Шындықтың 3 негізі

Шындық – сыртқы жақсылықтың ішкі жан дүниемен толықтай үйлесуі. Шындықтың үш негізі бар, ол: Жаратқанмен шыншыл болуы, адамдармен шыншыл болуы және өз-өзіне шыншыл болуы. Әйтпесе, сырты – бүтін, іші – түтін бейбаққа айналады. Бірінші, шыншылдық – Хақ Тағаламен болған шындық. Бұл дегеніңіз, әрбір құлшылықты тек Алла Тағала разылығын мұрат етіп, ықыласпен жасау. Құлшылыққа рия мен сумғаны араластырмау. Рия – кісі көрсін деп жасау болса, сумға – ел естісін, білсін деп жасалған әрекет. Бұл екеуі де – құлшылықты зая ететін кісі бойындағы кесір. Өйткені, рия мен сумға араласқан амалды Алла Тағала қабыл етпейді.

Екіншісі, адамдармен шыншыл болу. Дүниелік пайданы көздеп, адамдарға өтірік айту – қиянаттың үлкені. Имам Ахмедтің кітабында Пайғамбарымыз (с.ғ.с.):

كَبُرَتْخيانةأنتحدِّثأخاكحديثًا،هولكمصدِّق،وأنتلهكاذب

«Сен бауырыңмен әңгімелескенде ол саған шындықты айтып, ал, сенің оған өтірік айтуың – қиянаттың үлкені»,-деген хадисі риуаят етіледі.

Үшіншісі, өз-өзімен шыншыл болу. Өзінің иманы, ұяты мен ар-намысы алдында шыншыл болу – айыбы мен қатесін мойындай білуі әрі оны түзетуге әрекет етуі. Себебі, шындық адамды барлық пәледен құтқарады.

Тирмизи еңбегінде Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.):

دَعْمَايَرِيبُكَإِلَىمَالَايَرِيبُكَ،فَإِنَّالصِّدْقَطُمَأْنِينَةٌ،وَإِنَّالْكَذِبَرِيبَةٌ

«Күмәнді қойып, күмәнсізге көш. Анығында, шыншылдық – тыныштық әкеледі, ал, өтірік – күмән тудырады»,-деген сөзі бар. Хадисте шыншылдық адамның жүрегіне тыныштық беретіні, ал, өтірік болса адамның жүрегіне жайсыздық ұялататындығы айтылған.

Батыр атамыз Бауыржан Момышұлының: «Өтіріктің балын жеп тірі жүргенше, шындықтың уын ішіп өлген артық» деген сөзі соны меңзесе керек.

Руслан ҚАМБАР