлшемін
таңдау. Мдоп = f(ω), ωмин= ω= ωмакс мазмұндамасын құру

Шартына байланысты электрқозғағышты таңдаймыз:

ЭД ном

ЭД

(2.15)

Электр қозғағышының қуатты 90 кВт, ол сорғышты шығарушылардың
есептеулерін дәлелдейді. Берілген сорғыш номиналды айналу жиілігі 2900
айнмин (2.4 кесте) болса, [3] онда 5АМ250М2 электр қозғағышын IP54

қорғанысымен таңдаймыз.
5АМ250М2
типті электр қозғағышының

параметрлері 2.4 кестесінде көрсетілген:

Кестес 2.4 — 5АМ250М2 типті электр қозғағышының параметрлері

Айналмалы асинхронды электрқозғағышының қызған кездегі жағдайы
берілген бұрыштық жылдамдықтың жылу тепе — теңдігі және ол келесі
формула арқылы табылады, оны неше саты жылылық тепе-теңдік есептері
арқылы табамыз:

29 Қозғағыш типі
5АМ250М2
Номиналды қуаттылығы
н кВт
Айнымалы тоқ жиілігі
Гц
Номиналды тоқ
н 1 А
Пайдалы әсер коэффициенті
%
Cosφ

Қозғағыштың екпін жағдайы
2
дв кг·м
Айналым жиілігі
айнмин
Iп Iн
7,0
МпМн
1,8

доп a1 a2 0,5 a3 1,5 a4 2 ,

(2.16)

мұндағы μдоп — берілген біркелкі шегі;
f1 1
− біркелкі жиілік,
f1ном
f1ном = 50 Гц ағымдағы жиілік;
a1, a2 , a3 , a4 − берілген келесі санаулардың коэффициенты:

∆

(1

∆

∆

)∆

∆

∆
∆

∆
∆

мұндағы βo — суыту коэффициенты ω = 0, негізінен АҚ жабық жағдайда
IP44-IP54 βo ≈ 0,5;

Номиналды сырғу:

Sном

n0 nном
n0

3000 2955
3000

(2.17)

Номиналды бұрыштық жылдамдық:

ном

nном
30

3,14 2955
30

309, 4 рад с.

(2.18)

Синхронды бұрыштық жылдамдық:

0

n0
30

3,14 3000
30

314 рад с.

(2.19)

Номиналды қуаттылық жоғалуы:

30

0,015.

Рном

90000 (1 0,935)
0,935

6256,68Вт.

(2.20)

Аламыз:

Pмх.ном 0,05 6256,68 312,83Вт. ,

Pст.ном 0, 2 6256,68 1251,34Вт,

.2 (0,01 0,05) 0,03 6256,68 187,7 .

ΔPном — номиналды тапшылық АҚ, анықталған:

(2.21)

(2.22)

Pном

Pном (1 ном )
ном

,

(2.23)

мұндағы Рном, ƞном — электр қозғағышының номиналды қуаттылығы және
номиналды ПӘК;
ΔPμ ном — токты магниттеу кезіндегі статер орауышының
жоғалуы формула бойынша есептеледі:

P ном 3 I 2 ном R1,

I I1 1 cos ,

(2.24)

(2.25)

мұндағы R1 − қозғалмайтын бөлікті оруыштың активті қарысуы;
I1 ном — қозғалмайтын бөліктің номиналды фазалық тогы;
ΔPпер.ном . — 3 фазалы ауыспалы АҚ қуаттылығының жойылуы,
[4] формула бойыншы саналады:

, (2.26)

мұндағы kз,m — АҚ ПӘК максималды коэффициенты;
ΔPст.ном. — құрыштың номиналды жоғалулары, мынаған тең
болады:

Pст.ном 0, 2 Pном ,

(2.27)

ΔPмх.ном . — номиналды механикалық жоғалулар мынаған тең болады:

Pмх.ном 0, 05 Pном .

31

(2.28) Рпер.ном
Рном
1 kз2,m

Барлық керекті жоғалуларды санаймыз. (2.24) берілген мағлұматтарды
қоямыз сонымен АҚ номиналды жоғалуларды табамыз:

Рном

90000 (1 0,935)
0,935

6256, 68Вт.

мұндағы kз,т. = 0,9, сандарды қойып (2.27) аламыз:

Рпер.ном

6256,68
1 0,92

3456,73Вт.

Сандарды қойыпΔPном (2.28) және (2.29) формулалары арқылы
құрыштағы жоғалуларды және механикалық жоғалуларды табамыз:

Pст.ном 0, 2 6256, 68 1251,34Вт,

Pмх.ном 0, 05 6256, 68 312,83Вт.

(2.20) сандарды қойып аламыз:

I ном 157 1 0,93 41,54 А.

Қозғалмайтын бөліктегі ΔPμ, қарысуды табу үшін бірінші
R1қозғалмайтын бөлігіндегі активті қарысуды [4] әдістемелік құралдағы әдісті
қолдана отырып және келесі формулалар арқылы табамыз:

Рдоб 2 0,01 0,05 Рном 0,03 6256,68 187,7Вт

М 0

Рмех .но м Рдо п2
ном

312,83 187,7
309,4

1,62Нм

М 2ном М ном М 0 291 1,62 292,62Нм

Рпер.2ном М ном 0 S ном 292,62 14 0,015 1378,24Вт

Рпер.1ном Рпер.ном Рпер.2ном 3456,73 1378,24 2078,49Вт

R1

P .1
2

2078, 49
3 15 2

0,028

мұндағы Sном — номиналды сырғу;
Рпер.1ном — қозғалмайтын
қуаттылығының номиналды жоғалуы;

32

бөліктегі

оралымдардың3I

Рпер.2 ном − қозғалмалы бөліктегі қуаттылықтың номиналды
жоғалуы;
М0 — бос жүріс кезеңі;
Мэ.ном. — электрмагниттіноминалды кезең.

(2.22) алынған сандарды қоя отырып ΔPμ ном табамыз:

P ном 3 41,542 0,0281 145, 47Вт.

(2.17) алынған сандарды қоя отырып коэффициентті табамыз:

a1

0,5 6256, 68 145, 47
3456, 73

0,863,

a2

(1 0,5) 6256, 68
3456, 73

0,905,

a3

1251,34
3456, 73

0,362.

Жылулық тепе — теңдік теңдеуінің коэффициентін анықтау кезіндегі
параметрлері анық болмағандықтан, қарама қайшы нәтиже бермеуі үшін θ0 =
+40ºС, номиналды режимдегі жағдайды тексеру керек сондықтан μ = 1 и α =
1теңдік сақталу керек:

1 a1 a2 a3 a4 ,

оның ішінен табатынымыз:

a4 a1 a2 a3 1,

a1, a2 , a3 .белгілі коэффициенттер … жалғасы