Экологиялық сараптама және аудит пәні бойынша Оқу-әдістемелік кешен

Экологиялық сараптама және аудит
пәні бойынша
Оқу-әдістемелік кешен

050708 Экология
мамандығы үшін

Көкшетау -2011

Кіріспе … … … … … … … … … … … … … … … … … ..
… … … … … … … … … … … …3 Электрондық оқулық
ұғымы … … … … … … … .. … … … … … … … … … ..
… … .6
1.1. Электрондық оқулық — оқу әдебиетіндегі жаңа жанры … … … … … … …6
1.2 Электрондық оқулық білім беру жүйесіне көмегі
… … … … … … … … … .7
1.3 Электрондық оқулық жасаудағы әдістемелік ұсыныстар … … … … … … ..9
1.4 Электрондық оқулық дайындау … … … … … … … … … … … … … … . ..12
1.5 FrontPage жүйесімен гиперсілтемелер жұмыс жасау технологиясы.
… … … .14

Кіріспе

Қазіргі уақытта ғылыми – техника қарқынды дамуда. Соның ішінде
компьютерлік технологияға келсек, бұл осы заманның ең үлкен мәселесінің
бірі. Әр сала компьютерге тәуелді деп айтсақ та қателеспейміз. Бұл жұмыс
өзектілігі сол тәуелділіктің бірі ретінде біздің еліміз білім беру жүйесін
де компьютермен байланыстыруда. Қашықтан білім беру жүйесін оқыту- жаңа
заманның талабына сай болып отыр. Осыған орай электрондық оқулықтар
қажеттілігі күннен күнге артуда.
Дипломдық жұмыстың мақсаты соңғы кездегі электрондық оқулықтарды
жасау мемлекет деңгейінде талап етілуі және оны кеңінен қолдану болса
керек. Қазіргі кездегі білім беру жүйесі, ақпараттық технологияларды
және компьютерлік телекоммуникацияны белсене пайдалануда. Бұл жұмыс
әсіресе компьютерлік техникамен және интернет желісімен жабдықтау
факторларына жағдай жасайды. Өздігінен білім алу мақсатымен және
қашықтықтан білім берудің құрамды бөлігі ретінде электрондық оқулықтарды
пайдалануға болады.
Қазіргі уақытта көптеген жоғарғы оқу орындарында қоршаған орта туралы
ілім пәні оқытылуда және бұл пән бойынша қазақша әдебиеттерді жоқтың
қасында деуге болады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 31-бабында мемлекеттік
адамның өміріне және денсаулығына қолайлы жағдай жасап, қоршаған ортаны
қорғау мақсатын көздейді делінген. 15.07.1997 ж. Қабылданған Қазақстан
Республикасы Қоршаған ортаны қорғау туралы Заңының 73 және 74- баптарында
экологиялық білім мен тәрбие берудің жалпыға бірдейлігі және үздіксіз болуы
қарастырылған, сонымен бірге басшылары аттестациялау кезінде олардың кәсіби
экологиялық әзірлігін ескеру керегі айтылған. Бұл ережелер мен ұстанымдар
Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңында да көрініс тапқан.
Қазақстанда көпшілікке, жас өспірімдерге экологиялық білім мен тәрбие
берудің құқылық негіздері соңғы жылдары жедел түрде жасала бастады..
Мәселен, Қазақстан Республикасы президентінің жарлығымен қабылданған
Қазақстан Республикасы стратегиялық тұрақты даму жолына арналған 2030
бағдарламасы (1996), Қазақстан Республикасының экологиялық білім мен
тәрбие берудің ұлттық стратегиясы (1998), Экологиялық білім бағдарламасы
(1999), т.б. құжаттар осының айғағы.
Жоғарыдағы Заңдарды орындау барысында республикамыздың білім беру
жүйесінде қоршаған орта жайында көпшіліке білім берудің қолайлы әдіс-
тәсілдері қарастарылған. Соның бірі электрондық оқулық.
Компьютерліктің техника мен телекоммуникациялардың және интернет —
технологияның дамуы — оқушылармен жаңа ақпараттық технологиялардың
көмегімен сабақтарды ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Сабақ өткізудің
әртүрлі формаларын қолдануымен оқу процесін интенсифтеуге болады. Жалпыға
бірдей компьютендірлеу мен өмір екпіні қарыштай дамуына байланысты артық
уақытты шығын қылмай және дара графиктермен қашықтық оқу мүмкіншілік пайда
болады.
Осы мақсатқа сәйкес қоршаған орта туралы ілім пәнінен жалпы
экологиялық білім беруге арналған электрондық оқулық жасалынды.
Ұсынылған Қоршаған орта туралы ілім электрондық оқулығы жалпы
қоршаған орта ілімі қарастыратын негізгі сұрақтарды толықтай үйренуге және
осы пәнді оқитын студенттер мен оқытушылардың жұмыстарын жеңілдету үшін
жасалған.
Қоршаған орта туралы ілім электрондық оқулығында пән бойынша
қарастырылатын дәрістер, лабораториялық жұмыстар, бақылау сұрақтары мен
тест тапсырмалары және пайдаланатын әдебиеттер тізім қамтылған.
1. Электрондық оқулық ұғымы

Электрондық оқулық — мемлекеттік білім стандарт және сәйкес пәндерден
құралған мамандықтар мамандықтармен бағыттарға жоғары ғылыми және
әдістемелік деңгейде жасалған негізгі электрондық оқулық басылымы .
Оқу құралы — бұл, жарым-жарты немесе толық ауыстыратын немесе оқулық
толықтырушы және ресми бекітілген басылым.
Электрондық басылым — бұл графикалы, мәтіндік, сандық, бейне, фото
және басқа хабардың жиынтығы, сонымен қатар пайдаланушы баспа
құжатнамалары. Электрондық басылым кез келген электрондық сақтаушыда мүмкін
атқарылған — магниттікте ( магниттік бау, магниттік тегеріш және т.б.),
оптикалық, сонымен қатар қосымша электрондық компьютерлік желіде
жарияланған.
Электрондық оқулық басылымы — ғылыми — практикалық білім облыстарына
лайықты жүйеге келтірілген материалдар болуы студенттермен және оқушы осы
облыстағы біліммен, іскерліктермен, дағдылармен кәсіби және белсенді
меңгеру қамсыздандыру. Электрондық оқулық басылымы жоғары дәрежелі көркем
дайындаумен орындауы, толық ақпараттанулық, әдістемелік инструментарий
сапасымен, техникалық орындалу сапасымен, көрнектілікпен, қисындымен және
баяндау жүйелілігімен жоғары дәрежеде орындалуы керек.
Оқулық — бұл оқу бағдарламаға және мемлекеттік стандартқа лайықты,
оқу пәні оның бөлімінің жүйелендірілген оқулық басылымы.
Электрондық оқулық құралы — бұл жарым-жарты немесе толық ауыстыратын
немесе оқулық толықтырушы және ресми бекітілген электрондық басылым.
Гипермәтін — бұл бір фрагменттен екінші фрагментке шапшаң өтуге
мүмкіндік беретін тармақты жүйемен жабдықталған байланысы бар және
электрондық түрде берілген мәтін.
Интелектауалдық түйін — математикалық операцияның сандық және
символдық формаларда іске асырушы бағдарламалардың арнайы кешені.
Оқу мекемесінң компьютерлік сыныбында немесе жатақханада оқушы дербес
жұмысы үшін сонымен қатар үйдгі арнайы компьютермен компьютерлік
пакеттердің(электрондық оқулық, құралдардың, тренажерлердің, тестерлердің
және т.б.) жасау мамандандырылған дәрісханалар компьютерлік ортаны шарты
жанында қазіргі білім реформасы.

1.1. Электрондық оқулық — оқу әдебиетіндегі жаңа жанры.

Электрондық оқулық (тіпті ең жақсы) кітаптың орнын ауыстырмайды және
ауыстырмау тиіс. Әдеби туындыларды экранизациялау басқа жанраға жатады,
дәл осылай электрондық оқулықта тағайындау туындыларының жетілген жаңа
жанрына жатады. Электрондық оқулық барысы оқулар және әдеттегі оқулық
зерттеуінің тек қана емес тиісті емес ауыстыру (барлық оқиғаларда біз кез
келген жанр жақсы үлгілерін түсінеміз), ал қарама-қарсы, кітаптың артынан
кірісу оқушыны түрткі болу.
Электрондық оқулық жасауына арналған нақ сондықтан жақсы оқулық
жеткіліктісіз алу, навигациямен оның жабдықтау (гипермәтінді жасау) және
бай көрнекті материалмен (құрал мультимедисымен қоса) және компьютер
экранында іске асыру. Электрондық оқулық суреттермен мәтінге емес тиісті,
анықтамаға айналдырылмауы керек.
Электрондық оқулық түсіну және есте сақтауды жеңілдетуге барынша көп
тиісті (және де белсенді) маңызды ұғымдардың, бекітулердің және үлгілер ең,
басқа оқу процесіне қатыстыра, әдеттегі оқулық, адамдық борыш
мүмкіншіліктері болғанмен, сонымен қатар, есту және қызу жад, сонымен қатар
компьютерлік түсіндірулер қолдана алады.
Мәтіндік құрастырушы тиісті шек қойылған болу — өйткені әдеттегі
оқулық, қағаз және тереңдету зерттеуге арнаған қол қалады жіңішке
игерілгенді материал компьютерінде.
1. Көрнекілік принциптер: әрбір тарау жаңа түсініктерді есте сақтау
мен түсінуін жеңілдету үшін визуация мен текстен кадр коллекцияларынан
құралатыны болу керек;
2. Тармақталу принципі: қолданушының кез келген тарауғаөту таңдауы
үшін әрбір тарауда басқа тараулармен гипермәтінді сілтемелерімен байланысуы
керек;
3. Қалыптастыру принципі: студент өздігінен кадрлар ауысымын
басқарады, экранға кез келген мысал санын шақырту мүмкіндіктері болады.
Оқытушы есептің деңгейіне байланысты белгіленген есептердің шешу. Сонымен
қатар белгіленген күрделік деңгейіне байланысты бақылау сұрақтарына жауап
беру;
4. Үйренісу принципі: электрондық оқулық қолданушының оқу барысында
үйреніп жатқан материал күрделігі мен тереңдігін меңгеруін үйрету;
5. Комплекстік демеу принципі: кез келген уақытта қолданушы көп есеп
шығару мен көптеген мысалдарды қарастыру, үйреніп жатқан материалдарға
зейін қойғызуға комплекстік демеу алу керек. Компьютер тек қана ірі
өзгерістер, әртүрлі есептелер мен графиктер құрастыру ған емес, кез келген
күрделі деңгейдегі математикалық операцияларны шығарады;
6. Жинақтылық принципі: электрондық оқулықты жаңа тармақталған
тақырыптарды қосуға және кеңейту жолымен қатар әр пән бойынша электрондық
кітапхана құрастыру және студенттің оқытушылық және зерттеушінің жеке
электрондық бірікккен электрондық кешенге сыйғызуға мүмкіндік беретіндей
форматта орындалуы керек.

1.2. Электрондық оқулық білім беру жүйесіне көмегі

Қорытындылай келгенде біз электрондық оқулық кімге және не үшін керек?
– сұрағына жауап береміз.
Электрондық оқулық күндізгі бөлімде оқитындардың өзіндік жұмысына
керек, өйткені:
▪ әдебиет оқулығына қарғанда үйренетін материалды түсінуге
жеңілдетеді;
▪ қолданушының дайындау деңгейіне интелетуальдық мүмкіндігіне
сәйкес үйренісужүргізіледі;
▪ көп есептерді шешу мен көп мысалдарды қарастыруға мүмкіндік
беру арқылы үлкен есептеулер мен өзгерістерден босатады;
▪ барлық кезеңдегі жұмыстағы өзіндік тексерулерді кеңінен
мүмкіндігі қамтамасыздау;
▪ шексіз түсіндіру мүмкнідігін шыдамды ұстаз ролін атқарады;
Оқулық студентке керек, өйткені онсыз сапалы және жан жақты білім мен
біліктілікті берілген пәннен ала алмайды.
Электрондық оқулық арнайыландырған аудиторияларда практикалық сабаққа
пайдалы, өйткені ол
▪ көптеген есептерді шешу үшін компьютерді пайдалануға
мүмкіндік береді, алынған шешім анализіне және оның
графикасынамен интерпритация үшін уақыт босайды;
▪ оқытушыға өзіндік жұмыс ретінде компьютердесабақты жүргізу
мүмкіндік;
▪ оқытушыға компьютер көмегімен бақылау жұмысының күрделілік
деңгеңінен және мазмұннын тарау арқылы студенттің білімін
тиімді және тез бақылауға мүмкіндік.
Электрондық оқулық оқытушы үшін ыңғайлы. Өйткені:
▪ көлемі жағынан аз, бірақ мазмұны бойынша бірқанша түсінікті
лекция мен практикалық сабақта материалды өз көзқарасы
бойыншаалып, қалғанын сабақтан тыс лекцияларды электрондық
оқулықпен өзіндік жұмыс істеуге мүмкіндік береді;
▪ Бақылау жұмысы мен типтік есептеулер үй жұмысын тексерулерден
босату;
▪ Студенттермен жеклендірілген жұмыс істеу мүмкнідік әсіресе,
үй жұмысы мен бақылау шаралары қатысты бөлімінде.

3. Электрондық оқулық жасаудағы әдістемелік ұсыныстар

Электрондық оқулық бұл не? Және оның кәдімгі кітап -оқулықтан
айырмашылғы неде? Жалпы жағдайда электрондық оқулық бұл оқушылардың
(студенттердің) білімін тексеруге арналған оқытушы, тексеруші, қадағалаушы,
модельдеуші комплексті оқыту программасы. Электрондық оқулық әр қашан да
толықтырылып отыруда және оқушының қарама қарсы байланысымен сипатталады.
Керекті ақпаратты тез арада тауып, оны түсінуге жағдай жасайды, ал
кәдімгі оқулықта ондай қасиеттер жоқ және қиынға түседі. Оқушы өз уақытын
алмайды, себебі керекті материалды гипертекст арқылы жылдам табуға болады.
Қысқа текст болса да оған қатарлас мультимедиалық мүмкіндіктері бар, яғни
ол материалды кино, мультфильм арқылы көрсетіп түсіндіре алады. Кейбір
жерлерде дыбыстық ақпараттар қоры орналасқан, оқушы оны тыңдап, түсінеді.
Тағы да оның бір қасиеті, оқушы өз білімін тез арада тексеріп алатынында,
яғни көптеген электрондық оқулықтарда тесттік программалар болады. Ең
бірінші бұл салада, яғни қоғамды ақпараттандыру саласында жұмыс жүргізген
ғалымдардың еңбектері талқыланады. Бұлар: Шварцбурд С.И., ЕршовА.П.,
Кузнецов А.А., Монахов В.М. және т.б.
Электрондық оқулықтарды жасау жүйесіне қойылатын талаптар
Электрондық оқулыққа кіретін барлық ақпаратты, көркемдік технологиялар
мен әртүрлі мәтіндік, графикалық редакторларды пайдалану арқылы
жасалынады, электрондық оқулықтарды игеру оңайлылығы осыған байланысты
болады. Электрондық оқулықты жасау ортасының қолайлығы, үлкен проектің
барлығын емес, бірнеше мамандардың проектінің өзара белгілі бір бөлігін
алып, сол бөлігінде ғана жұмыс істеуі мүмкін.
Электронды оқулықтарды жасағанда пайдаланылатын құралдарды
классификациялау.
Электрондық оқулықты жасау құралдарын 3 топқа бөлуге болады. Мысалға:
комплекстік критерилерді пайдаланып, техникалық қамтамасыздардыру
талаптары мен қолдану ерекшеліктері, функциялардың орындалуы.
Көрсетілген критерилерге сәйкес келесі класификация мүмкіндіктерін
атап айтуға болады:
— Саймандық құралдардың ортақ міндеттері;
— Мультимедия құралдары;
— Гипермәтіндік және гипермедиялық құралдар;
Электрондық оқулықты жасаудағы жалпы қолданылатын құрал жабдықтар.
Білікті маман программалаушы болмаған жағдайда, электрондық оқулық
жасауда қолданушыларға, жалпы қолданылатын құрал жабдықтар арналады.
Электрондық эқулықтарды жасаудағы жалпы қолданылатын жабдықтар келесі
мүмккіндіктермен қамтамасыз етеді:
— Электрондық оқулықтың құрылымын жасауда
— Мәтінді форматтау мен редакциялау (мәтіндік редактор) және енгізу;
— бөлімді дайындаудағы статикалық көркемдік (графикалық редактор);
— Динамикалық көркемдік бөлімді дайындауда (дыбыстық және
анимациялық фрагменттер);
— Электрондық оқулықты жасауда, басқа құрал жабдықтарды пайдалану,
жасауға арналған модульдерді іске қосу.
Гиперсілтемелік құралдар .
Гипермәтін – бұл, мәтіндік материалды берудегі сызықтық емес тәсілі,
мәтіннің ішінде, басқа мәтіндік фрагменттермен байланыстырылатын
ерекшеленген сөздер болады. Осылайша пайдаланушы мәтін беттерін ауыстып,
отырады, егер сызықтық мәтіннен нақты бір сілтеме арқылы шығып кетуі
мүмкін, яғни ақпарат алу процесін адам өзі басқарады. Анимациялық фрагмент
ретінде бейнелер, мәтін, анимацияр және дыбыс кіреді.
Құрлымдылық және оңай пайдалану, электрондық оқулыққа қойылатын
талаптарын гиперсілтемелік технологиялар қанағаттандырады. Керек кезін
осындай оқулықты қандай болмасын серверге салуға және оны оңай дұрыстап
түзетуге болады. Қазіргі кезде әртүрлі, гипермәтіндік форматтардың
көптеген түрлері бар.
Қазіргі кедзде компьютерлік өнімдер нарығында электрондық оқулықтар
сияқты үйретуші программалар саны жылдан жылға өсіп келеді Бірақ та
электрондық оқулықтың өзі және оның ішіндегі қандай функциялардың болуы
туралы әлі де таластар көп. Электрондық оқулықтың жасалу салты бойынша
оқулықтың: оқу материалынан, өздік жұмыстан және бақылау функцияларынан
құрылуы қажет.
Ал қазіргі кезде электрондық оқулыққа келесі талаптар қойылады:
— Таңдалған оқу крсы бойынша, ақпарат жақсы құрылуы керек.
— Мәтіндік ақпарат көптеген сілтемелер мен қилысуы керек. Ол
пайдаланушының белгілі ақпаратты іздеуге тез тауып алуға жағдай
жасайды.
— Электрондық оқулық ішінде дыбыстық ақпараттың болуы қажет.
Электрондық оқулықтың жұмыс жасау режимдері.
Электрондық оқулықтың жұмыс істеуіндегі 3 негізгі режимді атап айтуға
болады:
— Тексерусіз оқыту;
— Тексерілетін оқыту, әрбір бөлімнің (параграф) соңында оқушың
берілген материалды қаншалықты ұйғарғанын тексеру үшін бірнеше
сұрақтарға жауап беруі керек;
— Қадағалау, қорытынды бағасын шығару .
Қазіргі кезде оқулықтарға келесі талаптар қойылады: құрылымдылығы,
жұмыс істеу қолайлығы, материалдардың көрнекілігі. Осы талаптарды
қанағаттандыру үшін гипермәтіндік технолгияларды пайдалануымыз қажет.
Электрондық оқулық ішіне қадағалау құралдары кіреді, білімді қадағалау
оқытудың басты мәселелерінің бірі болып табылады. Бұрынғы кезден бері білім
беру жүйесінде білімді қадағалау ауызша формада өтіліп жүрді. Ал қазіргі
кезде әртүрлі тесттік әдістер қолданылуда. Көп адамдар, бұл әдістің
қолайлығына сенбейді, олардың ойынша бұл әдіс, келесі әдеттер мен
дағдыларды жояды мысалға анализдеу, салыстыру және т.б. Сондықтанда білім
беру беруде жаңа технолгияларды пайдалану оқу ісі сапасын жоғарлатады деп
сенеміз және оқушының дайындалу процесіндегі ең керекті құралы болады деп
ойлаймыз
Бір ғылыми сала бойынша білімді қамту үшін жалғыз теорияны білу аз,
сондықтан да есептерді шығаруға арналатын тәжірибені де білу керек.
Осы мақсаттарға жету үшін электрондық оқулық құрамына модельдік
программалар енгізілген.

4. Электронды оқулықты дайындау

Қоршаған орта туралы ілім пәні бойынша дайындалған электронды оқулық,
URL технологиясын қолданылуы арқылы жобаланды, FrontPage жүйесімен
графиканың анимация жасау үшін, FronrPage бағдарламасын студенттердің
білімін тексеру үшін, арнайы графиктер жасауда қолданылған, ал бүкіл
бағдарлама көбінесе HTML тіліндегі FronPage редакторы арқылы жасалынды.
FrontPage жүйесі, желіде URL құжаттарын дайындау мен оны өңдеу және
Internet немесе Intranet желісіне жіберу үшін қолайлы бағдарлама болып
есептеледі. Және де бұл бағдарламаның қасиеті, HTML тілінің негізін
білмей–ақ та жұмыс жасай беруге болатыны. Maple редакторының көмегімен біз,
Web құжаттарын дайындау ғана емес және де есептер шығаруға да болады.
FrontPage жүйесі ортасында дайындалған web-серверді, локальді желі
арқылы басқаруымызға болады.
FrontPage жүйесіне өзіне тиісі құралы орналасқан, бұл құрал автоматты
түрде сілтемелерді жазып алып отырады.
FrontPage жүйесі арқылы:
• FrontPage — құжаттарын дайындау және сақтау
• FrontPage – те web-құжаттарын сақтау
• FrontPage — құжаттарын Internet –тен көшіріп алып, оны редакциялау
• FrontPage -беттерін көріп шығып, онымен жұмыс жасау
• FrontPage -құжаттарының қиын үлгісін жасау
• Бағдарламаның ішіндегі дайын бейнелерді қолдау
FrontPage жүйесіне, URL – те құжаттарды жариялауға, дайындауда ең
жақсы бағдарлама болып саналады. Қандай қалыпта біз FrontPage – құжатын
дайындасақ, ол шолушы терезесінде де сол қалыпта болады.
FrontPage жүйесіне Web – құжатын дайындауда және редакциялауда
стандартты мүмкіндіктерді және де спецификалық функцияларды орындайды. Web
–торабын әртүрлі режимдерде көрініс береді, оның құрылымын оңай өзгерте
алады және жаңа Web- торабын, мастер немесе дайын шаблон арқылы
дайындайтын мүмкіндіктері бар.
Электронды оқулықтың тиімділігі.
Берілген электрондық оқулықты қандай компьютерлерде болмасын, оны
оңай пайдалануға болады. Бұл экология пәніне арналған оқулық, оның ішінде
қоршаған орта туралы ілім толық курсы жазылған. Қоршаған орта туралы ілім
оқитын студенттер мен басқа факультет студенттеріне, оқушылар және қоршаған
орта туралы ілім жүйесін терең оқимын деген адамдарға, көп ақпарат береді.
Және де бұл электрондық оқулықты Интернет желісіне енгізуге болады, сонда
қоршаған орта туралы ілім үйренгісі келетін адамдар оңай оқи алады.

5. FrontPage жүйесімен гиперсілтемелер жұмыс жасау технологиясы

Электрондық оқулықты іске қосу үшін, ол FrontPage жүйесі файлы арқылы
орындалады. FrontPage жүйесі арқылы терезелерді жасау.
FrontPage жүйесінің мәзірлер терезелері FrontPage арқылы жасалынған.

Ал қалған электрондық оқулық парақтары FrontPage жүйесі акторы арқылы
жеке – бет болып жасалынады.
Келесі пайда болатын терезе жайында айтуымыз керек. Бұл терезе
Басты бет терезесі болып табылады. Біздің алдымызға барлық электрондық
оқулықтың мазмұныны әкеліп көрсетеді. Студент керекті тақырыпты таңдап
жұмыс жасай алады.
1 Мазмұны гиперсілтемесі, бізге электронды оқулық жайында, қалай
пайдалану қажет, не үшін керек, қандай бөлімдер бар екені туралы кішігірім
мағлұмат береді
2 Тақырып1 гиперсілтемесі, бізге осы бөлімге арналған электрондық
оқулық бетін ашады.
3 Тақырып 2 гиперсілтемесін басқанда осы бөлімге арналаған бет
ашылады, яғни осы бөлімнің толық мәзір беті ашылады.т.с.с.
Басты мәзір ішіндегі гиперсілтеме жасау технологиясын қарастырайық.
Гиперсілтеме жасау технологиясын қарастырайық. Бұл гиперсілтемелер
FrontPage жүйесінде арқылы жасалынады. Бұл бағдарламада гипермәтін
жасаудың басты себебі, оның гипермәтін жасаудағы мүмкіндіктері көп.
FrontPage жүйесінде іске қосайық.
Басты мәзір ішіндегі гипермәтін жасау технологиясын қарастырайық. Ол
үшін Maple жүйесінде арқылы жасалады. Бұл бағдарламада FrontPage жүйесінде
жасаудың басты себебі, оның гиперсілтеме жасаудағы мүмкіндіктері көп.
Ақпараттық төнкеріліс кезінде көптеген мәселелер туындады келеді.
Олардың ішіндегіең маңызды мәселе оқыту болып табылады. Ерекше назар
аударатын оқытуды автоматтандыруға байланысты, өйткені “қолдық әдіс”
техникалық құралдар көмегінсіз өз мүмкіншіліктерін жоғалтты. Оқыту формасын
автоматтандыруда ең қолайлы ЭЕМ-ді қолдану машина уақытын қолдану және
оқушылар білімдерін бақылап сұрақ арқылы нәтижесін өңдеу. Компьтерді көп
қолану автоматтандыру мүмкіншілік береді, ал бұл ғылыми қызметкерлер мен
оқытушылардың әдістемелік құралдар жасағанда қолданатын күрделі процедураны
жеңілдетеді бұл әртүрлі түрдегі “Электрондық оқулық” әдістемелік құралдарды
компьютерде көрсетуде бірнеше артықшылығы бар. Біріншіден, бұл кезеңде
мәліметтерді құру процесі сияқты кез келген керекті формаға сақтау
кезіндегі автоматтау. Екіншіден бұл шексіз мәліметтер көлемімен жұмыс.
Оқытуда компьтерлік техникаларын жасау оқитын адам қажеттілігіне тиісті
жаңа генерациялық оқу құралдарын бысқарумен қатар жүретін жаңа генерациялық
шығару менің ойым бойынша компьютерлік технология оқыту пәндік облыс маманы
білім мен мәліметтер ұсынады.

Құрастырушы: Р.К.Хұсаинова., а.-ш. ғылымдар кандидаты, Қолданбалы
экология кафедрасының доценті

Типтік және жұмыс оқу жоспарларына сәйкес өңделген Экологиялық
сараптама және аудит пәні бойынша осы оқу-әдістемелік кешені, магистрантқа
оқу бағдарының бағыты туралы жалпы мәліметтер алуға мүмкіндік береді,
магистранттың танымдық және шығармашылық қызметін белсендіруге жағдай
жасайды, сондай-ақ оқу және зертттеу үдістерінің өзарабайланысын
қамтамасыз етеді. Пән бойынша оқу бағдарламасы және оқу -әдістемелік
материалдар бар. Магистранттың дербес жұмысының мазмұнын аудиториялық және
аудиториядан тыс уақытта анықтайды.

Экологиялық сараптама және аудит пәні бойынша оқу-әдістемелік кешен
Құрастырушы: Р.К.Хұсаинова – Көкшетау: Басылым КУ, 2007.____с.

Көкшетау университеті, 2007

Көкшетау университеті
Қолданбалы экология кафедрасы

Экологиялық сараптама және аудит пәні бойынша

1.ПӘННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ
(SYLLABUS)

050708 Экология
мамандығы үшін

Барлығы 3 кредит (135 сағат) Дәріс
– 45 сағат
Курс 2
МОӨЖ — 45 сағат
Семестр 3
МӨЖ — 45 сағат

Емтихан 3 Барлық
аудиториялық 90 сағат

Көкшетау – 2007 ж.

1.1. Жұмыс бағдарламасы а.-ш. ғылымдар кандидаты, Қолданбалы экология
кафедрасының доценті Р.К.Хұсаиновамен Қазақстан Республикасының білім және
ғылым Министрлігінің 2005 ж. 11.05. №289 бұйрығымен бекітілген типтік
бағдарлама негізінде құрастырылған.
Типтік оқу бағдарламасы білім берудің мемелекеттік жалпыға
міндетті стандартына сәйкес құрастырылған
ГОСО РК 0.08.106 – 2004, бекітілген МОН РК 07.08.2004 ж., № 671
(қандай құжаттар негізінде)

Кафедра отырысында қарастырылған және ұсынылған
_ 28 ____08___ 2007 ж. Хаттама № 1

Кафедра меңгерушісі б.ғ.д. А.Т.Хұсаинов

Кафедраның әдістемелік секциясымен құпталған

29 ____08___ 2007 ж. Хаттама № 1

Төраға _______________________
аты, тегі, әкесінің аты, қолы

Оқытушы туралы мәліметтер:
Р.К.Хұсаинова., а.-ш. ғылымдар кандидаты, доценті
Офис: Қолданбалы экология кафедрасы
телефон № 75-02-88
Факс: Факс: 75-02-81
Е-mail: асм оk.kz
Оқу пәнінің өткізілетін орны мен уақыты:
Уақыты 14.00
Аудитория 324

1.2Пән туралы мәліметтер.
Аннотация:
• Адам және адамзхат қауымдастығы тарапынан табиғатқа жағымсыз (қауіпті)
әсер ету.
• Қоршаған орта (өнеркәсіптік өндірістің экологиялық үрдістері) сапасын
басқарудың механизмдері.
• Мемлекеттік экологиялық сараптаманың басты міндеттері.

1.3. Зерттеу міндеттері:

• Болашақ мамандарда қоршаған ортаның жағдайын жақсартуға бағытталған
мінез-құлық және қызметтің қажеттіліктерін қалыптастыру.
• Экологиялық мәселелерді дербес сұрыптау және оны тиімді шешудің
дағдыларын дамыту.
• Экологиялық сараптаманы жүзеге асыруда мемлекеттік әдісті тәрбиелеу.

1.4.Алдыңғы деректемелер (пререквизиттері):

жалпы экология, тіршілік әрекет қауіпсіздігінің негіздері, қоршаған ортаны
қоршау.

1.5. Кейінгі деректемелер (постреквизиттері):

мемлекеттік экологиялық сараптама, қоғамдық экологиялық сараптама,
экологиялық сараптама саласындағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік
органдарының құзырлығы, қоршаған ортаға ықпал етуді бағалау, экологиялық
аудирлеу әдістері.

1.6. Міндетті орындау және тапсыру графигі.

ОҚУ САБАҚТАРЫНЫҢ КЕСТЕСІ

Сағаттарды айларға бөлу Барлық
Сабақ түрлері сағаттар
1-семестр 2-семестр
1 2 3
қатысуы 0,2 15 9
белсенділігі 2 30
зерттеу жұмысы 5 5
өзіндік жұмыс 6 6
РК 1 5 5
РК 2 5 5
Емтихан 40 40

БАРЛЫҒЫ: 100 балл

Оқу жетістіктерін бағалау критерилері.

Бастауыш мектептерде шет тілін оқыту теориясы және технологиясы пәні
бойынша баға қою саясаты келесі принциптерге негізделеді: объективтілік,
шынайлылық, икемділік, жоғары диференциация.

1.Бақылаудың Ауызша сұрау түрінде бағалау критерилері.

Бақылаудың Ауызша сұрау түрі барысында А бағасы қойылады, егер студент:
1. Дәрістің қысқаша курсында көрсетілген барлық сұрақтарға дұрыс және
көңілге қонымды жауап берсе
2. тақырып бойынша негізгі түсініктерге нақты анықтама бере алса
3. қойылған сұрақ бойынша мысалдар келтіріп, өзінің пікірін айтса
4. дәріс сабақтарында тақырыпты талқылауға қатысса
5. оқытушының қосымша сұрақтарына жауап берсе
6. кесте бойынша тақырыпты тапсырса.

А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1-5 орындаған жағдайда
А- бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1-4 орындаған жағдайда
В+ бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1-3 орындаған жағдайда
В бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1,2 немесе 1,3
орындаған жағдайда В- бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1,4 орындаған
жағдайда С бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1,5 орындаған
жағдайда С- бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1,6 орындаған
жағдайда D+ бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1 орындаған
жағдайда D бағасы қойылады.
Егер студент қысқаша курста көрсетілген сұрақтарға дұрыс жауап бермесе ,
сонымен қатар жауапта сұрақтың мазмұнын кемітетін нақтылық болмаса, немесе
көрсетілген сұрақтардың барлығы баяндалмаса Ғ бағасы қойылады.

2. Бақылаудың Жазбаша сұрау формасында бағалау критерилері.

А) Қысқаша конспект формасында
Бақылаудың Жазбаша сұрау формасында Қысқаша конспект формасы бойынша
А бағасы қойылады, егер студент:
1. қосымша сұрақ бойынша тек негізгі кезеңдер ғана баяндалған конспект
тақырыбын ұсынса (яғни конспект шындығында қысқа болса);
2. қысқаша конспектіге бақылау сұрақтарын жасаса;
3. олармен қойылған сұрақтарға жауап бере алса;
4. оқытушының сұрақтарына жауап бере алса;
5. тақырып бойынша тесттер жасаса;
6. кесте бойынша тақырып тапсырса;
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1)-5) орындаған
жағдайда А бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1)-4) орындаған
жағдайда В+ бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1)-3) орындаған
жағдайда В бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1),2) немесе
1),3) орындаған жағдайда В- бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1), 4) орындаған
жағдайда С+ бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1), 5) орындаған
жағдайда С бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1), 6) орындаған
жағдайда С- бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1) орындаған
жағдайда D+ бағасы қойылады.
D бағасы қойылады тек бір жағдайда ғана, егер конспект орындалған, бірақ
нақтылық жоқ, қисынсыз баяндалған, негізгі кезеңдері бөліп көрсетілмеген,
сондай ақ жасалған сұрақтар тақырыптың мазмұнын ашпайды.
Егер студент қысқаша конспектіні мүлдем орындамаса Ғ бағасы қойылады.
В) Практикалық тапсырманы орындау (тапсырманы шешу) формасы бойынша.
Бақылаудың Жазбаша сұрау формасы барысында Практикалық тапсырманы
орындау формасы бойынша А бағасы қойылады, егер студент:
1. практикалық тапсырманы дұрыс және дәл орындаса;
2. интерпретация береді, шешілген тапсырмаға қортынды жасайды;
3. практикалық тапсырманы өзі орындайды;
4. практикалық тапсырма тақырыбы бойынша теориялық түсініктерді
меңгерген;
5. практикалық тапсырма тақырыбы бойынша терминологияны меңгерген;
6. қойылған сұрақтарға жауап бере алады;
7. практикалық тапсырманы уақытында орындайды.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1-6 орындаған жағдайда
А- бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1-5 орындаған жағдайда
В+ бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1-4 орындаған жағдайда
В бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1-3 орындаған жағдайда
В- бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1-5 орындаған жағдайда
А- бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1,2 немесе 1,3
орындаған жағдайда С+ бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1,4 орындаған
жағдайда С бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1,5 орындаған
жағдайда С- бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1,6 немесе 1,7
орындаған жағдайда D+ бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1 орындаған
жағдайда D бағасы қойылады.
Егер практикалық тапсырма орындалмаса, немесе тапсырма 30 %-ға ғана
орындалса, Ғ бағасы қойылады.
3.Бақылаудың Тесттер формасы барысында бағалау критерилері.
Бақылаудың Тесттер формасы барысында А бағасы қойылады, егер студент:
1. тесттік сұрақтарға 95-100 % дұрыс жауап берсе;
2. тесттік тапсырмаларды өзі орындаса;
3. тестік тапсырмаларға қажет болған жағдайда жауаптарын дәлелдей алса;
4. тестік тапсырманы уақытында тапсырса;
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 2-4 орындаған
жағдайда, егер студент тестік сұрақтардың 90-94 % дұрыс жауап берсе А-
бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 2-4 орындаған
жағдайда, егер студент тестік сұрақтардың 85-89 % дұрыс жауап берсе В+
бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 2-4 орындаған
жағдайда, егер студент тестік сұрақтардың 80-84 % дұрыс жауап берсе В
бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 1-3 орындаған
жағдайда, егер студент тестік сұрақтардың 75-79 % дұрыс жауап берсе В-
бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың 2-4 немесе 1,3
орындаған жағдайда, егер студент тестік сұрақтардың 70-74 % дұрыс жауап
берсе С+ бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 2-4 орындаған
жағдайда, егер студент тестік сұрақтардың 65-69 % дұрыс жауап берсе С
бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 1,4 орындаған
жағдайда, егер студент тестік сұрақтардың 60-64 % дұрыс жауап берсе С-
бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 2-4 орындаған
жағдайда, егер студент тестік сұрақтардың 55-59 % дұрыс жауап берсе D+
бағасы қойылады.
А бағасы барысында жоғарыда көрсетілген шарттардың тек 2-4 орындаған
жағдайда, егер студент тестік сұрақтардың 50-54 % дұрыс жауап берсе D
бағасы қойылады.
Егер студент тестік сұрақтарға 0-49 %-на ғана жауап берсе, Ғ бағасы
қойылады.
Пән бойынша барлық орындалған тапсырмалар үшін алынған бағалар соммасынан
жалпы баға қалыптасады.

Оқу пәнінің саясаты.
а. Магистрант сабақтарға міндетті түрде қатысу керек;
б.сабақ үрдісінде белсенді қатысу керек, яғни қойылған
сұрақтарға
анық, айқын және нақты;
с. Сабақ барысында ұялы телефондарды сөндіріп қою қажет;
д.Сағыз шайнамау керек;
е.курстастар мен оқытушыларға шыдамды, ашық және
ғ.сабақ барысында айнаға қараумау керек және косметикалық
құралдарды қолданбау керек;
з.Сабаққа кешікпей келу керек (0,5 балл айып салынады).

2 Пән бойынша оқу — әдістемелік материалдар
2.1.ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАР:

№ рсТақырыптардың атауы Сағаттар саны
Дәріс МОӨЖ МӨЖ
1 1.Экологиялық сараптамаға кіріспе
1.Экологиялық сараптама бойынша 2 2 1
түсінік
2.Экологиялық сараптаманың
мақсаттары және міндеттері
2 2.Экологиялық сараптаманың
принциптері және объектілері 2 2 1
1.Экологиялық сараптаманың
принциптері
2. Экологиялық сараптаманың
субъектілері және объектілері
3 3.Мемлекеттік экологиялық сараптама
және оның формалары 2 2 1
1.Мемлекеттік экологиялық
сараптаманың мәртебесі, оның
органдары
2.Міндетті мемлекеттік экологиялық
сараптаманың объектілері
4. 4. Мемлекеттік экологиялық сараптама
құжаттарына міндеттілік және 2 4 1
талаптылық
1. Мемлекеттік экологиялық сараптама
құжаттары және оларға қойылатын
талаптар
2.Экологиялық сараптама шешімін
қабылдау үшін негізгі критерилер
3. Мемлекеттік экологиялық сараптама
қортындысы және оның әрекет ету
мерзімі
5 5.Қоғамдық экологиялық сараптама.
1. Қоғамдық экологиялық сараптаманы 2 2 1
қолдану және оның өкілеттілігі
2. Қоғамдық экологиялық сараптама
процедурасы және тіркеу
6. 6.Экологиялық сараптамаға құжат 2 2 1
тапсырушылардың қорғану құқығы
1.Құжат тапсырушылардың құқығы мен
міндеттері
2.Экологиялық сараптама барысында
қарам-қайшылықтарды шешу
7. 7.Қазақстан Республикасындағы 2 4 1
экологиялық сараптама саласындағы
мемлекеттік органдардың құзырлығы
1.Экологиялық сараптама саласындағы
ҚР Үкіметінің және орталық атқарушы
органдардың құзырлығы
2. Экологиялық сараптама саласындағы
орталық атқарушы органдардың
құзырлығы
3. Экологиялық сараптама саласындағы
жергілікті атқарушы органдардың
құзырлығы
8. 8.Сараптама комиссиясын ұйымдастыру 2 2 1
және олардың қызмет ету құқығы
1.Мемлекеттік экологиялық
сараптаманың сарапшысы
2.Мемлекеттік экологиялық
сараптаманың сарапшы комиссиясы
3.Мемлекеттік экологиялық
сараптаманың сарапшы кеңесі
9. 9.Қоршаған ортаға ықпал ету 2 2 1
бағасы-экологиялық сараптаманың
негізі
1.ҚОЫБ түсінігі
2.ҚОЫБ мақсаттары және міндеттері
10 10.Қоршаған ортаға ықпал етуді 2 2 1
бағалаудың процедурасы
1.ҚОЫБ-ды жүргізу процедурасының
кезеңдері
2.ҚОЫБ-ды жүзеге асырушы органдар
11 11.Экологиялық аудитқа кіріспе 2 2 1
1.Экологиялық аудиттің түсінігі
2.Экологиялық аудирлеу мақсаттар
және міндеттері
12 12.Экологиялық аудирлеу әдістері 2 2 2
1.Саулнама жүргізу және сұхбат алу
әдістері
2.Материалдық баланстарды және
технологиялық есептеулерді қолдану
әдістері
3.Сараптамалық бағалау әдістері және
картографикалық әдістер
4.Фото- және видео түсірілімдерді
қолданумен әдістер
13 13.Экоаудит құрлымы және оның 2 2 1
сипаттамасы
1.Экоаудит құрлымы
2.Экоаудит шарттары және процедурасы
3.Экоаудит деңгейлері
14 14.Экологиялық аудит және оның 2 2 1
сипаттамасы
1.Экологиялық аудит объектілерді
бағалау формасы ретінде
2.Экологиялық аудиттің
ұйымдастырылған құрлымы
15 15.Эколгиялық аудиттің жалпыланған 2 2 1
процедурасы
1.Экологиялық аудиттің дайындық
процедурасы
2.Экологиялық аудит бағдарламасын
жобалау
3.Экологиялық аудиттің негізгі
кезеңі
4.Экологиялық аудиттің қортынды
кезеңі
16 16.Қоршаған ортаны қорғау 2 2 1
саласындағы қызметтің жекеленген
түрлерін лицензирлеу
1.Лицензия беруге құжаттарды
рәсімдеу тәртібі
2.Лицензия рәсімдеу үшін төлемдер
3.Лицензиялық органдар құқығы,
міндеттері және оларға қойылатын
талаптар
17 17.Экологиялық құқық жүйесіндегі 2 2 1
экологиялық сараптама нормативтері
1.Экологиялық сараптаманың құқықтық
регламентациясы
2.Экологиялық сараптама нормалары
экологиялық мәселелерді шешудің
тиімді жолы ретінде
Барлығы 45 45 45

2.2.Дәріс сабақтарының тезистері

1 Тақырып. Экологиялық сараптамаға кіріспе. Дәрісітің тезистері.

Қауіпсіз басқару, табиғи процесстерді басқару тіршілік ету ортасының
сапасын бақылауды білдіреді. Экологиялық бақылау деңгейі қоғамның
экологиялық және мәдени дамуынан тәуелді.Қоғам қаншалықты дамыған болса,
тіршілік ету ортасын әлеуметтік-экологиялық басқару процесін жүзеге асыру
соншалықты тиімді болады.
Әлеуметтік-экологиялық бақылауға табиғат – адам жүйесінің барлық
компоненттері кіреді.
Басқарудың иерархиялық жүйесінің ерекшелігі мынадан тұрады, бақылау
объектісінің жағдайы туралы ақпарат басқарушы жүйенің тек төменгі
деңгейінен алынады.Бұл бақылаушы және басқарушы жүйелермен, және өндіріс
жүйесі арасындағы ерекше қарым қатынасты анықтайды.
Экологиялық бақылау – бұл кәсіпорындардың, мекемелердің, ұйымдардың,
яғни барлық шаруашылық субъектілерінің және азаматтардың қоршаған ортаны
қорғау бойынша және қоғамның экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету
талаптарын сақтауын тексеру.
Экологиялық сараптама экологиялық қауіпсіздікті превентивті бақылауды
жүзеге асыру үшін қолданылады және шаруашылық шешімдердің, қызметтің және
оның нәтижелерінің қоршаған ортаны қорғау және рационалды табиғатты
пайдалану талаптарына сәйкестігін алдын ала тексеру түрінде жүзеге
асырылады.
Экологиялық сараптама – шаруашылық және басқа да қызмет түрлерінің
қоршаған орта сапасына және экологиялық талаптарына сәйкестігін, осы қызмет
түрлерінің қоршаған ортаға ықтимал жағымсыз әсерін және олармен байланысты
салдарларын алдын алу мақсатында сараптама объектісін жүзеге асыруды
болдыруды анықтау.
Экологиялық сараптаманың мақсаттары:
1)жоспарланған басқарушылық, шаруашылық инвестициялық және басқа да қызмет
түрлерінің жүзеге асыруда халықтың денсаулығына және қоршаған ортаға
ықтимал жағымсыз салдарларын алдын алу;
2) жоспарланған басқарушылық, шаруашылық инвестициялық және басқа да қызмет
түрлерінің оларды жүзеге асыру туралы шешім қабылдау, сонымен қатар оларды
құру және жүзеге асыру сатысында олардың экологиялық талаптарына
сәйкестігін бағалау;
3)өндіргіш күштерді дамыту және орналастыру салдарынан сараптамалық
жағдайды қамтамасыз ету.

Экологиялық сараптама міндеттері

Экологиялық сараптама міндеттеріне жатады:
1) жоспарланған басқарушылық, шаруашылық инвестициялық және басқа да қызмет
түрлерінің қоршаған ортаға және халық денсаулығына, соның ішінде ықтимал
әлеуметтік, экономикалық және экологиялық салдарларды қосқанда, ықпал ету
объектілерінде бағалауды сараптаудың толықтығын және орындалу дұрыстығын
анықтау;
2) жоспарланған басқарушылық, шаруашылық инвестициялық және басқа да қызмет
түрлерінің қоршаған ортаға және халық денсаулығына ықпал етуін жан-жақты,
ғылыми дәлелденген сараптауды және бағалауды ұйымдастыру;
3) Қазақстан Республикасы аумағында әрекет ететін ережелер, нормалар және
стандарттардағы, Қазақстан Республикасы заңдарындағы экологиялық талаптарды
сараптау құжаттарында сақтауды тексеру;
4) экологиялық сараптама қортындысын даярлау, оларды сараптау объектісін
жүзеге асыру туралы шешім қабылдайтын ұйымдарға беру, қызығушылық тудырған
органдарға және тұрғындарға қажетті ақпаратты ұсыну.

2 Тақырып. Экологиялық сараптама принциптері және объектілері. Дәрістің
тезистері.

Экологиялық сараптама объектілері болып табылады: 1) жоспар алдында, жоба
алдында және жобалық құжат, келісім, келісім шарт, соның ішінде табиғатты
қолдану мәселелеріне қатысы бар халықаралық келісім шарттар;
2) қоршаған ортаға және халық денсаулығына ықпал ететін Қазақстан
Республикасында қабылдануға белгіленген заң және басқа да құқықтық
актілердің жобалары;
3) шаруашылық қызметті жүзеге асыру барысында қоршаған ортаны қорғау және
халық денсаулығы (экологиялық аудит) бойынша талаптарды табиғатты
пайдаланушының қадағалауын бағалау материалдары;
4) табиғи ресурстарды қолдану және қоршаған ортаны қорғау саласында
лицензия және сертификаттар алу барысында экологиялық дәлелдемелер үшін
ұсынылған құжаттар.
Территорияны оған ерекше құқықтық мәртебе беру (ерекше қорғалған табиғи
территориялар, экологиялық апат зоналары және тағы басқалары) мақсатында
жалпы зерттеу материалдары да экологиялық сараптама объектілері болып
табылады.

Экологиялық сараптама субъектілеріне жатады:

1) қоршаған орта саласындағы орталық атқару органдары және жергілікті
жерлердегі олардың органдары – стратегиялық, шекараралық және экологиялық
тұрғыдан қауіпті объектілерде мемлекеттік экологиялық сараптаманы
ұйымдастыру және жүргізу бөлігінде;
2) қоршаған ортаны қорғау саласында орталық атқару органымен және
жергілікті жерлерде оның территориялық органдарымен стратегиялық, транс
шекаралық және экологияылқ тұрғыдан қауіпті объектілерде мемлекеттік
экологиялық сараптаманы жүргізуге тартылған орталық мемлекеттік органдар;
3) стратегиялық, трансшекаралық және экологиялық тұрғыдан қауіпті
объектілерді қоспағанда облыс (астана, республикалық маңызы бар қалалар)
субъектілерді мемлекеттік экологиялық сараптаманы ұйымдастыру және жүргізу
саласында (астана, республикалық маңызы бар қалалар) жергілікті атқару
органдары;
4) қоғамдық экологиялық бірлестіктер, ғылыми мекемелер және олармен
құрылған эколого-сараптамалық органдар;
5) қоршаған Ораны қорғау саласында экологиялық сараптама жүргізу үшін
тиісті лицензиялары бар орталық атқарушы органдармен және жергілікті
жерлердегі оның бөлімшілерімен облыстардың жергілікті атқарушы
органдарымен, тартылған жеке және заңды тұлғалар (штаттан тыс сарапшылар).

3 Тақырып. Мемлекеттік экологиялық сараптама және оның формалары. Дәрістің
тезистері.

Мемлекеттік экологиялық сараптама – қоршаған ортаны қорғау саласында
орталық атқарушы органдардың оның жергілікті жерлердегі бөлімшелерінің
және облыстардың (астана, республикалық маңызды қалалар) жергілікті
атқарушы органдарының өздерінің құзырлығы шеңберіндегі сараптамалық
қызметтерінің түрі. Ол міндетті сипатта болды және табиғатты қолдану және
қоршаған ортаға, халық денсаулығына әсер ету саласында құқықтық,
ұйымдастырушылық және шаруашылық шешімдер қабылдауда бастамашы болу керек.
Мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң нәтижесінсіз жобаны жүзеге асыруға
тыйым салынады. Ғимартаттар, құрлымдар және олардың жиынтығын,
коммуникациялар (кеңейту, модернизациялау, техникалық қайта қаруландыру,
қайта құру, реставрация, күрделі жөндеу) салуға жоба алдындағы, сонымен
қатар жобалық (жобалық-сметалық) құжаттаудың жекелеген түрлеріне
мемлекеттік экологиялық сараптаманың қортындысы Қазақстан Республикасының
заңмен белгіленген жобалардың мемлекеттік сараптамасының мәліметтік
қортындысына енгізіледі.

4 Тақырып. Мемлекеттік экологиялық сараптама құжаттамаларына міндеттілік
және талаптылық.

Мемлекеттік экологиялық сараптамаға жататын құжаттар келесілер:
жобалаушы, жоспар … жалғасы