Денсаулыққа елдер қанша қаражат жұмсайды

Халықаралық зерттеушілер тобы бүкіл әлемде денсаулық сақтау саласына жұмсалатын шығындарға салыстырмалы талдау жүргізді. Жиналған мәліметтер әртүрлі елдерде медицинаға қандай қаражат жұмсалатындығын (физикалық жағынан да, ЖІӨ — нің пайыздық мөлшері) және қайдан алынғанын көрсетті.
Зерттеу нәтижелері The Lancet журналында жарияланды. Ресейден зерттеуге Мәскеу физика және технология институтының халық денсаулығы көрсеткіштерін талдау және денсаулық сақтауды цифрландыру зертханасының қызметкерлері, Экономика жоғары мектебінің және денсаулық сақтау жүйесінің мекемелерінің қызметкерлері қатысты. Мақалада 195 ел мен аумақтың денсаулық сақтауға жұмсалған шығындары (оның ішінде дереккөз бойынша бөлінген: мемлекет, меншікті қаражат, алдын ала төленетін қызметтер, мысалы, ерікті медициналық сақтандыру) шығындары есептелген.
Жеке елдер үшін нақты аурулармен күреске бөлінген шығындар қарастырылды: ВИЧ / СПИД және туберкулез (135 елде), сондай — ақ безгек (осы ауруға көп зардап шеккен 106 елде) — 2000 жылдан 2017 жылға дейін. 2015 жылы БҰҰ Тұрақты Даму Мақсаттарын қабылдады, құжаттың толық атауы «Біздің әлемді өзгерту: 2030 жылға дейінгі кезеңдегі тұрақты дамудың күн тәртібі».
2015 жылы мақсаттар қабылданған сәттен бастап (олардың бірі «салауатты өмір салтын қамтамасыз ету және кез — келген жастағы адамдардың әл — ауқатын жақсарту») денсаулық сақтау саласына шығындар жыл сайын өсіп, 2017 жылы $ 7, 9 трлн. 2030 жылға қарай 11 триллионға дейін және 2050 жылға қарай 16, 7 трлн. Жан басына шаққандағы барлық қаражаттың көп бөлігі АҚШ — да ($ 10 243), Швейцарияда ($ 9 903), Норвегияда ($ 8 102), Бермуд аралдары ($ 7 027) және Гренландияда ($ 6 559) жұмсалады. Әлемдік орташа есеппен — $ 1 048.
Сонымен қатар, Африканың бірқатар елдерінде мұндай шығындар бар — жоғы 25 доллардан аспайды. Олардың қатарына Эритрея (24 доллар), Мадагаскар (22), Орталық Африка Республикасы (21) және Конго Демократиялық Республикасы (19) кіреді, ал денсаулық сақтау саласының ең төменгі шығындары Сомалиде (6 доллар, бұл 1995 жылдан бері айтарлықтай өзгерген жоқ).
Денсаулық сақтау саласындағы ЖІӨ — нің ең үлкен үлесі АҚШ — да (16, 40 %), Кирибати (14, 10 %), Сьерра — Леоне (13, 50 %), Швейцарияда (12, 10 %) және Малави (11, 90 %); ең кіші — ЖІӨ — нің 2, 5 %- дан азы — Бруней, Лаос және Солтүстік Мариан аралдары (әрқайсысы 2, 40 %), сондай — ақ Венесуэлада (2, 20 %). Сонымен бірге, Гренландияда денсаулық сақтау шығындарының 100 %- ы мемлекеттік және жеке алдын — ала төленген қаражаттан (сақтандыру бағдарламалары) және Францияда — 90, 6 %. Ауғанстанда (6, 7 %) бұл пайыздық мөлшер минималды, яғни медициналық қызметке шығындар жеке қаражаттан келеді.
Тұрақты даму үшін айтылған белгілі бір аурулармен күреске кететін шығындар есептелді. Сонымен, 2017 жылы ВИЧ / СПИД күресу құны 20, 2 миллиард долларға бағаланды, оның ішінде туберкулез — шамамен жартысы, 10, 9 миллиард, ал безгек ауруы — шамамен 5, 1 миллиард долларға жетті. Бірақ қаржыландырудың жалпы көлемі ұлғайғанына қарамастан, бірқатар елдерде оның азаюы байқалады. Кейбір жағдайларда, ауру азаюына байланысты, Йемендегі безгекке, ал Венесуэлада халықаралық көмекке мұқтаж екені анық.
2019 жылы эпидемияға қарсы шараларға салынған инвестициялар 374 млн. 2020 жылы пандемия дамыды, бұл мұндай инвестициялардың жеткіліксіз екенін көрсетті. 2020 жылы жағдай барлық елдердің денсаулық сақтау саласын қаржыландыру жүйесін қайта құру туралы ойлануға мәжбүр етеді. Қазіргі тәжірибе бізді пандемия қаупіне қарсы тұруға ғана емес, сонымен бірге оған дұрыс дайындалуға да үйретуі керек. Бізді тағы қандай сынақтар күтіп тұрғанын білмейміз. Сонымен бірге, туберкулезбен күреске бөлінетін қаражаттың ұлғаюымен олардың ауруға шалдығу деңгейі азайғандығы қуантады. Біраз алаңдаушылық туындайды, посткеңестік кеңістікте ЖІӨ — нің ең аз пайызы Ресей (5, 3 %) мен Қазақстанда (3, 4 %) денсаулық сақтау саласына келеді.
Пандемия экономика үшін де, қорғаныс үшін де зиянды. Егер бір кездері адамдар ұшу диапазоны мен шет елдерге қызмет ететін зымырандардың саны туралы алаңдаса, олар баспаналарда орын жеткілікті ме екен деп алаңдайтын болса, бүгінгі таңда басты сұрақтардың бірі — COVID — 19 бар науқастар үшін желдету құрылғылары және медициналық қызметкерлерге арналған жеке қорғаныс құралдары барына байланысты.

Керімсал Жұбатқанов, Қазақ — Орыс халықаралық университетінің доценті, тарих ғылымдарының кандидаты