Америка Құрама Штаттары, Тегеран конференциясы
1933 жылы Ұлы Депрессия кезінде Америка Құрама Штаттары 32 — ші президенті Франклин Рузвельтті сайлады. Ол елді терең дағдарыстан шығаруға уәде береді. Сол жылы президент КСРО — мен дипломатиялық қарым — қатынас орнатты. Екінші дүниежүзілік соғыстың басынан бастап ол фашистік Германиямен күресуде Ұлыбритания, Франция және КСРО — ны қолдады. Сондай — ақ, Біріккен Ұлттар Ұйымын құру идеясын ұсынды. Ол халықаралық саясатында ауқымды жоспарларды құрды, бірақ оларды аяғына дейін орындауға өмір мен тағдыр оған берген жоқ.
Франклин Рузвельт Нью — Йоркте дүниеген келген, туған қаласын жақсы көрді кезңнде оны басқарды. 14 жасқа дейін үйде оқыған, содан кейін Гарвард университетіне түсті. Құқықтану мектебінде оқығаннан кейін, ол заң практикасын жүргізді. 1905 жылы ол Анна Элеонора деген қызға үйленеді, бұл отбасында бір қызы және бес ұлы дүниеге келеді.
1910 жылы жас және өршіл заңгер Рузвельт Нью — Йорк штатынан сенатор болды, екі жылдан кейін — Әскери — теңіз флотының министр орынбасары. 1920 жылы ол АҚШ президентінің кандидаты Дж. Кокспен бірге АҚШ — тың Демократиялық партиясының вице — президенті қызметін атқарады. Рузвельттің өмірі толық игілік болып қалады. Бірақ бір жылдан кейін ол кенеттен полиомиелитпен ауырып, мүгедектер арбасына ауысуға тура келді.
Ауыр ауруы оның саяси мансабын тоқтатқан жоқ. 1928 жылы Рузвельт Нью — Йорктің губернаторы болып сайланады, ал төрт жылдан кейін ол АҚШ президенті лауазымына тағайындалады. Оның әйелі Анна Элеонора оған көп көмектеседі. 1940 жылы ол АҚШ — ның президенті ретінде үшінші мерзімге сайланады.
1939 жылы Екінші дүниежүзілік соғысы Еуропада басталғанда, Гитлердің көрші елдердің басып алуы Америка Құрама Штаттарында антифашистік қозғалысты тудырды. 1941 жылы Рузвельт «Ленд — лиз» бағдарламасына қол қояды, оған сәйкес, АҚШ одақтастарына оқ — дәрі, жабдықтар, азық — түлік және мұнай өнімдерімен көмектеседі. Ленд — лиздың жалпы сомасы 50 миллиард доллардан асты, оның ішінде — Ұлыбритания — 11, 3 және Кеңес Одағына — 3, 2 миллиард доллар астам көмек берілді.
Рузвельт өз елінді соғысқа қатыстырғысы келмеді, бірақ 1941 жылдың желтоқсанында Перл Харборға күтпеген жапондық шабуыл Америка Құрама Штаттарын Жапонияға, сосын Германия мен Италияға соғыс жариялауға әкеледі.
АҚШ — ның президенті Тегеран конференциясында 1943 жылы Сталин мен Черчилльмен кездеседі, олармен бірге Екінші майданды ашу туралы шешім қабылдайды. 1944 жылы Рузвельт АҚШ — ның президенті ретінде төртінші мерзімге қайта сайланады.
Рузвельт 1945 жылдың ақпанында Ялта конференциясына қатысып, қайтадан кездесуді жоспарлайды. Еліне қайтып келген соң, ол 12 сәуірде қайтыс болады. Дәрігерлер мидағы қан кетуге байланысты оның өлімі болды деп диагноз қойды. Франклин Делано Рузвельт Америка Құрама Штаттарының ең үздік президенттерінің бірі болып саналады.
Керімсал Жұбатқанов, тарих ғылымның кандидаты, Қазақ — Орыс Халықаралық Университетінің доценті.
